ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ

Piyasa mekanizması bazı mal ve hizmetlerin niteliklerinden dolayı onla­rın sağlanmasında başarısızlığa uğramaktadır. Eğer üretilerek topluma sunulan bir malın tüketimi bedel ödemeyenlerden dışlanamıyor (malın sağladığı fayda tüm topluma yayılabiliyorsa) ve bu maldan yararlananlar birbirlerini etkilemiyorsa (tü­ketimde rakip olmayıp bir tüketicinin tüketimi diğer tüketicilerin tüketim miktarla­rını değiştirmiyorsa) bu durumda sözü edilen mal bir kamu malı olarak tanımlanır.

Erdemli mallar özünde kişisel mal niteliklerini taşımasına rağmen finansmanı ve üretimi kamu tarafından yerine getirilmektedir. Erdemli malların kamusal kaynak­larla üretilerek nispeten düşük bedel ile tüketicilere arzında sosyal refahı artıraca­ğı düşüncesi belirleyici olmaktadır. Bir ülkede hangi malların erdemli mal statü­sünde sağlanacağına o ülkedeki politikacılar karar verir. Erdemli malların üretimi­nin piyasaya terk edilmeleri hâlinde yeterince tüketilmeyecekleri endişesi ile kamu bütçelerinden finanse edilmektedirler. Erdemli mal ve hizmetlere örnek olarak ka­mu konutları, sosyal tesisler, okul ders kitapları, toplu konut hizmeti, sanayi site­lerinin kurulması, esnaf ve çiftçi kredileri, öğrenci yurtları gösterilebilir.

Piyasanın başarısız olduğu bir alan da dışsallıklarm varlığında ortaya çıkmakta­dır. Dışsallık, bir ekonomik birimin faaliyetinin diğer ekonomik birimleri piyasa dı­şında etkilemesidir. Etkileme yararlı olursa pozitif dışsallık, zararlı olursa negatif ya da olumsuz dışsallıktan söz edilebilir. Özellikle olumsuz dışsallıklarm etkilerinin giderilmesi kamu hizmeti olarak ifade edilebilir. Zira olumsuz etkilerin sürmesi et­kilenenlerin sayısına da bağlı olarak toplumsal refahı azaltabilmektedir. Bu tür olumsuz dışsallıklarm kamu müdahalesi sonucunda önlenmesi ile sosyal refah yükseltilebilir.

Uluslararası kamu kötüleri olarak tanımlanan faaliyetlerde konu açısından önemli bir yer tutmaktadır. Uluslararası alanda oluşan negatif dışsallıklar kamu kötüleri iken bunlarla mücadele politikaları uluslararası kamu malı olarak ifade edilebilir. Kamu malları belli bir coğrafi alan düşünülerek yerel, ulusal, bölgesel, uluslarara­sı ve küresel ölçekte ifade edilebilir. Yer altı sularını koruma, kirletmeme ya da kirlenmişse arıtma so­nucunda yer altı sularında yararlanan ülke vatandaşları genel olarak yarar görür.

Ulusal kamu mallarında olduğu gibi uluslararası kamu mallarının da bazı temel özellikleri vardır. Uluslararası kamu malının tanımı dikkate alındığında bu malların temel bazı özellikleri şunlardır: Kamusallık düzeyinin uluslararası olması,Faydanın ya da tüketimin uluslararası düzeyde gerçekleşmesi finansmanın uluslararası düzeyde sağlanması,üretimin ya da hizmetin uluslararsı kuruluşlarca sağlanması.

Küreselleşme ile birlikte ticari sınırların ortadan kalkması, ticaretin gelişmesi, sermayenin ulusal sınırları aşması ile birlikte daha önce örneği olmayan yeni ulus­lararası kamu malları oluşmuştur. Ekonomik sınırların kaldırılması ile birlikte finan­sal piyasalar bir bütün hâline dönüşmekte ve sermaye sınır tanımamaktadır. Bir ül­kede oluşan finansal kriz diğer ülkeleri de etkilemektedir. Sözü edilen yeni ulusla­rarası kamu mallarına temiz havanın korunması, salgın hastalıklardan korunma, fi­nansal istikrarın sürdürülmesi, bilgi yönetimi ve bilimsel araştırmalar örnek olarak verilebilir. Küreselleşme, ilgili ülkelerin tek başına uygulayacağı politikaları yeter­siz kılmakta diğer ülkelerle iş birliğini gerektirmektedir. Kürselleşme sürecinde uluslararası kamu mallarının ortaya çıkmasında bazı faktörlerin önemli rolü vardır. Bu faktörler arasında şunlar bulunmaktadır Ülkelerin dışa açıklık derecesi, Uluslararası finansal piyasaların durgunluk riskleri, İklim değişikliği riski, Küresel gelir dağılımı eşitsizliğinden kaynaklanan riskler, Çok uluslu şirketlerin ve küresel sermayenin yayılma gücü.

İnsanların geçmişten günümüze değin oluşturdukları ve insanların ve toplumların yararına olan kazanımlardır. Evrensel normlar ve ilkeler insanlığın ortak ürünü ola­rak ileri sürülebilir. Evrensel insan haklarının gelişimi oldukça önemlidir. Günü­müzde pek çok ülkede temel insan haklarının tam olarak hukuk düzeni tarafından güvenceye alındığını iddia etmek çok zordur. Bilginin gelişimi, yayılması, İnter net'in sağladığı olanaklar ve iletişim sistemleri insanların ortaya koyduğu, geliştir­diği önemli kazanımlardır.

Uluslararası kamu malları, geleneksel veya yeni olmala­rına, oluşumlarına, sektörlere, sağladıkları faydaların tü­rüne, kamusallık düzeylerine ve toplam sunum teknolo­jileri özellikleri dikkate alınarak sınıflandırılmaktadır.

Uluslararası kamu malları (uluslararası kamu kötüleri) oluşumlarına bağlı olarak sı­nıflandırmaktadır. Bu sınıflandırma ile özellikle bölgesel, uluslararası ve küresel düzeyde oluşan kamu kötülerinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlanabilir. Ulusla­rarası kamu malının düzeyi ile her bir birimin katkıları arasındaki ilişkiye toplam sunum teknolojisi denilmektedir. Toplam sunum teknolojileri dört grup altında in­celenebilir.Bunlar toplama,en iyi vuruş,en zayıf halka ve ağırlıklı toplamdır.

Tam kamu malı ya da salt sosyal mal, bir toplumda­ki tüm tüketicilerin birlikte, eşit ve tamamını tükettikleri, fiyatlandırılamayan, bölünemeyen ve dolayısıyla pazarlanamayan mallar olarak tanımlanmaktadır. .

Tam kamu malının özelliklerini taşımayan mallar, yarı kamusal mal,  karma mal ve erdemli mallar olarak adlandırılır.

Uluslararası kamu kötüleri daha çok ortak mülkiyet konusu olan alanlardan kaynaklanmaktadır. Bu alanlarda ortaya çıkan olumsuz dışsallıklar pek çok ülkeyi birlikte ancak farklı derecelerde etkileyebilmektedir.

Uluslararası kamu mallarının kullanımında ülkeler arasında uluslararası kamu malları için bir rekabet olmadığı gibi uluslararası malları kullanmaktan da kimse mahrum edilememektedir.

Finansal düzenlemelerin küresel ölçekte uygulanarak olası krizlerin önlenmesi küresel olarak ülkelerin olası krizlerden korunacağı düşüncesi ile ortaya çıkan uygulamalar, önlemler, düzenlemeler uluslararası küresel kamu mallarını oluşturur.

Uluslararası kamu mallarının özellikleri arasında, kamusallık düzeyinin uluslararası olması, faydanın ya da tüketimin uluslararası düzeyde gerçekleşmesi, finansmanın uluslararası kuruluşlarca sağlanması ve üretimin ya da hizmetin uluslararası kuruluşlarca sağlanması yer almaktadır.

Uluslararası kamu mallarını geleneksel veya yeni olmasına göre, oluşumlarına göre, sektörel olarak, faydalarının türüne göre, kamusallık düzeylerine göre ve toplam sunum teknolojilerine göre sınıflandırmak mümkündür.

İklim değişikliği riski, küresel gelir dağılımı eşitsizliğinden kaynaklanan riskler, uluslararası finansal piyasaların durgunluk riskleri, çok uluslu şirketlerin ve küresel sermayenin yayılma gücü, ülkelerin dışa açıklık derecesi küreselleşme sürecinde uluslararası kamu mallarının ortaya çıkmasına önemli rol oynayan faktörlerdir.

Uluslararası kamu malları genel olarak çevre, sağlık, bilgi, barışı koruma ve yönetişim olmak üzere sektörel sınıflandırma yapılmaktadır. Biyolojik çeşitliliğin korunması, su kaynaklarının bulunması ve temiz olarak korunması, sellerin önlenmesi, atıkların yönetimi, güneş enerjisi, çevrenin korunması ve tarım reformu çevre sektörü içinde incelenmektedir.

Kamu malları gerek ulusal ve gerekse uluslararası düzeyde, sektörlerin ana ve tamamlayıcı olmak üzere ağırlıkları dikkate alınarak ayrı bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir. Çevresel düzeyde emisyonları azaltma ana faaliyet iken, tarımsal destek tamamlayıcı faaliyettir. Sağlık düzeyinde hastalıkları yok etme ana faaliyet olup sağlık klinikleri tamamlayıcı faaliyettir.

Toplam sunum teknolojileri toplam, en iyi vuruş, en zayıf halka ve ağırlıklı toplam olarak dört grup altında incelenebilir.