ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ

Bazı yaklaşımlara göre kapitalizm kendi birikim sürecinin belirli bir tarihsel andaki dinamiklerine uygun olan bir coğrafya üretir. Benzer biçimde, sermayenin sürekli bir pazar genişlemesine gereksinim duyarak dünyanın her yerinde yerleşmek istediği ve bu amaçla her yerde bağlantılar kurmak zorunda olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum yerli endüstrilerin yerlerini yeni ve yabancı endüstrilere bırakmasına yol açmıştır. Bu yeni endüstriler ise yerli ham maddeleri kullanmayıp dünyanın değişik yerlerinden sağladıkları hammaddeleri kullanmakta ve ürünlerini yalnızca ülke içinde değil dünyanın her yerinde pazarlamaktadır. Dolayısıyla küreselleşme sürecinde eski yerel ve ulusal kapalılığın ve kendi kendine yeterliliğin yerini, ulusların çok yönlü ilişkilerinin ve çok yönlü karşılıklı bağımlılığının aldığı görülmektedir. Wood’a göre bu durum benzersizdir çünkü kapitalizmin ekonomik zorunlulukları belki de ilk kez küresel toplum olarak adlandırılabilecek bir bütünleşme biçimi yaratır. Cevabımız A seçeneğidir.

1870-1914 I. Küreselleşme Dönemi olarak da adlandırılır. Cevabımız C seçeneğidir.

1970 sonrası dönem, II. Küreselleşme Dönemi olarak adlandırılır.

20. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan küreselleşme döneminde geçerli olan Neoliberalizm, Klasik iktisat ilkelerini yeniden yorumlayan bir karaktere sahiptir. Bu kuram Monetarizm, Rasyonel beklentiler okulu, Kamu tercihi teorisi ve Anayasal iktisat, Arz yanlı iktisat okulları tarafından temsil edilir. Cevabımız D seçeneğidir.

Küreselleşme sürecindeki gelişmeler devletin Keynesyen dönemde uyguladığı mali araçlarla ekonomiye müdahalesini ortadan kaldırmıştır. Japonya gibi bazı ülkeler talep yönetimi politikaları zaman zaman uygulamakla birlikte, bu politikaların 1970 öncesi dönemde olduğu gibi büyüme, istihdam ve gelir dağılımını etkileme gücü azalmıştır. Neoliberal dönemdeki gelişmeler otomatik stabilizatörleri de güçsüz kılmıştır. Nitekim pek çok gelişmekte olan ülkede tarımsal destekler kaldırılmış, işsizlik ödemelerinde kesintilere gidilmiştir. Marjinal vergi oranlarının düşürülmesi ve vergi matrahlarının artan oranlılığının derecesinin azaltılması ile vergi sisteminin istikrar sağlayıcı gücü azaltılmıştır. Cevabımız E seçeneğidir.

24 Ocak 1980 tarihinde Türkiye ekonomisinin Neoliberal dönüşümünü başlatan ve dış kredilerle ithalatın finansmanı, ihracatı teşvik, fiyat ve vergi ayarlamalarıyla kamu açıklarını kapatmak ve enflasyonla mücadele olarak ifade edilen dört amaca ulaşmak için alınan kararlardır. Cevabımız B seçeneğidir.

Küreselleşme döneminde, kamu sektörünün iktisadi yaşama ilişkin etkilerini minimize etmek için düşünsel arka planı Anayasal iktisat yaklaşımına dayanan mali kural uygulamaları önem kazanmıştır. Mali kuralın gerekçeleri, makroekonomik istikrarın sağlanması, mali sürdürülebilirlik, hükûmet politikalarının ön (ex-ante) krebilitesini artırmak ve borç ödenebilirliğini garanti altına almaktır. Mali kural ile yönetişim önermelerine paralel olarak ekonominin (piyasanın) kurum ve kurallarıyla kamudan-siyasetten arındırılması amaçlanmaktadır. Bu dönemde, ulusal yönetimler, yönetişim yapısı içinde özel sermaye, finans kesimleri ve sivil toplum kesimleri gibi yeni aktörlerin yeraldığı yeni yönetim modelleri yapılandırdılar. Cevabımız B seçeneğidir.

Kamu-özel ortaklığı; kamu hizmeti olarak nitelendirilen ve devlet eliyle gerçekleştirilen hizmetlere özel sektörün katılımıdır.

Küreselleşme sürecinin hızlanarak devam ettiği izleyen yıllarda artan sermaye hareketliliği karşısında kamu vergi otoriteleri sermayeyi vergilendirmede önemli güçlüklerle karşılaşmıştır. Vergi rekabeti, transfer fiyatlaması ve vergi cennetleri gibi pek çok yolla vergi otoritelerinden kaçabilen sermaye faktörü önemli kamu gelirlerinden yoksun kalınmasına neden olmaktadır. Bu durum vergilerin bileşiminde önemli değişimleri getirmiştir. Savaş sonrası dönemin dolaysız vergi ağırlıklı vergi sistemleri yerini dolaylı vergilerin ağırlıkta olduğu bir yapıya bırakmıştır. Küreselleşme sürecinde sermaye faktörünü vergilemede zorluk, emek üzerinde vergi yükünün artmasına neden olmuş, dolaysız vergiler içinde kurumlar vergilerinin payı azalırken özellikle emek gelirleri üzerindeki vergiler (bordro vergileri) gelir vergisi hasılatının önemli bir kısmını oluşturmuştur. Diğer yandan dolaylı vergiler, vergi sisteminde temel ağırlığı oluşturmuş, dolaylı vergi hasılatı özellikle gelişmekte olan bir çok ülkede ortalama olarak toplam vergi gelirlerinin % 60’ını geçmiştir. Cevabımız A seçeneğidir.

Küreselleşmede hızlanan finansal akımlar, sermaye kontrollerinin kaldırıldığı bir ortamda para ve maliye politikalarının etkinliğini azaltmıştır. Bu etkinliği artırmak ve Neoliberal dönemde yaşanan krizlerin yayılmacı etkilerinin önlenmesine dönük öneriler sermaye kontrollerinin Tobin vergisi ve zorunlu rezerv gibi çeşitli uygulamalarını içerir. Cevabımız C seçeneğidir.

Sen’e göre kapitalizmin küreselleşmesi, genellikle savunulduğu gibi demokrasinin kurulması, temel eğitimin ve sosyal hakların yaygınlaşması, toplumun zayıf ve güçsüz olan kesimlerine sosyal fırsatların yaratılmasından daha çok piyasa ilişkileri alanının genişlemesiyle ilişkili olmuştur. Doğru yanıt E'dir.

Kapitalizm kendi birikim sürecinin belirli bir tarihsel andaki dinamiklerine uygun olan bir coğrafya (uzamsal ilişkiler, mekânsal düzenlemeler, “küresel iş bölümü” ve işlevlerle bağlantılı olan yerler ağı) üretir. Benzer biçimde, sermayenin sürekli bir pazar genişlemesine gereksinim duyarak dünyanın her yerinde yerleşmek istediği ve bu amaçla her yerde bağlantılar kurmak zorunda olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum yerli endüstrilerin yerlerini yeni ve yabancı endüstrilere bırakmasına yol açmıştır. Doğru yanıt A'dır.

I. Küreselleşme Dönemi olarak adlandırılan 1870-1914 döneminde dünyada ticaret ve finans alanlarındaki serbestliğin bugünkünden daha az olmadığı tespit edilmektedir. 18. yüzyıl Sanayi Devrimi’nin özgül koşullarında gerçekleşen bu dönem özellikle ulaşım alanındaki teknolojik gelişmelerin olanaklarıyla ticaret ve sermaye hareketlerinde önemli artışlar ile ifade edilebilir. Doğru yanıt B'dir.

Küresel bütünleşmeyi sağlayan dünyanın gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerinde 1970’li ve 1980’li yıllarda gerçekleştirilen ticaret ve özellikle finansal liberalizasyona dönük uygulamalardır. Bunlar, mal ve hizmet ve sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi, sermaye kontrollerin büyük ölçüde kaldırılması, finansal sistem üzerinde devlet kontrol ve denetimlerinin minimuma indirilmesi ve piyasaların gelişimi için gerekli altyapıların oluşturulması olarak belirtilebilir. Bu uygulamalarla para ve finansal piyasalar olağanüstü büyümüş, günlük döviz piyasası işlem hacmi 4 trilyon dolara ulaşmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Dünya ekonomisindeki ilk bütünleşme dalgası, İngitere’nin öncülüğünde gerçekleşmiştir. 1870 krizi ile son bulan bu dönem Klasik liberalizm-Klasik iktisat olarak tanımlanır. 20. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan küreselleşme döneminde geçerli olan Neoliberalizm, Klasik iktisat ilkelerini yeniden yorumlayan bir karaktere sahiptir. Bu kuram Monetarizm, Rasyonel beklentiler okulu, Kamu tercihi teorisi ve Anayasal iktisat, Arz yanlı iktisat okulları tarafından temsil edilir. Doğru yanıt D'dir.

Neoliberal kurama önemli bir destek Keynesyen kuram ve uygulamalara sert eleştiriler içeren Milton Friedman’ın Monetarizminden gelir. Kurama göre kapitalist ekonomilerde var olan işsizlik oranı “doğal” olup bunu düşürmeye dönük devlet müdahaleleri sadece enflasyona neden olur ve yapılması gereken miktar kuramını geçerli kılmaktır. Ona göre, devletin sadece düzenin sürekliliğini sağlama ve rekabetçi piyasaları güçlendirme işlevi var olabilir. Doğru yanıt D'dir.

Keynes’e göre, kapitalist ekonomi kendi araçlarıyla bırakıldığında mevcut kaynakların tam kullanımını sağlamaz. Kaynakların tam kullanımını sağlayacak unsur, talep yönetimi konusunda devletin aktif bir rol oynamasını içeren bir devlet müdahalesidir. Doğru yanıt A'dır.

Devletin ekonomik etkinliğinin sınırlandırılmasına yönelik yaklaşımının en uç noktası ise ‘Anayasal iktisat kuramı’dır. Kuramın kurucusu Buchanan'dır. Bu sınırlamanın gerekçesi ise, Keynesyen açık bütçe politikasının seçmenler ve seçilenlerin davranışları nedeniyle bütçe açıkları ve enflasyona neden olarak nihai olarak kamu kesimi başarısızlığı ile sonuçlanacağı savıdır. Bunun önlenmesi için kamu bütçesi uygulama kurallarının anayasalara koyulacak hükümlerle kontrol altına alınması önerilir. Doğru yanıt B'dir.

Uluslararası ticareti, haklar ve sorumluluklar açısından düzenlemek amacıyla 1947 yılında çok taraflı olarak imzalanan anlaşma General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)' dir. Türkçe adı ‘Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması’ dır. Doğru yanıt C'dir.

Küreselleşme artan mal ve hizmet ticareti ile finansal kârların yarattığı büyüme ve gelir artışlarına rağmen, bu gelirlerin dağılımındaki adaletsizlikler nedeniyle eleştirilmektedir. Devlet ise kamu maliyesi araçları olan harcamalar ve vergileri gelirin yeniden dağılımını etkileme amacıyla değil, öncelikli olarak küresel rekabetin gerekliliklerine göre tasarlayarak adaletsizlikleri perçinlemektedir. Doğru yanıt E'dir.