ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 8

Uluslararası vergileme konusunda en esaslı fikirleri geliştirenlerden birisi de Jan Tinbergen (1945)’dir. Tinbergen’e göre eğer dünyada daha istikrarlı ve ileri bir sosyal sistem isteniyorsa ulusal egemenliğin ekonomik politikalar göz önüne alınarak kısıtlanması gerekmektedir. Tinbergen, uluslararası ekonomik ilişkilerin bir amacının da gelirin kişiler, sınıflar ve devletler arasında daha iyi dağılması olduğunu ifade etmiştir. Buna literatürde “dünya ekonomisi yoluyla dünya barışı” yaklaşımı da denilmektedir. Cevabımız E seçeneğidir.

Keynes, uluslararası bir verginin ticari işlemler ve millî gelir yerine ödemeler dengesi fazlalarından alınması önerisini ortaya atmıştır. Uluslararası Takas Birliğinin başka uluslararası amaçlarına yönelik olarak da Keynes, uluslararası örgütlerin lehine açılacak olan bir takas hesabının savaş sonrası rahatlama, rehabilitasyon ve yeniden yapılandırma için faydalı olacağını ve bunun kredi dengesi fazlalarına konulacak bir vergi ile finanse edilebileceğini belirtmiştir. Cevabımız C seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler için somut bir uluslararası vergi önerisi de 1975 yılında Tinbergen’den gelmiştir. Bu öneriye göre kalkınmanın finansmanı amacıyla Birleşmiş Milletler tarafından kullanılmak üzere dayanıklı tüketim mallarından % 0,5 oranında bir vergi alınmalıdır. Bu vergiye “dünya dayanışma katkısı” denilmiştir. Cevabımız D seçeneğidir.

Uluslararası vergileme konusunda James Tobin (1972) de bir öneri ortaya atmıştır. Tobin vergisi olarak anılan bu öneriye göre yabancı para işlemlerine uluslararası bir vergi konulabilir. Bu verginin amacı, spekülatif sermaye akımlarını önlemek ve ulusal para politikalarını desteklemek olmalıdır. Tobin’e göre istikrar için en iyi çözüm ortak kur, para ve maliye politikalarıdır. Dolayısıyla bu öneri bir ekonomik entegrasyon önerisi olarak da değerlendirilmiştir. Cevabımız A seçeneğidir.

Sen’e göre kapitalizmin küreselleşmesi, genellikle savunulduğu gibi demokrasinin kurulması, temel eğitimin ve sosyal hakların yaygınlaşması, toplumun zayıf ve güçsüz olan kesimlerine sosyal fırsatların yaratılmasından daha çok piyasa ilişkileri alanının genişlemesiyle ilişkili olmuştur. Doğru yanıt E'dir.

Kapitalizm kendi birikim sürecinin belirli bir tarihsel andaki dinamiklerine uygun olan bir coğrafya (uzamsal ilişkiler, mekânsal düzenlemeler, “küresel iş bölümü” ve işlevlerle bağlantılı olan yerler ağı) üretir. Benzer biçimde, sermayenin sürekli bir pazar genişlemesine gereksinim duyarak dünyanın her yerinde yerleşmek istediği ve bu amaçla her yerde bağlantılar kurmak zorunda olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum yerli endüstrilerin yerlerini yeni ve yabancı endüstrilere bırakmasına yol açmıştır. Doğru yanıt A'dır.

I. Küreselleşme Dönemi olarak adlandırılan 1870-1914 döneminde dünyada ticaret ve finans alanlarındaki serbestliğin bugünkünden daha az olmadığı tespit edilmektedir. 18. yüzyıl Sanayi Devrimi’nin özgül koşullarında gerçekleşen bu dönem özellikle ulaşım alanındaki teknolojik gelişmelerin olanaklarıyla ticaret ve sermaye hareketlerinde önemli artışlar ile ifade edilebilir. Doğru yanıt B'dir.

Küresel bütünleşmeyi sağlayan dünyanın gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerinde 1970’li ve 1980’li yıllarda gerçekleştirilen ticaret ve özellikle finansal liberalizasyona dönük uygulamalardır. Bunlar, mal ve hizmet ve sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi, sermaye kontrollerin büyük ölçüde kaldırılması, finansal sistem üzerinde devlet kontrol ve denetimlerinin minimuma indirilmesi ve piyasaların gelişimi için gerekli altyapıların oluşturulması olarak belirtilebilir. Bu uygulamalarla para ve finansal piyasalar olağanüstü büyümüş, günlük döviz piyasası işlem hacmi 4 trilyon dolara ulaşmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Dünya ekonomisindeki ilk bütünleşme dalgası, İngitere’nin öncülüğünde gerçekleşmiştir. 1870 krizi ile son bulan bu dönem Klasik liberalizm-Klasik iktisat olarak tanımlanır. 20. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan küreselleşme döneminde geçerli olan Neoliberalizm, Klasik iktisat ilkelerini yeniden yorumlayan bir karaktere sahiptir. Bu kuram Monetarizm, Rasyonel beklentiler okulu, Kamu tercihi teorisi ve Anayasal iktisat, Arz yanlı iktisat okulları tarafından temsil edilir. Doğru yanıt D'dir.

Neoliberal kurama önemli bir destek Keynesyen kuram ve uygulamalara sert eleştiriler içeren Milton Friedman’ın Monetarizminden gelir. Kurama göre kapitalist ekonomilerde var olan işsizlik oranı “doğal” olup bunu düşürmeye dönük devlet müdahaleleri sadece enflasyona neden olur ve yapılması gereken miktar kuramını geçerli kılmaktır. Ona göre, devletin sadece düzenin sürekliliğini sağlama ve rekabetçi piyasaları güçlendirme işlevi var olabilir. Doğru yanıt D'dir.

Keynes’e göre, kapitalist ekonomi kendi araçlarıyla bırakıldığında mevcut kaynakların tam kullanımını sağlamaz. Kaynakların tam kullanımını sağlayacak unsur, talep yönetimi konusunda devletin aktif bir rol oynamasını içeren bir devlet müdahalesidir. Doğru yanıt A'dır.

Devletin ekonomik etkinliğinin sınırlandırılmasına yönelik yaklaşımının en uç noktası ise ‘Anayasal iktisat kuramı’dır. Kuramın kurucusu Buchanan'dır. Bu sınırlamanın gerekçesi ise, Keynesyen açık bütçe politikasının seçmenler ve seçilenlerin davranışları nedeniyle bütçe açıkları ve enflasyona neden olarak nihai olarak kamu kesimi başarısızlığı ile sonuçlanacağı savıdır. Bunun önlenmesi için kamu bütçesi uygulama kurallarının anayasalara koyulacak hükümlerle kontrol altına alınması önerilir. Doğru yanıt B'dir.

Uluslararası ticareti, haklar ve sorumluluklar açısından düzenlemek amacıyla 1947 yılında çok taraflı olarak imzalanan anlaşma General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)' dir. Türkçe adı ‘Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması’ dır. Doğru yanıt C'dir.

Küreselleşme artan mal ve hizmet ticareti ile finansal kârların yarattığı büyüme ve gelir artışlarına rağmen, bu gelirlerin dağılımındaki adaletsizlikler nedeniyle eleştirilmektedir. Devlet ise kamu maliyesi araçları olan harcamalar ve vergileri gelirin yeniden dağılımını etkileme amacıyla değil, öncelikli olarak küresel rekabetin gerekliliklerine göre tasarlayarak adaletsizlikleri perçinlemektedir. Doğru yanıt E'dir.

Ulusal düzeyde düşünüldüğünde kamu mallarının sunumu devletin vatandaşlarından tahsil ettiği vergilerle sağlanır. Ancak, böyle bir yöntemin uluslararası kamu mallarının finansmanında kullanılması zordur. Dünyadaki tüm ülkelerden ve bireylerden vergi alma gücüne sahip olan merkezî bir otoritenin (dünya devletinin) olmayışı uluslararası kamu mallarının finansmanının ulusal düzeyde olduğu gibi vergilerle değil, her biri kendi çıkarlarına göre hareket eden ülkelerin gönüllü finansmanı (üretimi) ve uluslararası örgütlere ödedikleri aidatlarla yapılmasını zorunlu hâle getirmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Uluslararası kamu mallarının üretiminin finansmanı için önemli miktarda ulusal kamusal kaynak kullanılmaktadır. Ancak bu miktarın tam olarak ne kadar olduğu bilinmemektedir. Yine de bu konuda yapılmış bazı tahminler vardır. Bir tahmine göre uluslararası kamu malları için tüm dünyada yapılan ulusal kamusal harcama miktarı 6 trilyon dolardır. Aynı tahmine göre bu harcamanın 5 trilyon dolarının gelişmiş ülkeler, 1 trilyon dolarının ise gelişmekte olan ülkeler tarafından yapıldığı ve ulusal düzeydeki harcamaların toplam tutarının, uluslararası düzeydeki harcamalar toplamından 200 kat daha fazla olduğu ileri sürülmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Birleşmiş Milletler’in finansmanı, üye ülkelerin ödeme kapasitelerine göre verdikleri aidatlar ve yaptıkları bağışlarla karşılanmaktadır. Birleşmiş Milletler Düzenli Bütçesi ve Barışı Koruma Operasyonları Bütçesi tüm üye ülkelerden sağlanan zorunlu ödemelerle sağlanırken BM Uzmanlaşmış Kurumları kısmen zorunlu kısmen de bağışlarla finanse edilmektedir. BM Programları ve Fonları genellikle sadece bağışlarla finanse edilmektedir. Ayrıca, toplam bağışlar her zaman için toplam zorunlu katkıların üzerinde gerçekleşmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Uluslararası kamu mallarının finansmanında kullanılan özel kaynaklar kâr amacı gütmeyen kuruluşlardan (vakıflar, hükümet dışı kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve akademik kurumlar), kâr amaçlı işletmelerden (ulusal ve çok uluslu işletmeler) ve bireylerden sağlanan kaynaklar olmak üzere üç çeşittir. Bu kuruluşlara örnek olarak, Gates Vakfı, Oxfam, CARE, Yeşilbarış (Greenpeace), Uluslararası Af Örgütü, Kızılay ve Kızılhaç, Novartis, AstraZeneca, GlaxoSmithKline verilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Uluslararası kamu mallarına finansman sağlayan bu ortaklıkların en iyi örnekleri olarak Onchocerciasis Kontrol Programı (OCP), Küresel Aşı ve Aşılama İttifakı (GAVI), Küresel Çevre Kolaylığı (GEF), Küresel AIDS, Tüberküloz ve Sıtmayla Mücadele Fonu (GFATM), Küresel Çocuk Felcini Ortadan Kaldırma İnisiyatifi (GPEI) verilebilir. Kızılay ve Kızılhaç ise özel kaynaklar arasındadır. Doğru yanıt B'dir.

Uluslararası düzenin ve kalkınmanın sürdürülmesi ve de uluslararası kamu malı üreten uluslararası örgütlerin desteklenmesi için uluslararası vergilerin konulması gerektiği görüşü 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu görüşü ilk ortaya koyan yazar olarak James Lorimer gösterilmektedir. Lorimer, “Uluslararası Hukuk Sisteminin Temel Problemi (1884)” adlı eserinde uluslararası bir hükümetin kurulmasını önermiş ve bu hükümetin harcamalarının, her devletin vatandaşlarına uygulayacağı uluslararası bir vergiyle finanse edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Doğru yanıt D'dir.