Aof Panel

S

Ekonomik mallar ve ekonomik hizmetler arasındaki fark nedir?

Kaynak kullanılarak insan kullanımına hazır hâle getirilen mallara ekonomik mallar, hizmetlere de ekonomik hizmetler adı verilmektedir.

S

Özel mal ve hizmetlerin genel özelliklerinden kısaca bahsediniz.

Özel mal ve hizmetler birimlere ayrılabilen, finansmanı fiyatlandırma yolu ile sağlanabilen, insanların tüketimde birbirlerine rakip oldukları ve genel olarak üretilmesi için büyük sermaye gerektirmeyen mal ve hizmetlerdir.
Bir tüketicinin satın aldığı bir çift ayakkabıyı aynı anda başka bir tüketicinin kullanması mümkün değildir. Dolayısıyla özel mallar arasında tüketim yönünden rekabet söz konusudur. Özel mallar bölünebilir ve kolaylıkla fiyatlandırılabilirler.
Aynı özel maldan talep göz önünde tutularak fazla sayıda üretim yapılabilir.
Özel malın fiyatını ödeyen alıcılar satın aldıkları ürünleri diledikleri gibi kullanabilirler.
Piyasa mekanizması fiyatlandırma yolu ile insanların gereksinim duydukları pek çok ürünü ve hizmeti sağlayabilir.

S

Bir mala kamu malı denebilmesi için hangi şartları sağlamalıdır?

Eğer üretilerek topluma sunulan bir malın tüketimi bedel ödemeyenlerden dışlanamıyor (malın sağladığı fayda tüm topluma yayılabiliyorsa) ve bu maldan yararlananlar birbirlerini etkilemiyorsa (tüketimde rakip olmayıp bir tüketicinin tüketimi diğer tüketicilerin tüketim miktarlarını değiştirmiyorsa) bu durumda sözü edilen mal bir kamu malı olarak tanımlanır. Tam kamu malı dışlanamamazlık ve rakip olmama gibi iki koşulu birlikte sağlayan maldır.

S

Tam kamu malının ya da salt sosyal malların temel özellikleri nelerdir?

Tam kamu malı ya da salt sosyal mal, bir toplumdaki tüm tüketicilerin birlikte, eşit ve tamamını tükettikleri, fiyatlandırılamayan, bölünemeyen ve dolayısıyla pazarlanamayan mallardır.

S

Erdemli malı tanımlayıp, kısaca özelliklerini açıklayınız.

Erdemli mallar özünde kişisel mal niteliklerini taşımasına rağmen finansmanı ve üretimi kamu tarafından yerine getirilmektedir.

Erdemli malların kamusal kaynaklarla üretilerek nispeten düşük bedel ile tüketicilere arzında sosyal refahı artıracağı düşüncesi belirleyici olmaktadır.
Bir ülkede hangi malların erdemli mal statüsünde sağlanacağına o ülkedeki politikacılar karar verir. Erdemli malların üretiminin piyasaya terk edilmeleri hâlinde yeterince tüketilmeyecekleri endişesi ile kamu bütçelerinden finanse edilmektedirler.
Erdemli mal ve hizmetlere örnek olarak kamu konutları, sosyal tesisler, okul ders kitapları, toplu konut hizmeti, sanayi sitelerinin kurulması, esnaf ve çiftçi kredileri, öğrenci yurtları gösterilebilir.

S

Karma malı tanımlayıp, bir örnek veriniz.

Karma mallar, tam kamu malının iki temel özelliğinden sadece birini sağlayan mallardır. Örneğin, aşırı talebin olduğu bir kara yolunu ele alalım. Trafik tıkanmış bir durumda olmasına rağmen hiçbir tüketici diğer sürücüleri kara yolunu kullanmaktan alıkoyamaz. Tıkanmış yolun tüketiminde ya da kullanımında rekabet olmasına rağmen dışlanamamazlık söz konusudur.

S

Kulüp malını tanımlayıp, bir örnek veriniz.

Kulüp malları dışlanabilmesine rağmen rakip olunamayan niteliklere sahip mallardır. Bu mala örnek olarak kütüphane verilebilir. Talebin yoğun olmadığı dönemlerde tüketim rakip olmadığından kütüphane hizmetinden herkes yararlanabilir. Ancak kütüphane yetkilileri sadece üye olanlara ödünç kitap hizmeti sağlayarak üye olmayanları hizmetten alıkoyarak onları dışlayabilirler.

S

"Ortak mülkiyet konusu" olan mallar ne tür dışsallık sorunu oluşturmaktadır?

Ortak havuz malları olarak da bilinen bu malların tüketimi bireysel ancak dışlamanın mevcut olmaması nedeni ile aşırı kullanım sorunu bulunmaktadır. Aşırı kullanım nedeni ile bu tür malların faydaları topluma yayılamamakta ya da aşırı kullanım nedeniyle yan ürün olarak negatif dışsallık oluşmaktadır.

S

Dışsallık kavramını tanımlayınız.

Piyasanın başarısız olduğu bir alan da dışsallıkların varlığında ortaya çıkmaktadır. Dışsallık, bir ekonomik birimin faaliyetinin diğer ekonomik birimleri piyasa dışında etkilemesidir. Etkileme yararlı olursa pozitif dışsallık, zararlı olursa negatif ya da olumsuz dışsallıktan söz edilebilir. Özellikle olumsuz dışsallıkların etkilerinin giderilmesi kamu hizmeti olarak ifade edilebilir. Zira olumsuz etkilerin sürmesi etkilenenlerin sayısına da bağlı olarak toplumsal refahı azaltabilmektedir. Bu tür olumsuz dışsallıkların kamu müdahalesi sonucunda önlenmesi ile sosyal refah yükseltilebilir.

S

Hangi durumda uluslararası kamu malı ya da hizmetten bahsedilir?

Uluslararası kamu malı ve hizmeti yukarıda kamu malı için sözü edilen dışlanamamazlık ve rakip olmama koşullarının uluslararası düzeyde uygulanmasından ibarettir. Bir hizmetin (malın) faydası birden fazla ülkeye yayılıyor ve bir ülkenin sözü edilen hizmetten (maldan) yararlanması diğer ülke ya da ülkelerin yararlanmasını etkilemiyorsa bir uluslararası kamu hizmetinden (malından) söz edilebilir.

S

Uluslararası kamu malını tanımlayınız.

Uluslararası ölçekte mevcut ve gelecek kuşakların tümünün tüketimine sunulan, rekabetin ve dışlamanın olmadığı ve finansmanı uluslararası düzeyde sağlanan mallar uluslararası kamu malı olarak tanımlanır.

S

Uluslararası kamu malının tanımını dikkate alarak temel özellikleri hakkında neler söyleyebilirsiniz.

Uluslararası kamu malının tanımı dikkate alındığında bu malların temel bazı özellikleri şunlardır:

• Kamusallık düzeyinin uluslararası olması
• Faydanın ya da tüketimin uluslararası düzeyde gerçekleşmesi • Finansmanın uluslararası düzeyde sağlanması
• Üretimin ya da hizmetin uluslararası kuruluşlarca sağlanması

S

Uluslararası kamu mallarının sınıflandırılması ne şekildedir?

Uluslararası kamu malları (1) geleneksel veya yeni olmasına göre, (2) oluşumlarına göre, (3) sektörel olarak, (4) faydalarının türüne göre, (5) kamusallık düzeylerine göre ve (6) toplam sunum teknolojilerine göre sınıflandırılabilir.

S

Geleneksel uluslararası kamu mallarına örnek veriniz.

Geleneksel uluslararası kamu malları doğada kendiliğinden oluşmuş atmosfer, ozon tabakası, ay ışığı, güneş ışınları, denizler, okyanuslar, uluslararası kara suları gibi doğal ortak varlıklardır.

S

Küreselleşme sürecinde uluslararası kamu mallarının ortaya çıkmasında rol oynayan faktörler nelerdir?

Küreselleşme sürecinde uluslararası kamu mallarının ortaya çıkmasında rol oynayan faktörler:

• Ülkelerin dışa açıklık derecesi
• Uluslararası finansal piyasaların durgunluk riskleri
• İklim değişikliği riski
• Küresel gelir dağılımı eşitsizliğinden kaynaklanan riskler
• Çok uluslu şirketlerin ve küresel sermayenin yayılma gücü

S

Toplam sunum teknolojilerine göre uluslararası kamu malları kaç grupta incelenebilir.

Toplam sunum teknolojilerine göre uluslararası kamu malları dört grupta incelenir. Bunlar; toplam, en iyi vuruş, en zayıf halka ve ağırlıklı toplamdır.41

S

Toplam uluslararası kamu malının düzeyini belirlemede kullanılan "en iyi vuruş"u açıklayınız ve ulusal-bölgesel-küresel açıdan örnek veriniz.

Bu kritere göre toplam uluslararası kamu malının düzeyi, en yüksek katkıyı yapan birim (ülke) tarafından belirlenir. Bu yaklaşımda en iyi vuruşu yapmayan bir birimin ya da aktörün (ülkenin) küresel ya da uluslararası kamu malının düzeyini etkilemesi mümkün değildir. Ulusal bakımdan teröristleri etkisizleştirme - bölgesel bakımdan sıtmayı önleme - küresel bakımdan AIDS'e çare bulma örnek olarak verilebilir.

S

Toplam uluslararası kamu malının düzeyini belirlemede kullanılan "en zayıf halka"yı açıklayınız ve ulusal-bölgesel-küresel açıdan örnek veriniz.

Bu kritere göre uluslararası kamu malının düzeyi en az düzeyde katkı yapan ve bu nedenle de en zayıf halka olarak nitelenen birimin sağladığı düzeye eşit olmaktadır. Diğer ülkelerin aldıkları koruyucu önlemler hangi düzeyde olursa olsun eğer bir ülkenin yeterli önlemi yoksa (ya da en düşük düzeyde ise) küresel mal düzeyi en düşük önlem alan ülkenin sağladığı mal düzeyine eşit olur. Ulusal açıdan isyanlara karşı koruma - bölgesel açıdan zehirli atıkları kontrol etme - küresel açıdan hastalıkları kontrol etme örnek olarak verilebilir.

S

Toplam uluslararası kamu malının düzeyini belirlemede kullanılan "ağırlıklı toplam"ı açıklayınız ve ulusal-bölgesel-küresel açıdan örnek veriniz.

Bu kriter aslında toplama yönteminin genelleştirilmesinden oluşmaktadır. Küresel ya da uluslararası kamu malının oluşumunda birimlerin (ülkelerin)coğrafi konumu, büyüklüğü ve diğer bazı nitelikleri önem taşır. Ulusal açıdan kaynağı belirsiz kirliliği sınıflandırma - bölgesel açıdan asit yağmurlarını azaltma - küresel açıdan nükleer kaza radyoaktif bulutları örnek olarak verilebilir.

S

Küresel kamu kötüsü ne demektir ve örnek veriniz.

Örneğin, Çernobilnükleer kazası ile oluşan küresel kamu malı (kamu kötüleri) ile bölge ülkeleri diğer ülkelere göre daha fazla etkilenmiştir. İşte bu etkilenme bir uluslararası kamu malıolarak ortaya çıkmaktadır. Ülkemizin de etkilendiği bu nükleer kaza ile bölgedeyaşayan milyonlarca insanın refahı olumsuz etkilenmiştir. Sonuçta ortaya çıkan radyasyon küreye yayıldığından küresel olarak herkesi derecesi azalarak olsa da etkilemiştir. Sorundan etkilenenlerin etkilerinin toplamı toplam kamu malı (kamu kötüsü) düzeyini vermektedir.

ULUSLARARASI KAMU MALLARI KAVRAMI