Depolama Sistemleri

Depolar temel olarak iki fonksiyonu yerine getirmektedirler. Bunlardan ilki, büyük sevkiyatların daha küçük sevkiyatlara parçalanabilmesidir (breakbulk). Depoların ikinci önemli fonksiyonunu ise birleştirmedir (consolidation). 

Depolama konusunda yakın zamandaki temel değişimler şunlardır (Frazelle, 2001) :

• Daha çok sayıda işlemin gerçekleşmesi, bu işlemlerin daha az ürün çeşidi içermesi.

• Daha çok sayıda ürünün depolanması ve elleçlenmesi.

• Ürün ve hizmetlerde müşterilere dönük özelleştirmelerin artması.

• Katma değerli hizmetlerin depolarda daha çok sunulması.

• Daha büyük hacimlerde ürün iadesinin yönetimi.

• Daha çok miktarda uluslararası sipariş.

• Bütün bu artışlara rağmen öte yandan, herhangi bir siparişi tamamlamak için daha az zaman ve hata için daha az bir tolerans bulunması.

Bir depoda temel olarak iki faaliyet gerçekleşmektedir: Bunlardan ilki malzemelerin depolanması (storage); diğeri ise malzemelerin elleçlenmesi (material handling), bir diğer ifade ile farklı noktalar arasında hareket ettirilmesidir.

Ham madde ve parça depoları (Raw material and component warehouses): Bir üretim tesisinde (fabrika, atölye, vb.), üretilecek ürünün üretiminde kullanılan ham madde ve parçaları içeren depolardır. Bu depolar, genellikle üretim tesisi ile aynı yapı içinde ya da komşu bir yapı olarak yer alır.

Yarı mamul depoları (Work-in-process warehouses): Üretim yapılan bir tesiste, henüz son aşamasına gelmemiş, nihai mamule (bitmiş ürüne) dönüşmemiş yarı mamullerin stoklandığı depolardır. Genelde üretim tesisin içinde, hatta üretim bandının ya da üretim hücresinin hemen yanında yer alırlar.

Nihai mamul depoları (Finished goods warehouses): Üretim yapılan bir tesiste üretimi tamamlanmış nihai mamullerin (bitmiş ürünlerin) stoklandığı depolardır. Ham madde ve parça depoları gibi bu depolar da genellikle üretim tesisi ile aynı yapı içinde ya da komşu bir yapı olarak yer alır.

Dağıtım depoları ve dağıtım merkezleri (Distribution warehouses and distribution centers): Farklı tedarikçilerden gelen çok sayıda ürünü siparişlerin içeriğine göre birleştirerek çok sayıda müşteriye dağıtım gerçekleştiren depolardır.

Katma değer servis depoları (Value-added service warehouses): Stoklanan ürünlere çeşitli şekillerde değer katan işlemlerin gerçekleştirildiği depolardır.

Yerel depolar (Local warehouses): Özelikle müşterilerin yoğun taleplerinin bulunduğu bölgelere hizmet vermek üzere müşteriye yakın olarak konumlandırılan depolardır. Bu depoların en büyük avantajı, müşteri taleplerini çok hızlı bir biçimde karşılayabilmeleridir.

Antrepolar (Customs bonded warehouse): Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen izin doğrultusunda, bir gümrük idaresine bağlı olarak işletilen, sahibinin tüzel kişilik veya kurum olma zorunluluğu bulunan, içine sadece ulusallaşmamış ithal eşya ile ihracat amaçlı malların konulabileceği depolardır (LODER, 2010). Özellikle uluslararası ticarette antrepolar büyük önem taşımaktadır.

Mal kabul (Receiving): Tedarikçilerden gelen malzemelerin depo binasının kenarlarında yer alan rampalarda ya da depo dışındaki alanda (yard) dorse boşaltılması yoluyla depoya kabul edilmesidir. Taşımacılık firmasının yetkilisine ambar tesellüm fişi (ATF) (receipt of goods) düzenlenir ve teslim edilir.

Raflama/Yerleştirme (Putaway): Depo dışında ya da yükleme/boşaltma alanında (dock) indirilmiş bir biçimde duran malzemelerin deponun raflarına veya blok halde tutulacağı alanlara kaldırılması işlemidir.

Depolama (Storage): Malzemelerin depo raflarında ya da zemininde beklemesi durumudur.

İkmal (Replenishment): Palet toplama alanında, palet üstünde (palet halinde) tutulan malzemelerin kutular halinde toplanması için kutu toplama alanına ikmali ya da tek tek küçük parçalar halinde toplanmak üzere küçük parça toplama alanına ikmali işlemidir.

Sipariş toplama (Order Picking): Müşteri tarafından ya da firma içindeki tedarik zinciri tarafından başlatılan bir sipariş sürecinin parçası olarak malzemelerin deponun çeşitli alanlarından toplanması işlemidir.

Biriktirme, ayrıştırma, paketleme (Accumulation, sortation, packaging): Deponun farklı alanlarından toplanan malzemelerin siparişi tamamlayacak şekilde biriktirilmesi, her malzemenin ait olduğu siparişe ayrıştırılması ve her siparişin kutularının paketlenmesi işlemleridir.

Sevkiyat (Shipment): Siparişin müşteriye teslim edilmek üzere taşıma aracına yerleştirilmesi işlemidir.

Bölgesel toplama (Zone picking): Çok sayıda malzeme tipin içeren siparişlerde yer alan malzemeler deponun farklı bölgelerinde yer alabilir ve bu da siparişin tamamen toplanması için gerekli olan süreyi uzatabilir. Bu durumda bir tek rota ile siparişin toplanması yerine siparişte yer alan malzemeler aynı anda birkaç depo çalışanı tarafından toplanabilir. Böyle bir durumda depo ve sipariş toplama işlemi bölgelere ayrılarak yapılır ve daha sonra farklı bölgelerden gelen malzemeler ait oldukları siparişe göre birleştirilir. Özellikle mağazalara hizmet veren depolarda her bir mağazadan gelen sipariş onlarca, hatta yüzlerce farklı malzeme tipi içerebilir ve bu tür durumlarda bölgesel toplama kaçınılmaz olarak uygulanır.

Parti toplama (Batching): Az sayıda malzeme tipi içeren siparişlerin yoğun olduğu bir depo düşünelim. Her bir sipariş için ayrı bir toplama rotası oluşturulacak olursa sipariş toplama için gerekli olan işgücü son derece fazla olacaktır. Böyle bir durumda tek bir turda birden fazla siparişi aynı anda toplayarak işgücü tasarrufu sağlanabilir. Hatta bölgesel toplama ile parti toplama birleştirilebilir: Tek bir bölgesel turda birden fazla siparişin o bölgedeki malzemeleri toplanarak daha sonra deponun paketleme alanında hem birleştirme ve hem de siparişlere ayrıştırma gerçekleştirilebilir.

Herhangi bir depodaki tüm bilgilerin tutulduğu ve tüm süreçlerin elektronik olarak yönetildiği yazılımlara Depo Yönetim Sistemi - DYS (Warehouse Management System - WMS) adı verilmektedir.

Çapraz sevkiyat tedarik zincirindeki maliyetlerde ve tedarik zamanlarında önemli tasarruflar getirebilen bir tedarik zinciri stratejisidir.