ULUSLARARASI ÖRGÜTLER - Deneme Sınavı - 18

Uluslararası işlevsel bütünleşmeye Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Çalışma Örgütü, Uluslararası Denizcilik Örgütü, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü örnek verilebilir.

“Güvenlik toplumu” yaklaşımı, ortak değerlerin oluşturulmasına hizmet edecek biçimde toplumsal kesimler arasında iletişim ve ulaşım olanaklarının artırılmasını öngörmektedir.

Ekonomik sektörlerdeki uluslarüstü bütünleşme başarı ile ilerledikçe, ulusal çıkarlar yerini bölgesel uluslarüstü çıkarlara, ulusal aidiyet duygusu da bölgesel uluslarüstü aidiyet duygusuna bırakacaktır. Bu noktadan sonra uluslarüstü bütünleşme daha önce açıkladığımız yüksek siyaset alanlarına kayacaktır. Bir başka deyişle bütünleşme ekonomik sektörlerden siyasi sektörlere geçecektir.

Haas tüm bu açıklamalardan sonra siyasal bü- tünleşmeyi, “farklı ulusal çevrelerde bulunan aktörlerin aidiyet duygularını, beklentilerini ve siyasi faaliyetlerini, önceki ulus devletten yetki talebinde bulunan ve bu yetkilere sahip olan yeni bir merkeze yöneltmeleri konusunda ikna edildikleri bir süreçtir” diye tanımlamaktadır. Haas’ın söz konusu tanımını biraz açarsak, onun siyasi bütünleşmeyi ulusal aktörlerin aidiyet duygularını ulusal bir merkezden daha geniş yeni bir merkeze kaydırdıkları süreç olarak gördüğünü söyleyebiliriz. Yine söz konusu tanım yeni merkezin, ulus-devletin üzerinde olduğunu açıklamaktadır.

BM Antlaşması’nda üyelikten ayrılma hükmü yer almamaktadır. Ancak dileyen devletin ayrılabileceğine kuşku yoktur. Üyeliğin askıya alınması ve üyelikten çıkarma ise mümkündür. BM ilkelerini sürekli olarak çiğneyen devletlerin üyeliği, 5. maddeye göre, Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi ve Genel Kurul’un 2/3 oy çokluğu ile askıya alınabilir. Bu kararı kaldırma yetkisi Güvenlik Konseyi’ne aittir. Üyelikten çıkarma da 6. maddeye göre aynı biçimde gerçekleşir. Ancak bugüne kadar örneği görülmemiştir.

BM’nin bu amaçlara ulaşmak için uyacağı ilkeler ise 2. maddesinde 7 paragrafla ifadesini bulmaktadır. Bu ilkeler, sadece örgüt olarak BM’nin değil, tüm devletlerin uyması gereken temel ilkeler niteliğindedir.

I. Devletlerin egemen eşitliği

II. Üyelerin örgütün girişimlerine her türlü yardımı yapacakları

III. BM Antlaşması’ndan doğan yükümlülükeri iyi niyetle yerine getirmeleri

IV. Kuvvet kullanma yasağı

Birleşmiş Milletler örgütünün amaçları:

Uluslararası barış ve güvenliği korumak

Ulusların hak eşitliği ilkesine ve self-determinasyon hakkına saygı üzerine kurulmuş dostça ilişkiler geliştirmek

Dünya barışının sağlamlaştırılması için gerekli her türlü önlemi almak

Ortak amaçlara doğru harcanan çabaların uyumlaştığı bir merkez olmak

Gündeminin oluşturulması ve kararlarının ha- zırlanması süreci, Genel Kurul’a bağlı alt organlarda toplantıdan önce gerçekleşir. Bu komiteler şunlardır:

Özel Siyasi Komite.

BM bir hükümetler arası uluslararası örgüttür. Yani üye devletler arasında işbirliğini amaçlar. Ancak bu hiç bağlayıcı karar alamadığı anlamına gelmez. Örgüt’ün altı ana organı vardır. Hepsi de çeşitli düzeylerde bağlayıcı kararlar alabilirler.

BM Antlaşmasının 7. maddesine göre örgütün altı ana organı vardır: Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Sekreterlik.

Genel sekreterliğe, Batı Avrupa’dan eski Portekiz başbakanı ve 10 yıldan uzun süredir BM mülteciler yüksek komiseri olan Antonio Guterres seçilmiştir. Genel Sekreter uluslararası barış ve güvenliği tehlikeye sokacağına inandığı her konuda Güvenlik Konseyi’nin dikkatini çekebilir.

Vesayet Konseyi bugün işlevsiz kalmış bir ana organdır. Amacı, vesayet altındaki topraklarda yaşayanların geliştirilmesi ve özerklik ya da bağımsızlık kazanmak üzere ilerlemelerinin sağlanması olarak belirlenmiş olan vesayet sistemini yürütmek üzere tasarlanmıştır. Ancak uygulamada self-determinasyon sorunlarını Genel Kurul kendisi ele almış ve asıl hedefin bağımsızlık olduğunu belirlemiştir. Vesayet sistemi altında olmayan ve XI. Bölümde düzenlenen özerk olmayan topraklar için de aynı hedefi koymuştur. Bunun sonucunda Vesayet Konseyi daha çok devletlerden gelen raporları ve yönetilen topraklarda yaşayanlardan gelen şikayetleri dinlemekten ibaret bir iş yapmış, 1 Ekim 1994’te son BM vesayeti altındaki toprak olan Palau’nun da bağımsız olması üzerine 1 Kasım 1994’ten itibaren çalışmalarını askıya almıştır.

Türkiye tüm üyeliği boyunca Güvenlik Konseyinde dört kez sürekli olmayan üye olarak yer aldı. Bunlar:
• 1951-52

• 1954-55
• 1961
• 2009-2010 dönemleridir.

Ülkelere barış gücü yerleştirilen durumlar:

Ateşkes ve silah bırakışması anlaşmalarının gözetimi

Geçiş noktalarında ve sınır boyunca kontrol

Düşman güçleri arasına girmek

İç huzursuzluk olan ülkelerde hükümetin isteğiyle düzeni sağlamak

BM kontrolü altındaki bir bölgede bölgenin güvenlik ve savunmasına yardım etmek

Yerel güçlerin zararsız hale getirilmesine ve silahtan arındırılmasına yardım etmek

Plebisit veya seçim yapılacak bir bölgede güvenliği sağlamak

Sorunlu bölgelerde ya da afete uğrayan bölgelerde yardım operasyonu yürüten BM görevlilerini ve operasyonu korumak

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization: NATO) bir Soğuk Savaş ittifakı olarak doğmuş, 40 yıl boyunca ABD ve SSCB arasındaki ideolojik bölünmenin ve bu çerçevede ortaya çıkan “dehşet dengesi” olgusunun sembol- lerinden biri olmuştur.

Soğuk savaşın ardından NATO, geleneksel görev alanlarını revize ederek genişletti. Örgütün Kurumsal yapışa değişti. Lizbon’da alınan kararla NATO’nun tüm kara harekatının komuta ve kontrolünden sorumlu bir karargah oluşturuldu. Bu karargah Türkiye’nin İzmir kentinde konuşlandırıldı. Bu gelişme, örgütün önem verdiği bölgenin Avrupa’dan Doğu Akdeniz ve Orta Doğuya geçtiğini göstermektedir.

Türkiye’nin en son Güvenlik Konseyi üyeliği; 2009-2010 dönemidir.

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler topluluğu ülkesi tarafından kurulan askeri ittifaktır.

KGAÖ’nün yakın işbirliği içerisinde olduğu bir başka örgüt Şanghay İşbirliği Örgütü’dür (ŞİÖ). KGAÖ’nün altı üyesinden (Ermenistan ve Belarus dışındaki) dördü ŞİÖ’ne de üyedir. Bu durum iki örgüt arasındaki sıkı işbirliğini kaçınılmaz hâle getirmektedir.

NATO Antlaşması’nın 4. maddesi, örgüte üye ülkelere yönelmiş sadece bir sıcak saldırı ya da tehdit değil, potansiyel bir tehdit olduğunda da diğer üye ülkelerle işbirliği içine girmeleri olanağı vermektedir. Söz konusu madde şu şekildedir: “Taraflardan herhangi biri, Taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm taraflar birlikte danışmalarda bulunacaklardır.” Bu maddenin gerisindeki temel mantık, meydana gelebilecek olası iç gelişmeler sebebiyle NATO’ya başvuramayacak durumda olan müttefik hükümetlerin yerine, başka bir müttefikin başvurmasının mümkün olabileceğidir.

Kolektif Güvenlik Konseyi, devlet başkanlarından oluşan örgütün en üst düzey organıdır. Örgütün
gündemini belirler, amaçlarına ulaşabilmek ve üye devletler arasında eşgüdüm sağlayabilmek için kararlar alır. Konsey aynı zamanda KGAÖ Şartı’nın yorumlanması konusunda üye devletler arasında çıkacak olası yorum farkları karşılıklı bilgi alış verişi ve görüşmeler yoluyla giderilemediği durumlarda buna son verecek tek organdır. Kararlar oydaşmayla (konsensüs) alınır.