ULUSLARARASI ÖRGÜTLER - Deneme Sınavı - 13

NATO’nun 12 kurucu üyesi bulunmaktaydı. Bu ülkeler; ABD, Kanada, İngiltere, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Fransa, Norveç, Danimarka, Portekiz, İzlanda ve İtalya idi.

NATO’ya ilişkin üyelik süreci 1949 tarihli Washington Antlaşması’nın 10. Maddesince düzenlenmiştir. Buna göre örgüte katılmak için gerekli yükümlülükleri üstlenebilecek olan istekli Avrupa devletleri, oy birliği sağlanması halinde üyeliğe davet edilebileceklerdir. Bunun için demokratik bir siyasi rejime ve serbest piyasa ekonomisine sahip olmak, uyuşmazlıkların barışçıl yöntemlerle çözümünü istemek, NATO operasyonlarına katkı sağlamak ve sivil-asker ilişkilerinin demokratik sınırlar içinde seyretmesi önkoşulları bulunmaktadır. BM üyesi olmak aranmamaktadır.

1951 yılında imzalanan protokol sonucunda Türkiye ve Yunanistan 1952 yılında NATO’ya
katıldılar.

İsrail örgüt üyesi olmamasına rağmen NATO’nun askeri tatbikatlarına katılmaktadır.

19. yüzyılda Napolyon Savaşları sonrasında 1815 Viyana Kongresi ile ortaya çıkan “Avrupa Uyumu” düzeni içinde artan işbirliği ortamı uluslararası örgütlerin kurulması için uygun bir iklim yaratmıştır. 1815 yılında Ren Nehri’nde Seyrüsefer için kurulan “Merkezi Komisyon” bu anlamda hem ilk kurulan uluslararası örgüttür hem de çağdaş uluslararası örgütlerin öncülü niteliği taşımıştır. Bu örgüt bugüne kadar da varlığını korumuştur. 1821 yılında Elbe Nehri, 1856 yılında da Tuna Nehri için de benzer örgütler kurulmuştur. 1818 yılında Alman Devletleri aralarında Zollverein adı verilen bir gümrük birliği oluşturmuştur.

Doğru cevap E'dir.

Uluslararası örgütler, gündemi belirleyebildikleri ve koalisyon oluşturma sürecinde katalizör rolü gördükleri gibi zayıf ve küçük devletlerin siyasal inisiyatif kullanma ve bağlantı stratejisi uygulama zemini olarak da rol oynamaktadırlar.

Günümüze kadar kurulan en önemli uluslararası örgüt olan Birleşmiş Milletler (BM) İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ertesinde kurulmuştur. BM’nin ana amacı, Antlaşma metninde belirtildiği üzere, uluslararası barış ve güvenliği korumaktır. BM bu amacını gerçekleştirmek için, kolektif güvenliği sağlama konusunda başarısızlığa uğrayan Milletler Cemiyeti’nin sınırlılıklarını aşacak şekilde kurulmuştur. Bu doğrultuda atılan en önemli adım kuvvet kullanımının Madde 2/4 kapsamında yasaklanmasıdır. Bu geniş yasak içinde istisna Meşru Müdafaa (51’nci Madde) ve (57’nci Madde) uluslararası barış ve güvenliğinin tehdidini bertaraf etmek üzere alınan BM Güvenlik Konseyi Kararıyla kuvvet kullanımıdır.

Doğru cevap A'dır.

Güvenlik alanında uluslararası örgütlerin ortaya çıkışı ve gelişiminde ortak değerlerin ve bu temelde kurumsallaşan devlet davranışlarını ön plana çıkaran yaklaşımlardan en önemlisi Karl Deutch’a aittir. Karl Deutsch, uluslararası sistemde güvenlik ile barışın korunması yönündeki kaygıların, ortak değerleri hakim kılacak ve kurumsallaştıracak uluslararası örgütlerin ortaya çıkışında etkili olduğunu gözlemlemektedir. Karl Deutsch’un “Güvenlik toplumu” modeli bu kaygıların ışığında ortaya konan önemli bir model olmuştur. Karl Deutsch savaşın imkânsız hâle geldiği bir uluslararası toplum modeli olarak “güvenlik toplumu” modelini ileri sürmüştür. Deutch’un güvenlik toplumu yaklaşımı geleneksel güvenlik yaklaşımının oldukça dışında yer alır. Deutch, bir bakıma liberal varsayımlar üzerinden bir güvenlik örgütü önerir. 

Doğru cevap B'dir.

Uluslarüstülük anlayışı Ernest B. Haas tarafından neofonksiyonalizm (Yeni işlevselcilik) olarak adlandırılan bir teori içinde ve özelde Avrupa Birliği’nin gelişimini açıklayacak şekilde ortaya konmuştur. Haas söz konusu teoriyi, Avrupa’da İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan kömürçelik sektörlerindeki bütünleşme hareketinden (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu: AKÇT) tüm ekonomiyi kapsayan global ekonomik bir bütünleşme modeline geçiş örneğini gözlemleyerek oluşturmuştur.Yeni işlevselcilere (Neofonksiyonalistler) göre “bir alanda oluşturulan uluslarüstü kurumların avantajlarından yararlananlar diğer alanlarda da benzer oluşumları destekleyeceklerdir.”

Doğru cevap D'dir.

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ile başlayan bütünleşme hareketi, ilk defa uluslarüstülük prensibini kuruluş esası olarak bütünleşme girişiminin temeline yerleştirmiştir. Ayrıca AKÇT ile başlayan süreç Avrupa’da ulusu aşan siyasi bir birliğe ulaşmayı hedef olarak kabul etmiştir. AKÇT’nin uluslarüstü bir örgüt olarak kurulması ve bu örgütün ileride bir Avrupa Birliği’ne öncülük etmesi düşüncesine ABD’nin çok büyük katkıları söz konusu olmuştur. Askerî, siyasi ve ekonomik hâkimiyetini kullanan ABD, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa’da federal bir bütünleşme sürecini planlamış ve teşvik etmiştir. AKÇT’nin ortaya çıkışında ve uluslarüstülüğün federalizme giden bir ara çözüm olarak gelişmesinde ABD’nin oynadığı bu yaşamsal rolü dikkate almak gerekir. ABD’nin Batı Avrupa’da bütünleşme sürecine verdiği desteğin arkasında, İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluşan yeni siyasi ortamında Batı Avrupa’nın yeniden inşası gerekliliği ve yenilen Almanya sorununun çözümü ile ilgili hedefleri önemli bir rol oynamıştır.

Doğru cevap E'dir.

Schuman Deklarasyonu, İkinci Dünya Savaşı sonrası siyasi ve ekonomik koşulların hazırladığı bir ortamda ortaya atılmıştır. Söz konusu teklif, Alman Şansölyesi Konrad Adenauer’in 7 Mart 1950’de Fransa ve Almanya arasında “ekonomik birlik” oluşturulması teklifine karşılık olarak Fransız hükûmeti tarafından ortaya atılmıştır. Schuman Deklarasyonu’nun amacı, Avrupa’da bir daha savaş çıkmasını engellemek ve böylece dünya barışına katkıda bulunmak olarak ortaya konmuştur.Deklarasyonun ilk paragrafında, “dünya barışının, tehditler karşısında yaratıcı çabalar olmadan korunamayacağı” belirtilmekte ve “örgütlü bir Avrupa’nın yaratılmasının Avrupa’da barışcıl ilişkilerin korunması için zorunlu olduğu” ifade edilmektedir. Deklarasyonun ilk paragrafında da ifade edildiği gibi, Avrupa bütünleşmesinin ilk somut adımı olan Schuman Deklarasyonu’nun amacı Avrupa’da (en azından o zaman için Batı Avrupa’da) kalıcı barışın temellerinin atılmasıdır. Schuman Deklarasyonu yukarıda belirtilen amaca ulaşmak için “Avrupa Federasyonu”nun kurulmasının zorunlu olduğunu ileri sürmektedir. Ayrıca Deklarasyon, Avrupa Federasyonu’nun inşa edilmesi için aşamalı bir yöntemi benimsemiştir. Avrupa ülkelerinin kömür ve çelik üretiminin ortak yönetim altına alınması, Avrupa Federasyonunun inşası yolunda ilk aşama olarak görülmüştürİngiltere, Deklarasyonda açıkça belirtilen pek çok konuyu benimsemediğini ve bunların dışına çıkılması gerektiğini belirtmiş ancak bu talebi kabul edilmemiştir. Bu nedenle İngiltere Schuman Deklarasyonu sonrası başlayan görüşmelere katılmamıştır. İngiltere’nin uluslarüstü bir bütünleşme yöntemini kabul etmediği ve bu nedenle Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna karşı çıktığı anlaşılmıştır. Altı devlet temsilcisi (Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg) Schuman Deklarasyonu ile çizilen çerçevede görüşmeler yapmak üzere, 20 Haziran 1950’de Paris’te toplanan bir konferansta bir araya gelmiştir. 19 Mayıs 1951’de Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT)’nun temelini oluşturacak metin parafe edilmiştir. Antlaşma gerekli onay süreçleri sonrasında 23 Temmuz 1952 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu antlaşma ile kurulan bir organ olan Yüksek Otorite ilk toplantısını 10 Ağustos 1952’de Lüksemburg’da yapmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğunu Kuran Antlaşma (Roma Antlaşmaları) 25 Mart 1957’de Roma’da, Fransa, İtalya, Federal Almanya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg tarafından imzalanmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Topluluk bugüne kadar altı genişleme yaşamış ve söz konusu ilk dört genişlemeyle örgüte dokuz devlet katılmıştır. Birinci genişleme (1973) sürecinde Topluluk İngiltere, İrlanda ve Danimarka’nın katılımıyla altıdan dokuz üye devlete ulaşmış, ikinci genişlemeyle (1981) Yunanistan, üçüncü genişlemeyle (1986) İspanya ve Portekiz, dördüncü genişlemeyle (1995) de Avusturya, İsveç ve Finlandiya’nın katılımıyla on beş üye devletli bir Topluluk meydana gelmiştir. Bu arada Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesi sonucunda, Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin de dolaylı katılımını unutmamak gerekir. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve Doğu Bloku’nun dağılmasının etkisiyle, Topluluk yeni ve daha büyük bir genişleme dalgası ile karşı karşıya kalmıştır. Soğuk Savaş sonrası beşinci genişleme dalgasıyla önce (2004) Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Estonya, Letonya, Litvanya, Kıbrıs, Malta katılmış ve daha sonra (2007) Bulgaristan ile Romanya katılmıştır. En son altıncı genişlemede (2013) Hırvatistan’ın katılımıyla üye sayısı 28’e ulaşmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Yalta Konferansı sonrası II. Dünya Savaşı sonrası oluşan sorunlara çözüm değil çözüm önerileri getirilmiştir.

12 Mart 1947’de ABD Başkanı Harry Truman’ın ilan ettiği Truman Doktrini kapsamında ABD, komünist gerillalarla hükümet birliklerinin çarpıştığı Yunanistan’a ve SSCB tarafından tehdit edilen Türkiye’ye toplam 400 milyon dolarlık askeri yardım yapmaya karar vermiş ve bu yardımlar 1947 yazından itibaren Türkiye ve Yunanistan’a ulaştırılmaya başlamıştır.

II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın yeniden yapılandırılması için Marshall Planı çerçevesinde Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OECC) kurulmuş, örgüt sonradan Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) dönüşmüştür.

BİO projesinde, Varşova Paktı sorumluluğunda değil onun yerine BM yetkisinde ve/veya AGİT sorumluluğunda yürütülecek operasyonlara katkıda bulunmaya hazır olmak diğer koşuldur.

Öncülde yer alan Kolektif Güvenlik Antlaşması ile ilgili tüm bilgiler doğrudur.

SSCB’nin yıkılmasının ardından Rusya Federasyonu (Baltık devletleri dışındaki)
eski Sovyet coğrafyasını yaşamsal çıkar alanı ilan etmiştir. Zira, bu coğrafyadaki gelişmeler Rusya Federasyonu’nun ekonomik, askeri ve toplumsal açılardan doğrudan etkilemektedir. Söz konusu gelişmeleri denetlemek amacını güden dış politikaya “yakın çevre” (near abroad) adı verilmiştir.

KGAÖ üyeleri bölgedeki sorunlara ilişkin kendi aralarında yürüttükleri işbirliğinin yanı sıra NATO, ŞİÖ, BM Güvenlik Konseyi’nin Terörizme Karşı Komitesi, AGİT gibi örgütlerle de işbirliği hâlindedir.