ULUSLARARASI LOJİSTİK

Lojistik merkezler, içinde faaliyet gösteren işletmelerden bağımsız bir tüzel kişiliktir. Dolayısıyla yönetimleri ve görevleri lojistik merkezde faaliyet gösteren şirketlerden farklıdır. Lojistik merkezlerin yönetim görevleri aşağıda belirtilmiştir:

• Altyapısal Gereklilikleri Belirlemek: Kara yolu bağlantıları, demir yolu bağlantıları, limanlarla olan bağlantılar.
• Lojistik Merkezin Yapısal Unsurlarının Belirlenmesi: Gümrük binaları, posta, banka, sigorta hizmetleri, ofisler, intermodal terminaller, depolar, diğer genel servisler.
• İş Planı: Bir lojistik merkezi yönetenler, yönetsel amaçlarına göre yatırım ve gelişme planı oluşturmalıdırlar.
• Genel altyapıları, depoları ve bütünleşik hizmetleri oluşturmak: Lojistik merkez yönetim şirketi, yerleşim planı ve iş planı tamamlandıktan sonra tüm altyapının inşasından sorumludur.
• Taşıyıcılara yer kiralanması, depo ve ofislerin kiralanması, depo ve ofislerin satılması: Lojistik merkezinin kiralama ve satış işlemlerinden sorumlu olup ticari işleri/pazarlama işlerini ve yasal işlemleri halleder.
• Lojistik merkezinin idari, mali, ticari ve operasyonel yönetimi.
• Ortak alanların bakımı ve korunması ile yönetimi.

Lojistik merkez kavramı ilk olarak ABD’de endüstrinin gelişmesiyle doğmuştur. Bu kavramın Japonya’da da trafik sıkışıklığını, çevresel, enerji ve iş gücü maliyetlerini azaltmak için önerildiği de bilinmektedir. Daha sonra Batı Avrupa’ya geçmiş olan uygulamanın ilk örnekleri Fransa’da geniş ölçekte Paris bölgesel alanında Garanor ve Sogoris (Rungis)’te oluşturulmuştur. Bu uygulama kentsel politikalara bağlı olarak gelişmiştir. 1960’ların sonları ve 1970’lerin başında ise lojistik merkezler İtalya ve Almanya’da görülmeye başlanmıştır. Bu sırada lojistik merkez kavramı da şekillenmeye başlamış ve kara yolu/demir yolu çok türlü taşımacılığını sağlar hale gelmiştir. 1980 ve 1990’lı yıllarda ise lojistik merkezler dünyada hızla artmış ve Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika ve İngiltere’de ilerlemeler kaydetmiş, ABD’de doğan bu kavram Avrupa’da benimsenmiştir.

Avrupa’daki lojistik merkezlerin sıralanmasında birincilik, Avrupa’da kombine taşımacılığın en önemli yerlerinden biri olan Verona lojistik merkezine (Interporto Verona) aittir. 2.500.000 m2’lik alanda faaliyet göstermektedir. 1980 yılında inşaatı başlamış, 1985 yılında çalışır hale gelmiştir. 800.000 m2’lik demir yolu intermodal terminaline sahiptir. Yılda 230.000 vagon yüklenebilmektedir. Alanın 220.000 m2’si Volkswagen grubunun İtalya distribütörü olan Autogerma firması tarafından kullanılmaktadır. 50.000 m2’lik kapalı alanda Volkswagen grubunun yedek parça depolaması, 200.000 m2’lik kapalı alanda diğer şirketler lojistik depolaması gerçekleştirilmektedir. 600.000 m2’lik kısmı ise meyve, sebze ve çiçek gibi ürünler için ayrılmıştır. Lojistik merkezde bulunan 120 firmada toplam 4.000 kişi çalışmakta ve günde 4.000 araç girişi yapılmaktadır. Yılda 6 milyon ton demir yolu ile ve 20 milyon ton kara yolu ile yük transferi sağlanmaktadır.

Performans ölçüm sistemlerinde ölçütler/hedefler nicel veya nitel karakterde olabilir. Performans hedefleri SMART özelliklere sahip olmalıdır. Buradaki SMART özellikler şunlardır:

• Belirli (S-Specific): Hedefler yapılan iş ile ilgili olmalı, “belirli (somut)” olmalıdır.

• Ölçülebilir (M-Measurable): Standartlar/hedefler objektif ve “ölçülebilir” olmalıdır. Hedefin başarısının nasıl ölçüleceği belirlenmelidir. Standartlar nicel ise ölçüm daha kolaydır, ancak nitel olduğunda biraz daha dikkat etmek gerekir.

• Ulaşılabilir (A-Achievable): Standartlar zorlayıcı olmakla birlikte “ulaşılabilir” olmalıdır. Hedefler asla başarılamayacak zorlukta olmamalı ve çok kolay başarılabilecek düzeyde de olmamalıdır.

• Gerçekleşebilir (R-Reasonable): Hedefler “gerçekleşebilir” (uygun, makul) olmalıdır.

• Zaman Sınırlı (T-Time-Bound): Hedeflerin gerçekleştirilmesi “zaman sınırlı” (altı aylık veya yıllık) olmalıdır.

Bowersox vd. (2006) bir lojistik sistemin altı operasyonel amacını aşağıdaki şekilde tanımlamıştır:

• Hızlı Yanıt: Şirket değişimlere ve yeni gelişmelere çabuk tepki verebilmelidir. Müşterilerin mevcut ve geleceğe yönelik lojistik kapsamındaki istediklerini algılama ve sağlama yeteneği, yeni müşteriler kazanma ve mevcut müşterileri kaybetmeme için çok önemli bir ölçüttür.

• Tutarlılık: Teslimat zamanları, teslimat miktarları vb. performans değerlerinde süreklilik önemlidir ve tutarlı olmalıdır.

• En Az Stok: Stok maliyettir ve en az düzeyde tutulmalıdır.

• Taşımaların Birleştirilmesi (konsolidasyonu): Taşıma maliyetleri, birçok küçük teslimatın birleştirilmesinin yanı sıra mümkün olduğu kadar büyük kapasiteli ve tam dolu araçlarla taşımacılık yapılarak ve geri dönüş yükü bulunarak azaltılabilir. Bu amaç her zaman olası değildir. Bazı hallerde diğer amaçlar ön plana geçebilmektedir.

• Kalite: Günümüzde sadece taşınan ürünlerin kaliteli olması yeterli olmamaktadır. Lojistik hizmetlerin de kalite standartları tanımlanmalı ve uyulmalıdır.

• Yaşam Çevrim Desteği: Lojistik sadece ürünün teslimatını içermez; aynı zamanda geri dönen malları da içerir. Geri dönen mallar, sezon sonu, kusurlu, raf ömrü dolması vb. nedenlerden oluşan iade ürünlerin dönüşü, ambalaj malzemeleri ve ürünlerin (hurdaların) yeniden değerlendirilmesi (geri kazanımı-recycling) nedeniyle olabilir.

Bowersox vd. (2006) bir lojistik sistemin altı operasyonel amacını aşağıdaki şekilde tanımlamıştır:

• Hızlı Yanıt: Şirket değişimlere ve yeni gelişmelere çabuk tepki verebilmelidir. Müşterilerin mevcut ve geleceğe yönelik lojistik kapsamındaki istediklerini algılama ve sağlama yeteneği, yeni müşteriler kazanma ve mevcut müşterileri kaybetmeme için çok önemli bir ölçüttür.

• Tutarlılık: Teslimat zamanları, teslimat miktarları vb. performans değerlerinde süreklilik önemlidir ve tutarlı olmalıdır.

• En Az Stok: Stok maliyettir ve en az düzeyde tutulmalıdır.

• Taşımaların Birleştirilmesi (konsolidasyonu): Taşıma maliyetleri, birçok küçük teslimatın birleştirilmesinin yanı sıra mümkün olduğu kadar büyük kapasiteli ve tam dolu araçlarla taşımacılık yapılarak ve geri dönüş yükü bulunarak azaltılabilir. Bu amaç her zaman olası değildir. Bazı hallerde diğer amaçlar ön plana geçebilmektedir.

• Kalite: Günümüzde sadece taşınan ürünlerin kaliteli olması yeterli olmamaktadır. Lojistik hizmetlerin de kalite standartları tanımlanmalı ve uyulmalıdır.

• Yaşam Çevrim Desteği: Lojistik sadece ürünün teslimatını içermez; aynı zamanda geri dönen malları da içerir. Geri dönen mallar, sezon sonu, kusurlu, raf ömrü dolması vb. nedenlerden oluşan iade ürünlerin dönüşü, ambalaj malzemeleri ve ürünlerin (hurdaların) yeniden değerlendirilmesi (geri kazanımı-recycling) nedeniyle olabilir.

Lojistik sistemlerin tasarımında ve analizinde kullanılan ve sayısal olarak tanımlanamayan nitel performans ölçütleri şunlardır:

• Müşteri memnuniyeti: Müşteri memnuniyetinin derecesi alınan hizmet ya da ürünle belirlenir ve bu hem iç hem de dış müşterilerle uygulanabilir.

• Esneklik: Talepteki dalgalanmalara karşı lojistik sistemlerin verebileceği yanıtın derecesidir.

• Bilgi ve malzeme akış entegrasyonu: Lojistik sistem içerisinde yer alan tüm aşamalar arasındaki bilginin akışı ve malzemelerin taşınmasının entegrasyon derecesidir.

• Etkili risk yönetimi: Lojistik sistemlerin hepsi doğal olarak birçok risk unsuru içerir. Etkili risk yönetimi bu risklerin etkisini veya olasılığını minimize etme derecesi olarak tanımlanır.

• Tedarikçi performansı: Ham maddelerin üretim firmalarına zamanında ve iyi koşullar altından dağıtılmasının derecesidir.

Doğru yanıt B şıkkıdır.

SCOR modeli tedarik zinciri süreç ve faaliyetlerinin standart tanımları ile birlikte tedarik zinciri süreçlerinin performanslarının ölçülmesi için kullanılacak standart ölçütleri de tanımlar. Nitekim SCOR modeli kapsamında tanımlanan beş temel performans göstergesi vardır:

• Dağıtım güvenilirliği: Tedarik zincirinin doğru ürünü, doğru yere, doğru zamanda, doğru şekil ve ambalajda, doğru miktarda, doğru dokümanlar ile doğru müşteriye dağıtım performansı.

• Cevap verilebilirlik: Tedarik zincirinin ürünleri müşteriye ulaştırma hızı, bir başka deyişle sipariş karşılama çevrim süresi.

• Esneklik: Tedarik zincirinin, rekabet gücünü korumak ya da arttırmak adına pazardaki değişikliklere cevap verebilme çevikliği.

• Maliyetler: Tedarik zincirinin yönetimi ile ilgili tüm maliyetler.

• Varlık yönetim etkinliği: Talebi karşılamak amacıyla tedarik zinciri organizasyonunun sabit varlıklar ve işletme sermayesi gibi varlıklarını yönetme verimliliği.

Küresel lojistik performansı endeksi sıralamasında, lojistiği büyümede stratejik sektör olarak benimseyen Almanya 4,11 puanla birinci, Singapur 4,09 puanla ikinci ve İsveç 4,08 puanla üçüncü sıradadır. Türkiye 2007’de 3,15 puanla 34. sıradaydı. 2010 itibarıyla puanımız artmasına rağmen sıralamada daha aşağıda kalınmıştır. Sıralamada ilk 10’unda yer alan diğer ülkeler Hollanda, Lüksemburg, İsviçre, Japonya, İngiltere, Belçika ve Norveç’tir. Somali ise 1,34 puanla sonuncu olmuştur. Türkiye'nin hemen üstünde yer alan 5 ülke Portekiz, Tayland, Kuveyt, Letonya ve Slovakya; Türkiye'nin hemen altında yer alan 5 ülke ise Suudi Arabistan, Brezilya, İzlanda, Estonya ve Filipinler'dir.

Uluslararası sevkiyatların düzenlenmesinin kolaylığı ve maliyet avantajı sunabilme konusunda üst sıralarda Asya ülkeleri yer almaktadır. Singapur 1., Hong Kong 6., Tayvan 10. sıradadır. Bu ölçütte ilk 10’da Avustralya da yer almaktadır. AB ülkeleri yüksek maliyetleri nedeniyle Japonya, Malezya gibi Asya lojistik üslerinden daha düşük sıralarda konumlanmaktadırlar.

Kombine taşımacılıkta taşıma birimi içinde bulunan yükün yeniden yüklemeye gerek kalmadan farklı taşıma birimleriyle taşınması söz konusudur.

Avrupa çapında 10 ülkede (İtalya, İspanya, Fransa, Portekiz, Almanya, Danimarka, Yunanistan, Macaristan, Ukrayna ve Lüksemburg) bulunan lojistik merkezler Avrupa Lojistik Merkezleri Birliği’ne (Europlatforms) üyedir.

Avrupa’daki lojistik merkezlerin sıralanmasında birincilik, Avrupa’da kombine taşımacılığın en önemli yerlerinden biri olan Verona lojistik merkezine (Interporto Verona) aittir.

İspanya’da Zaragoza kentinde kurulan Plaza lojistik merkezi (Plaza Logistica Zaragoza), 1.200 hektarlık alanıyla Avrupa’nın en büyük lojistik merkezidir.

Performans ölçüm sistemlerinde ölçütler/hedefler nicel veya nitel karakterde olabilir. Performans hedefleri SMART özelliklere sahip olmalıdır. Buradaki SMART özellikler şunlardır:

• Belirli (S-Specific): Hedefler yapılan iş ile ilgili olmalı, “belirli (somut)” olmalıdır.

• Ölçülebilir (M-Measurable): Standartlar/hedefler objektif ve “ölçülebilir” olmalıdır. Hedefin

başarısının nasıl ölçüleceği belirlenmelidir. Standartlar nicel ise ölçüm daha kolaydır, ancak nitel

olduğunda biraz daha dikkat etmek gerekir.

• Ulaşılabilir (A-Achievable): Standartlar zorlayıcı olmakla birlikte “ulaşılabilir” olmalıdır.

Hedefler asla başarılamayacak zorlukta olmamalı ve çok kolay başarılabilecek düzeyde de olmamalıdır.

• Gerçekleşebilir (R-Reasonable): Hedefler “gerçekleşebilir” (uygun, makul) olmalıdır.

• Zaman Sınırlı (T-Time-Bound): Hedeflerin gerçekleştirilmesi “zaman sınırlı” (altı aylık veya yıllık) olmalıdır.

Şirketlerde genel olarak düzenli ölçümlenen lojistik iş süreçleri incelendiğinde %87’lik oranla sevkiyat taşıma maliyeti en yüksek orana sahiptir.

Lojistik merkezlerin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Coğrafî konum

• Demiryolu, denizyolu, karayolu, iç suyolu ve boru hattı bağlantıları

• Kombine taşımacılık altyapısı, intermodal/multimodal terminaller

• İhracat, ithalat, transit ve gümrük rejimlerinde ticaret odaklılık

• Bölge ülkelerine yakınlık

• Üretim merkezlerine yakınlık

• Tüketim merkezlerine yakınlık

• İş süreçlerinde standartlaşma

• Yasal çerçevede basitlik

• Gelişmiş bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısı

• Lojistik üs saha genişliği (ofisler, konteyner alanları, araç parkları, depolar, vb.)

• Liman altyapısı; teknik donanımlar; vinçler, forkliftler vb.

• Rıhtım uzunluğu (denizyolu), pist uzunluğu (havayolu)

• Ro-Ro ve yolcu terminalleri

• Transit taşımacılık için elverişlilik

• Lojistik işletmeleri için ofisler

• Gümrük yönetsel birimleri

• Dağıtım merkezleri

• Ambalaj, paketleme, elleçleme hizmetleri

• Sigorta hizmetleri

• Bankacılık ve finans kurumları

• Kapalı ve soğutmalı depolar, silolar

• Tehlikeli madde depolama merkezleri

• Tersaneler, bakım ve onarım hizmetleri

• Havayolu kargo taşımacılığında hizmet veren pistlerin sayı ve uzunlukları

• Havayolu eşya taşımacılığında gelişmiş yer hizmetlerinin varlığı

• Lojistik eğitim kurumlarının varlığı ve meslekî eğitimlere elverişli mekânlar

• Lojistik meslek kollarında çeşitlilik ve uzmanlaşmış insan kaynakları

• Sosyal mekânlar, konaklama, dinlenme ve eğlence alanları

Kalite maliyeti, lojistik kalitesindeki yetersizlik nedeniyle müşteride ortaya çıkan maliyetleri (sökme/takma işçiliği, cezai durumlar gibi) kapsamaktadır.

Lojistik hizmetlerinde uzmanlık ve kalitede bir numara İsviçre’dir. İlk 10 Japonya ve Singapur haricinde AB ülkelerinden oluşmaktadır.