ULUSLARARASI LOJİSTİK

depo çeşitleri: 1. Ham madde ve parça depoları (Raw material and component warehouses): Bir üretim tesisinde (fabrika, atölye, vb.), üretilecek ürünün üretiminde kullanılan ham madde ve parçaları içeren depolardır. Bu depolar, genellikle üretim tesisi ile aynı yapı içinde ya da komşu bir yapı olarak yer alır. 2. Yarı mamul depoları (Work-in-process warehouses): Üretim yapılan bir tesiste, henüz son aşamasına gelmemiş, nihai mamule (bitmiş ürüne) dönüşmemiş yarı mamullerin stoklandığı depolardır. Genelde üretim tesisin içinde, hatta üretim bandının ya da üretim hücresinin hemen yanında yer alırlar. 3. Nihai mamul depoları (Finished goods warehouses): Üretim yapılan bir tesiste üretimi tamamlanmış nihai mamullerin (bitmiş ürünlerin) stoklandığı depolardır. Ham madde ve parça depoları gibi bu depolar da genellikle üretim tesisi ile aynı yapı içinde ya da komşu bir yapı olarak yer alır. 4. Dağıtım depoları ve dağıtım merkezleri (Distribution warehouses and distribution centers): Farklı tedarikçilerden gelen çok sayıda ürünü siparişlerin içeriğine göre birleştirerek çok sayıda müşteriye dağıtım gerçekleştiren depolardır. 5. Katma değer servis depoları (Value-added service warehouses): Stoklanan ürünlere çeşitli şekillerde değer katan işlemlerin gerçekleştirildiği depolardır. 6. Yerel depolar (Local warehouses): Özelikle müşterilerin yoğun taleplerinin bulunduğu bölgelere hizmet vermek üzere müşteriye yakın olarak konumlandırılan depolardır. Bu depoların en büyük avantajı, müşteri taleplerini çok hızlı bir biçimde karşılayabilmeleridir. 7. Antrepolar (Customs bonded warehouse): Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen izin doğrultusunda, bir gümrük idaresine bağlı olarak işletilen, sahibinin tüzel kişilik veya kurum olma zorunluluğu bulunan, içine sadece ulusallaşmamış ithal eşya ile ihracat amaçlı malların konulabileceği depolardır (LODER, 2010). Özellikle uluslararası ticarette antrepolar büyük önem taşımaktadır.

Depolama konusunda yakın zamandaki temel değişimler şunlardır (Frazelle, 2001) : • Daha çok sayıda işlemin gerçekleşmesi, bu işlemlerin daha az ürün çeşidi içermesi. • Daha çok sayıda ürünün depolanması ve elleçlenmesi. • Ürün ve hizmetlerde müşterilere dönük özelleştirmelerin artması. • Katma değerli hizmetlerin depolarda daha çok sunulması. • Daha büyük hacimlerde ürün iadesinin yönetimi. • Daha çok miktarda uluslararası sipariş. • Bütün bu artışlara rağmen öte yandan, herhangi bir siparişi tamamlamak için daha az zaman ve hata için daha az bir tolerans bulunması.

Depolarda malzeme etiketleme için barkod (barcode) ve karekod (2D barcode) kodlama sistemleri kullanılır (Şekil 5.8). Her malzeme/ürünün, kendine ait özgün bir malzeme kodu/ürün kodu bulunur. Aynı şekilde, her sipariş, kutu, sevkiyat için de özgün bir kod WMS yazılımı tarafından üretilir. Bu kodlar ve diğer ilgili bilgiler, barkod ya da karekod etiketleri üzerine basılarak ya da Radyo Frekanslı Tanıma (Radio Frequency Identification – RFID) etiketleri üzerine radyo dalgaları ile yazılarak elektronik olarak okunabilir duruma gelirler. Bu etiketlerin okunması içinse barkod okuma sistemleri ve RF el terminalleri kullanılır.

Napolitano (2000) çapraz sevkiyata geçiş için uygulanması gereken dört aşamalı stratejik seviyede bir çerçeve önermektedir. Bu aşamalar 1) değerlendirme ve anlaşma 2) planlama ve tasarlama 3) ekonomik doğrulama ve 4) canlıya geçiş olarak sıralanmaktadır. Her çapraz sevkiyat uygulamasında pilot uygulama olarak sadece “kazan-kazan” ile sonuçlanabilecek bir şekilde ürün ve tedarikçilerin seçilmesi gerekmektedir. Sonrasında ise uygulama seçilmiş diğer ürün ve tedarikçileri içine alacak şekilde genişletilmelidir.

depo performans ölçütleri: Finansal performans Çevrim süresi performans ölçütleri Verimlilik performansı Kalite bazlı performans ölçütleri Geleneksel Performans Tablosu

Depolar üzerinden gerçekleşen dağıtımda depolar malzemelerin geçici bir süre için saklandığı noktalardır.  Depolar, işletmelere ürün tedarik etme ve müşteri taleplerini yerine getirme amacı doğrultusunda hem hedeflerini gerçekleştirme hem de müşteri memnuniyeti anlamında katkı sağlamaktadır. İşletmenin tesis kurulum aşamasında yaptığı çalışmalara göre üretim tesislerinin içerisinde olabileceği gibi tesisin hemen yanına, ayrı olarak kurulmuş halde de olabilmektedir.

Geleneksel dağıtım, depolar üzerinden gerçekleşir ve depolar malzemelerin geçici bir süre için saklandığı noktalardır. Doğrudan nakliyat, malzemelerin tedarikçiden müşteriye doğrudan ulaştırılmasıdır. Çapraz sevkiyat, tedarikçiden gelen malzemelerin çapraz sevkiyat tesisi olarak adlandırılan depolarda saklanmadan sadece geçici bir süre (24 saatin altında) tutularak müşteriye gönderilmesidir.

Bir depoda temel olarak iki faaliyet gerçekleşmektedir: Bunlardan birincisi malzemelerin depolanması; diğeri ise malzemelerin elleçlenmesi, bir diğer ifade ile farklı noktalar arasında hareket ettirilmesidir. Bu tanımdan yola çıkarak depolandıkları yerlere raflanması/yerleştirilmesi/götürülmesi ve tedarikçiden veya üreticiden alınan malların depolara indirilmesi bir elleçleme faaliyeti olmaktadır. Sipariş geldikten sonra siparişin toplanması, malzemelerin siparişi karşılayacak şekilde birleştirilerek paketlenmesi de farklı noktalar arasında hareket etme ifadesinden yola çıkarak elleçleme faaliyeti olarak düşünülebilir.

Tedarik zincirinde farklı amaçlara hizmet eden farklı depo çeşitleri mevcuttur. Herhangi bir depo bu kategorilerden birkaçına aynı anda girebilir. Ham madde ve parça depoları, yarı mamul depoları, nihai mamul depoları, dağıtım depoları ve dağıtım merkezleri, katma değer servis depoları, yerel depolar ve antrepolar olarak sınıflandırılabilir.

Antrepolar, Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen izin doğrultusunda, bir gümrük idaresine bağlı olarak işletilen, sahibinin tüzel kişilik veya kurum olma zorunluluğu bulunan, içine sadece ulusallaşmamış ithal eşya ile ihracat amaçlı malların konulabileceği depolar olarak tanımlanmaktadır. Özellikle uluslararası ticarette ithal veya ihraç edilen ürürler bakımından antrepolar büyük önem taşımaktadır.

Depo operasyonları, malzeme akışına paralel işleyen şu süreçler dâhilinde gerçekleşmektedir. Mal kabul – Raflama/Yerleştirme – Depolama- İkmal – Sipariş toplama- Biriktirme, ayrıştırma, paketleme-Sevkiyat.

Depoların iyi çalıştırılmasının en önemli önkoşulu sistemin performansının doğru bir biçimde ölçülebilmesidir. Herhangi bir deponun fiziksel yerleşimi gerçekleştikten sonra yapılması gereken ilk çalışma bir performans ölçüm sisteminin (performance management system) tesis edilmesidir. Bu anlamda kullanılan Geleneksel Performans Tablosu, Finansal Performans, Verimlilik Performansı, Kalite Bazlı Performans Ölçütleri, Çevrim Süresi (Cycle Time) Performans Ölçütleri, Depo değerlendirmesi gibi çeşitli yöntemler vardır.

Parti toplama, az sayıda malzeme tipi içeren siparişlerin yoğun olduğu bir depo düşünelim. Her bir sipariş için ayrı bir toplama rotası oluşturulacak olursa sipariş toplama için gerekli olan işgücü son derece fazla olacaktır. Böyle bir durumda tek bir turda birden fazla siparişi aynı anda toplayarak işgücü tasarrufu sağlanabilir. Hatta bölgesel toplama ile parti toplama birleştirilebilir. Tek bir bölgesel turda birden fazla siparişin o bölgedeki malzemeleri toplanarak daha sonra deponun paketleme alanında hem birleştirme ve hem de siparişlere ayrıştırma gerçekleştirilebilir. Bölgesel toplama, çok sayıda malzeme tipin içeren siparişlerde yer alan malzemeler deponun farklı bölgelerinde yer alabilir ve bu da siparişin tamamen toplanması için gerekli olan süreyi uzatabilir. Bu durumda bir tek rota ile siparişin toplanması yerine siparişte yer alan malzemeler aynı anda birkaç depo çalışanı tarafından toplanabilir. Bölgesel toplama özellikle mağazalara hizmet veren depolarda her bir mağazadan gelen sipariş onlarca, hatta yüzlerce farklı malzeme tipi içerebilir ve bu tür durumlarda uygulanır.

Depolar üzerinden gerçekleşen geleneksel dağıtımda depolarda mal kabul, raflama, depolama, malzeme yenileme (ikmal), sipariş toplama, sevkiyata hazırlama ve paketleme fonksiyonları gerçekleşir. Geleneksel depolamanın alternatifi olan çapraz sevkiyat operasyonunda ise sadece mal kabul, bekletme ve sevkiyat fonksiyonları bulunmaktadır. Görüldüğü üzere çapraz sevkiyat raflama, depolama, malzeme yenileme (ikmal), sipariş toplama, sevkiyata hazırlama ve paketleme fonksiyonlarını ortadan kaldırmakta ve bu şekilde önemli tasarruflar sağlamaktadır.

Herhangi bir sisteminin iyi çalıştırılmasının en önemli önkoşulu o sistemin performansının doğru bir biçimde ölçülebilmesidir. Bu ölçümler için Geleneksel Performans Tablosu, Finansal Performans, Verimlilik Performansı, Kalite Bazlı Performans Ölçütleri, Çevrim Süresi Performans Ölçütleri gibi çeşitli yöntemler mevcuttur. Depolama yoğunluğu verimlilik performansı yönteminde kullanılmaktadır ve formül olarak da (Envanter kapasitesi) / (Toplam depo alanı) ifade edilmektedir.

Depolar temel olarak iki fonksiyonu yerine getirmektedirler. Bunlardan ilki, büyük sevkiyatların daha küçük sevkiyatlara parçalanabilmesidir(breakbulk). Depoların ikinci önemli fonksiyonunu ise birleştirmedir (consolidation).

Depolama konusunda yakın zamandaki temel değişimler şunlardır: 

• Daha çok sayıda işlemin gerçekleşmesi, bu işlemlerin daha az ürün çeşidi içermesi.
• Daha çok sayıda ürünün depolanması ve elleçlenmesi.
• Ürün ve hizmetlerde müşterilere dönük özelleştirmelerin artması.
• Katma değerli hizmetlerin depolarda daha çok sunulması.
• Daha büyük hacimlerde ürün iadesinin yönetimi.
• Daha çok miktarda uluslararası sipariş.
• Bütün bu artışlara rağmen öte yandan, herhangi bir siparişi tamamlamak için daha az zaman ve hata için daha az bir tolerans bulunması.

Bir depoda temel olarak iki faaliyet gerçekleşmektedir: Bunlardan ilki malzemelerin depolanması (storage); diğeri ise malzemelerin elleçlenmesi (material handling), bir diğer ifade ile farklı noktalar arasında hareket ettirilmesidir. Elleçleme faaliyetleri arasında, gelen malzemelerin boşaltılması, depo içinde tutuldukları yerlere götürülmesi (raflanması/yerleştirilmesi), sipariş geldikten sonra siparişin toplanması, malzemelerin siparişi karşılayacak şekilde birleştirilerek paketlenmesi ve son olarak bu malzemelerin tamamlanmış siparişler halinde kamyonlara ve diğer ulaşım araçlarına yüklenmesi sayılabilir.

Özellikle açık alanda blok depolama için kullanılan bunker yaygın yükleme platformları arasındadır. Bunker, özellikle mevsimsel talep değişimlerinde ortaya çıkan ilave stokların saklanması için tercih edilmektedir.

Depo operasyonları, malzeme akışına paralel işleyen şu süreçler dâhilinde gerçekleşmektedir: Mal kabul, Raflama/Yerleştirme, Depolama, İkmal, Sipariş Toplama, Biriktirme-ayrıştırma-paketleme, Sevkiyat.

Sevkiyat, siparişin müşteriye teslim edilmek üzere taşıma aracına yerleştirilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır.