ULUSLARARASI KAMU MALI ÖRNEKLERİ

Barışın sağlanması ile ilgili sunulan birçok hizmetin ulusal düzeyde olduğu kadar uluslararası düzeyde yayılan önemli dışsallıkları bulunmaktadır. Ülkeler içerisinde ya da ülkeler arasında meydana gelen şiddet olayları, insanların bundan zarar görmesi sonucunu doğurduğunda, bu durum sorunların yaşandığı ülkelerdeki ekonomik ve sosyal hayatı çok olumsuz etkilediği gibi uluslararası barış ve güvenliği de önemli ölçüde tehdit edecektir. Karışıklıkların çözülmesi konusunda ulus devletlerin başarısız olması ya da barışçıl çözümlerin bulunamaması, diğer ülke ya da bölgelere yayılan sorunların da ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

Güvenlik hizmetleri, tam kamusal malların en temel iki özelliği olan tüketimde rekabetin olmaması ve dışlanamamazlık özelliklerinin ikisine de sahiptir. Çünkü ulusal güvenlik hizmetinden herhangi bir bireyin faydalanması, diğer bireylerin bu maldan faydalanma düzeyini etkilemez ve hiç kimse güvenlik hizmetinin fayda alanının dışında bırakılamaz. 

BM, NATO gibi uluslararası kamusal kuruluşlar güvenliği ve barışı sağlayan faaliyetlerde bulunurlar.

BM, ilk Barışı Koruma Operasyonunu (BKO) 1948 yılında gerçekleştirmiştir. Bu anlamda sorunları çözme konusunda 60 yıldan fazla bir deneyime sahiptir.

Finansal istikrar güçlü ve sağlam finansal kurumlar, istikrarlı piyasalar anlamına gelir. Finansal piyasalar, kurumlar ve araçların oluşturduğu finansal sistemlerin etkinliği ve istikrarı ekonomik kalkınma ve büyüme potansiyelinin gerçekleşmesi açısından son derece önemlidir. İstikrarlı bir finansal sistem, bir ekonominin etkin işlemesinin ve sürekli büyümenin ön koşuludur. Bu çerçevede parasal ve finansal otoriteler kalkınma ve büyüme sorununa yönelik geliştirdikleri politikalarda finansal istikrarın korunmasını önemli bir ara hedef olarak belirlemektedirler.

Finansal kırılganlık, finansal piyasalarda gelecekte ortaya çıkma olasılığı bulunan olumsuzluklardır.

Finansal istikrarın sağlanması konusunda da ulusal kurumlara önemli görevler düşmektedir. ulusal düzeyde öne çıkan kurumların başında merkez bankaları gelmektedir. Çünkü merkez bankalarının temel hedeflerinden biri ülkede finansal istikrarın sağlanmasıdır.
Merkez bankalarının birçoğu finansal istikrarı gündemlerinden düşürmezler. Birçok merkez bankası finansal istikrarın doğrudan ve etkin bir biçimde izlenmesi amacıyla yeniden yapılanmakta ve yeni analiz teknikleri geliştirme yönünde çalışmalarını sürdürmektedirler. Bu sürecin bir unsuru da yayımlanan finansal istikrar raporları ile merkez bankalarının finansal istikrar konusundaki değerlendirmelerinin kamuoyu ile paylaşılmasıdır. Finansal istikrar raporunun yayımlanmasındaki amaç, tarafların bu konuda gerekli bilgilere ulaşmasının sağlanması ve bu yolla finansal istikrara katkıda bulunulmasıdır.

Özel Çekme Hakları (SDR), IMF’nin üye ülkelerin mevcut resmi rezervlerine katkıda bulunmak amacıyla 1969 yılında oluşturduğu uluslararası bir rezerv varlığıdır. Özel Çekme Hakları üye ülkelere IMF kotalarıyla orantılı olarak tahsis edilir. SDR aynı zamanda IMF’nin ve diğer bazı uluslararası kuruluşların hesap birimi olarak kullanılmaktadır. SDR’nin değeri, başlıca uluslararası para birimlerinden oluşan bir sepet esas alınarak belirlenmektedir.

Programın temel amaçları şöyle özetlenebilir:
– Ülkenin finansal sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya çıkarılması,
– Riskleri azaltmada kullanılacak kaynakların belirlenmesi,
– Sektörel gelişmelerin ve ihtiyaç duyulan teknik yardımların belirlenmesi,
– Çözüm politikalarında önceliklerin belirlenmesinde yardımcı olunması.

IMF ve Finansal İstikrarın Sağlanması Uluslararası finansal sistemde finansal krizlere uğramayı azaltacak önlemlerin hayata geçirilmesi konusunda söz sahibi olan iki önemli uluslararası kuruluş bulunmaktadır: IMF ve Dünya Bankası.

IMF’nin amaçları;
• Uluslararası parasal iş birliğini teşvik etmek,
• Uluslararası ticaretin genişlemesini ve dengeli bir şekilde büyümesini kolaylaştırmak,
• Döviz kurlarında istikrarı teşvik etmek,
• Çok taraflı ödemeler sisteminin kurulmasına yardım etmek ve ödemeler dengesi finansmanında problemler yaşayan üye ülkelere finansal destek sağlamak,
• Dış ödeme güçlükleri ile karşılaşan ülkelere gerekli kaynak yardımında bulunmak olarak özetlenebilir.

IMF yılda iki kez Dünya Ekonomik Görünümü Raporu yayınlar. Bunların ilki ara toplantı dönemi olan Nisan ayında; ikincisi de IMF Yıllık Genel Kurul Toplantısının hemen öncesinde yayınlanır. Bu raporda üye ülkelere ve dünya ekonomisine ilişkin ayrıntılı istatistikler ve değerlendirmeler yer alır. IMF, bu istatistiklerin büyük bölümünü üye ülkelerin kendisine düzenli olarak gönderdiği istatistiklerden derler. Bunun yanı sıra üye ülkelere doğrudan giderek verilerin derlenmesi ve sağlığının denetimini yaptığı da olur. Bazı ülkelerin bu verileri zamanında ve sağlıklı olarak derlemesi söz konusu olamadığı için bu işi bazen doğrudan IMF uzmanları yapar. Ülkelerin yolladığı verilerle yetinilmesi durumunda bile IMF uzmanları bir kaç yılda bir o ülkelere giderek verilerin güvenilirliğini denetlerler.

IMF’nin üye ülkelere yönelik olarak izlediği finansal politikalar dört grupta
toplanır:
• Rezerv dilimi politikaları: Ödemeler dengesi sorunlarıyla karşılaşan üye ülkeler, IMF’deki kotalarının konvertibl paralarla ödenmiş kısmını derhâl ve hiçbir koşula bağlı olmaksızın kullanabilirler. Buna rezerv dilimi politikaları
çerçevesinde kullanım adı verilmektedir.
• Kredi dilimi politikaları: IMF’nin üye ülkelerin karşılaştığı daha uzun süreli sıkıntıları gidermekte kullandığı politikalardır

• Acil durum destek politikaları: IMF’nin, üye ülkelerin karşılaştığı acil durumlarda acil durum destek politikaları çerçevesinde kullandırdığı imkân Acil Yardımdır. Doğal afetlere maruz kalmış ülkelere yapılan bir destektir. Üye ülke kotasının yüzde 25’iyle sınırlı olmakla birlikte istisnai olarak bu tutar kotanın yüzde 50’sine çıkarılabilir. Bu kolaylığa IMF basit faiz oranı uygulanır, ek faiz uygulanmaz. 5 yıl içinde geri ödenmesi gerekir.
• Borç ve borç servisi düşürme politikaları: IMF’nin fakir ve yüksek borçlu üye ülkelere borç ve borç servisi düşürme politikaları çerçevesinde kullandırdığı imkân Fakirliği Azaltma ve Büyüme Kolaylığıdır. Düşük gelirli üye ülkeler için uygulanan PRGF imtiyazlı bir destektir. 5,5 - 10 yılda geri ödenmesi gereken bu kolaylığa binde 5 faiz uygulanır.

Sağlığın uluslararası kamu malı olarak ele alınmasına yol açan en önemli gerekçe bulaşıcı hastalıkların varlığıdır.

DSÖ’nün üç organı bulunmaktadır:
• Dünya Sağlık Örgütü Asamblesi (Genel Kurul)
• Yönetim Kurulu
• Sekreterya (Genel Merkez, Bölge Ofisleri ve Ülke Temsilcilikleri)

DSÖ’nün kuruluş yasasında yer alan başlıca görevleri şunlardır:
• Uluslararası sağlık çalışmalarında yönetici ve koordine edici rol oynamak,
• BM, sağlık alanında uzman kuruluşlar, meslek örgütleri, hükûmetlere bağlı sağlık kuruluşları ve benzeri kuruluşlarla iş birliği sağlamak,
• Talep edildiği takdirde hükûmetlerin sağlık hizmetlerini geliştirmesine yardımcı olmak,
• Talep hâlinde hükûmetlere teknik veya acil yardım sağlamak,
• İşgal altında, sığınmacı gibi özel gruplara, BM’nin isteği ile sağlık hizmetleri sunmak,
• Epidemiyolojik ve istatistiki veri, bilgi toplamak, bu amaçla düzenleme yapmak,
• Epidemik ve endemik hastalıkların ortadan kaldırılması ya da kontrolü için gereken çalışmaları yönlendirmek, teşvik etmek,
• Kazalardan, afetlerden doğan hasarları azaltmak için ilgili uzman kuruluşlarla iş birliği yapmak,
• Beslenme, barınma, boş zamanları değerlendirme, sağlığın korunarak geliştirilmesi, iş ortamının sağlık koşulları, çevre sağlığı gibi konularda uzman kuruluşlarla iş birliği yapmak,
• Sağlık alanında faaliyet gösteren bilimsel ve mesleki kuruluşlar arasında işbirliğini geliştirmek,
• Uluslararası sağlık konularında anlaşmalar, sözleşmeler, düzenlemeler yapmak, önerilerde bulunmak,
• Ana-çocuk sağlığı düzeyini geliştirmek, bunların sürekli değişen çevre koşulları ile uyumlu yaşama olanağını araştırmak,
• Ruh sağlığı alanında insan ilişkilerini düzenleyici çalışmalar yürütmek,
• Sağlık alanında araştırmalar yapılmasına destek olmak, yol göstermek,
• Tıp ve sağlıkla ilgili diğer mesleklere ilişkin eğitim-öğretim standartlarını geliştirmek,
• Kamu sağlığı, hastane hizmetleri ve sosyal güvenliği de kapsayacak şekilde koruyucu ve tedavi edici hizmetlere ilişkin yönetsel, sosyal ve teknik konuları incelemek,
• Sağlık konularına ilişkin bilgi, danışmanlık ve benzeri yardımları sağlamak,
• Tüm ülkelerde kamuoyunu sağlık konusunda bilinçlendirmek,
• Hastalıkların, ölüm nedenlerinin ve sağlıkla ilgili yöntemlerin uluslararası sınıflamasını yapmak, değişen duruma göre yeniden düzenlemek,
• Tanı yöntemlerini olabildiğince standart hâle getirmek,
• Besinler, biyolojik maddeler, farmasötik ürünlere ilişkin uluslararası normlar geliştirmek, bunların kabul görmesini sağlamak,
• Örgütün amaçlarına ulaşması için gereken önlemleri almak.

Günümüzde, dünyada kapsamlı çevre koruma çalışmalarını başlatan ve uygulayan başlıca uluslararası kuruluş BM’dir.

Küresel düzeyde ele alınacak çevre politikasının uygulamada başarılı olabilmesi için bazı önemli koşulların sağlanması gerekmektedir. Söz konusu koşullar söyle sıralanabilir;
• Yönetim maliyetlerinin düşük olması, yönetiminin kolay olması,
• Ekonomik etkinliğinin olması,
• Uygulayacak birimlerin katılımının sağlanması,
• Değişen koşullara uyum sağlayabilmesi,
• Çevresel uygulamaların etkinliğine güvenilmesi,
• Politik olarak kabul edilebilir olması.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın kurulmasındaki amaçlar;
• BM sistemi içindeki diğer örgütlerle çevre konusunda iş birliğinin sağlanması,
• BM üyesi ülkelerde çevre koruma çalışmalarına ilişkin deneyimlerin paylaşılması,
• Gelişmekte olan ülkelere çevre konusunda danışmanlık yapılması,
• Çevreye ilişkin tüm bilgilerin toplandığı bir bilgi bankası oluşturulması
olarak sıralanabilir.

UNEP bugün 7 birimi aracılığıyla faaliyetlerini yürütmektedir:
• Erken Uyarı ve Değerlendirme Birimi
• Çevre Hukuku ve Sözleşmeleri Birimi
• Teknoloji, Sanayi ve Ekonomi Birimi
• Bölgesel İş birliği Birimi
• Çevre Politikasının Uygulanması Birimi
• İletişim ve Enformasyon Birimi
• Küresel Çevre Fonu Eşgüdüm Birimi