ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 4

Bazı ülkelerin sahip olduğu zengin doğal kaynaklar, bilgi birikimi, nitelikli işgücü gibi faktörler bu ülkelerde faaliyetlerde bulunan şirketleri diğer ülkelerdeki şirketlere göre daha üstün hâle getirebilmektedir.

Bir daimî iş yerinin taşıması gereken özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Bir iş yerinin varlığı,

Bu iş yerinin sabit yer olması,

İşlerin bu sabit yer vasıtasıyla sürdürülmesi,

Yer altı boru hatları, yer altı demiryolu hatları, madenler ve benzerleri daimî işyerinin “sabit yer” ölçütünü karşılamaktadırlar.

Model Vergi Anlaşması’nın 7. maddesi daimî iş yerinin vergiye tabi kazancının tespit edilmesi konusunda da hüküm içermektedir. Buna göre, daimî iş yerinin işle ilgili faaliyetleri dolayısıyla yaptığı giderler daimî iş yerinin bulunduğu yabancı ülkede yapılmış olsun ya da olmasın gayrisafi kazançtan indirilebilir.

Kâr payı” kavramının kapsamı Model Vergi Anlaşması ’nın 10. maddesinin 3. paragrafında aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

Hisse senetlerinden elde edilen gelirler;

İntifa senetlerinden veya intifa haklarından elde edilen gelirler;

Maden paylarından elde edilen gelirler;

İntifa senetlerinden veya intifa haklarından elde edilen gelirler

Alacak niteliğinde olmayıp kazanca katılmayı sağlayan diğer haklardan elde edilen gelirler;

Ülkenin ulusal hukuk sistemine göre hisse senetlerinden elde edilen gelirle aynı muameleyi gören gelirler.

Faiz gelirinin elde edildiği kaynak devletinin vergilendirme yetkisi tamamen sınırlandırılmamış, vergi oranının en çok %10 olması düzenlenmiştir.

Brezilya, Kolombiya ve Danimarka sadece tek taraflı PFA’ ya olanak veren ülkelerdir.

Mükellef vergi idaresi arasındaki bu tür anlaşmalar, ilk olarak 1991 yılında ABD’de uygulanmıştır. Daha sonra da Avustralya, Kanada, Almanya, Japonya, İspanya, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda ve İngiltere vergi sistemlerinde de bu türlü anlaşmalara imkân veren düzenlemelere yer verilmiştir.

Vergilendirme yetkisi çatışmaları aşağıdaki gibidir; kaynak-kaynak çatışmaları, ikametgâh-ikametgâh çatışmaları, ikametgâh-kaynak çatışmaları, gelirin özelliklerinden kaynaklanan çatışmalar, vergi yükümlüsüne ilişkin çatışmaları, vergi sistemlerinin uyumsuzluğu ile ilgili çatışmalar.

Verilen tanıma göre; Kaynak-Kaynak çatışmaları: iki ya da daha fazla devlet bir vergi yükümlüsünün gelirinin kendi ülkelerinde doğduğunu öne sürerler.

Vergi sistemlerinin uyumsuzluğu ile ilgili çatışmalar: iki devletin vergi sistemlerinde farklı uygulamalara yer verilmesi çifte vergilendirmeye neden olabilir. Örneğin değerleme hükümlerinin, vergilendirilebilir gelir tanımının ya da verginin hesaplanması farklılıkları.

Çifte vergilendirmeni unsurları aşağıdaki gibi sıralanabilir: iki ya da daha fazla devlet (ya da vergilendirme yetkisine sahip yerel idare), Aynı vergi yükümlüsü, Aynı vergi konusu, Aynı vergilendirme dönemi, Aynı ya da benzer vergiler.

Vergi sistemlerinde var olan tek taraşı yöntemler kimi ülkeler bakımından vergi anlaşmalarının müzakerelerinde bir politika aracı olarak göz önünde bulundurulmaktadır. Bazı ülkelerde (Finlandiya, Japonya, Norveç ve Portekiz) ise çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları önceliklidir.

Uluslararası çifte vergilendirme ile mücadelede tek taraşı yöntemlerde devletler vergilendirme yetkilerinden tek taraşı olarak vazgeçmektedirler. Tek taraşı yöntemlerde esas olarak ülkenin ekonomi politikalarının etkileri gözlenir. Örneğin, sermaye ihraç eden gelişmiş ülkeler, uluslararası şirketlerinin yabancı ülkelerde elde ettiği kurum kazançlarını yurtiçinde vergiden istisna tutarak bu şirketlerin rekabet güçlerinin arttırmasını sağlarlar. Matrahtan indirim, mahsup ve istisna yön temleri en çok başvurulan tek taraşı yöntemlerdendir. Bunlar dışında da indirilmiş oran uygulamaları gibi yöntemlere de başvurulabilir.

14 Aralık 1960 tarihinde imzalanan ve 30 Eylül 1960 tarihinde yürürlüğe giren Paris Anlaşmasıyla OEEC yerine kurulan OECD (Uluslararası Ekonomik iş birliği ve Kalkınma Teşkilatı), üye ülkelerde ekonomik gelişmeyi, tam istihdamı, ekonomik istikrarı sağlamayı; ülkelerin ekonomik gelişmelerine katkıda bulunmayı ve uluslararası ticaretin gelişimine katkı sağlamayı amaçlamıştır.

Yedi bölümden oluşan OECD Model Vergi Anlaşmasının birinci bölümünde anlaşmanın kapsamı ortaya koyulmaktadır. İkinci bölümde ise kişi, kurum, teşebbüs, yetkili makam, yerleşik ve daimî iş yeri gibi çeşitli kavramlar tanımlanmaktadır. Bağlama kuralları olarak ifade edilen gelirin hangi ülkede vergilendirileceğine ilişkin kurallar ise anlaşmanın 6-21 maddeleri arasını kapsayan üçüncü bölümünde yer almaktadır. Dördüncü bölüm ise servetin vergilendirmesi ile ilgili tek hüküm olan 22. maddeyi kapsamaktadır.

BM Model Vergi Anlaşması (Birleşmiş Milletler Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Arasındaki Model Vergi Anlaşması) 1980 yılında yayınlanmış ve 2001 yılında güncellenmiştir.

İnternet teknolojisinin vergileme üzerinde etkili olan özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: İnternet teknolojisinde yaşanan gelişmelerle birlikte ticari faaliyetlerde ihtiyaç duyulan sermaye tutarı azalmış, küçük işletme sayısında artış olmuştur. Elektronik ticaret alım-satım işlemlerinde temsilci, komisyoncu, acente gibi aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırmıştır (disintermediation). Bir otobüs firmasının şehirlerarası otobüs biletlerini İnternet üzerinden doğrudan müşterilerine satması bu konuda verilebilecek bir örnektir. Şifreleme teknolojisinin gelişmesiyle birlikte İnternet üzerinden gönderilen ve alınan mesajların içeriklerinin üçüncü taraflarca araştırılması güçleşmiştir. Özellikle çok uluslu şirketlerde tasarım ve üretim gibi fonksiyonların bütünleşmesi sonucu grup içi fonksiyonların birbirinden ayrılması güçleşmiştir.  İnternet teknolojisi işletmelere uluslararası faaliyetlerindeki organizasyon yapılarının oluşturma konusunda esneklik getirmiştir.  İnternet teknolojisi ticari faaliyetin sürdürüldüğü yerin tespit edilmesini güçleştirmiştir.

Yabancı ülkelerde bulunan varlıkları bakımından en büyük 10 şirket tablosu incelediğinde General Electric şirketinin 420.300 Milyon dolar ile bulunan varlıklarının ekonomik değeri olarak en yüksek değere sahip olduğu görülecektir.

Yabancı ülkelerde bulunan varlıkları bakımından en büyük 10 şirket tablosu incelediğinde ExxonMobile şirketinin 390.728 Milyon dolar ile toplam satış değeri olarak en yüksek değere sahip olduğu görülecektir.