ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 4

Tam kamu malı ya da salt sosyal mal, bir toplumda­ki tüm tüketicilerin birlikte, eşit ve tamamını tükettikleri, fiyatlandırılamayan, bölünemeyen ve dolayısıyla pazarlanamayan mallar olarak tanımlanmaktadır. .

Tam kamu malının özelliklerini taşımayan mallar, yarı kamusal mal,  karma mal ve erdemli mallar olarak adlandırılır.

Uluslararası kamu kötüleri daha çok ortak mülkiyet konusu olan alanlardan kaynaklanmaktadır. Bu alanlarda ortaya çıkan olumsuz dışsallıklar pek çok ülkeyi birlikte ancak farklı derecelerde etkileyebilmektedir.

Uluslararası kamu mallarının kullanımında ülkeler arasında uluslararası kamu malları için bir rekabet olmadığı gibi uluslararası malları kullanmaktan da kimse mahrum edilememektedir.

Finansal düzenlemelerin küresel ölçekte uygulanarak olası krizlerin önlenmesi küresel olarak ülkelerin olası krizlerden korunacağı düşüncesi ile ortaya çıkan uygulamalar, önlemler, düzenlemeler uluslararası küresel kamu mallarını oluşturur.

Uluslararası kamu mallarının özellikleri arasında, kamusallık düzeyinin uluslararası olması, faydanın ya da tüketimin uluslararası düzeyde gerçekleşmesi, finansmanın uluslararası kuruluşlarca sağlanması ve üretimin ya da hizmetin uluslararası kuruluşlarca sağlanması yer almaktadır.

Uluslararası kamu malları genel olarak çevre, sağlık, bilgi, barışı koruma ve yönetişim olmak üzere sektörel sınıflandırma yapılmaktadır. Biyolojik çeşitliliğin korunması, su kaynaklarının bulunması ve temiz olarak korunması, sellerin önlenmesi, atıkların yönetimi, güneş enerjisi, çevrenin korunması ve tarım reformu çevre sektörü içinde incelenmektedir.

Kamu malları gerek ulusal ve gerekse uluslararası düzeyde, sektörlerin ana ve tamamlayıcı olmak üzere ağırlıkları dikkate alınarak ayrı bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir. Çevresel düzeyde emisyonları azaltma ana faaliyet iken, tarımsal destek tamamlayıcı faaliyettir. Sağlık düzeyinde hastalıkları yok etme ana faaliyet olup sağlık klinikleri tamamlayıcı faaliyettir.

Toplam sunum teknolojileri toplam, en iyi vuruş, en zayıf halka ve ağırlıklı toplam olarak dört grup altında incelenebilir.

Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO bu konuda öne çıkan iki uluslararası kuruluştur. BM'nin uluslararası düzeyde sunulan barışı koruma hizmetlerinin merkezinde yer aldığı açıkça görülmektedir.

Dünya ekonomisi­nin istikrar içinde büyümenin sağlanması ve ticaretin artırılması için tüm ülkelerin uluslararası işbirliğine katılmasını sağlayacak bir çaba ve anlayış içinde olmaları gerekmektedirler. Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi kuruluşlar sağla­dıkları finansal desteklerle finansal krizlerin önlenmesi konusunda özel bazı finansman mekanizmalarına sahiptir. IMF finansal zorluklar yaşayan ülkelere finansal yardımlar ve Özel Çekme Hakları yoluyla destek kay­nak sağlamaktadır

DSÖ uluslararası düzeydeki bulaşıcı hastalıkların gözetim faaliyetlerinin yerine getirilmesinde en yetkili uluslararası kuruluştur. DSÖ, BM'nin uzmanlaşmış bir ku­rumudur. Küresel ve ülkeye özgü faydalar sağlayan sağlık hizmetlerini sürdürme­yi misyon edinmiştir. Kullanıcı ücretleri ve üye aidatları ile finanse edilir. Üye ai­datları, ödeme gücüne dayalıdır. Yapılan bağışlar ise belli amaçlara ayrılmıştır. Uz­man rehberlik, uygulamaya yönelik projeler, iş gücü sağlık eğitimi ve sağlık prog­ramlarının koordinasyonu şeklinde üye ülkelere hizmet sunmaktadır.

Günümüzde, sınırları aşan ve küresel bir nitelik taşıyan çevre sorunları uluslararası kamu malı örneklerinden biridir. Bugün çevre sorunları açısın­dan gelinen nokta, sorunun bir ülkenin çözebileceği aşamayı çoktan geçmiş oldu­ğudur. Çevre sorunları artık küresel boyutta insanlığın en önemli sorunu hâline gelmiştir. Çözümü için de küresel düzeyde iş birliği şarttır.

Kamu mallarının etkin sunumunu önemli ölçüde etkileyen faktörlerden birinci­si bedavacılık sorunudur. Çevre kirliliğinin azaltılması konusunda herhangi bir ül­kenin ulusal düzeyde gerçekleştireceği faaliyetler, bütün ülkelere fayda sağlaya­caktır. Ancak, maliyet sadece faaliyeti gerçekleştiren ülkeye yüklenmiş olacaktır. Her ülke, uluslararası kamu mallarını diğer ülkelerin üretmesini tercih edecektir. Sonuç olarak, üretim olması gereken düzeyin çok altında gerçekleşecekti

Küresel düzeyde ele alınacak çevre politikasının uygulamada başarılı olabilme­si için bazı önemli koşulların sağlanması gerekmektedir. Söz konusu koşullar söy­le sıralanabilir. Yönetim maliyetlerinin düşük olması, yönetiminin kolay olması,Ekonomik etkinliğinin olması, Uygulayacak birimlerin katılımının sağlanması,,Değişen koşullara uyum sağlayabilmesi,Çevresel uygulamaların etkinliğine güvenilmesi,,Politik olarak kabul edilebilir olması.

Küresel düzeydeki çevre politikalarının yönetiminde ve yönlendirilmesinde en et­kili kuruluşun BM olduğu söylenebilir. BM bünyesinde doğrudan çevre ile ilgili fa­aliyette bulunan Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP), küresel çevre poli­tikalarının belirlenmesi ve uygulanmasında oldukça önemli bir yeri bulunmakta­dır. Bunun yanında çevre konusunda dolaylı olarak etkide bulunan DSÖ, Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), çevresel politikalarda etkili olmaktadır. .

UNEP, kurulduğu günden bugüne kadar çok sayıda çok taraflı çevre sözleşme­sinin gelişiminde kilit rol oynamıştır. UNEP'e yeni sorumluluklar getiren bu sözleş­meler arasında Nesli Tehlike Altındaki Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ti­caretine ilişkin CITES Sözleşmesi (1973), Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunmasına ilişkin Bonn Sözleşmesi (1979), Ozon Tabakasının Korunmasına iliş­kin Viyana Sözleşmesi (1985), Ozon Tabakasını İncelten Maddelere ilişkin Montre­al Protokolü (1987), Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşmımmın ve Bertarafının Kon­trolüne ilişkin Basel Sözleşmesi (1989), Biyoçeşitlilik Sözleşmesi (1992), Belirli Tehlikeli Kimyasalların ve Pestisitlerin Uluslararası Ticaretinde Ön Bildirime ilişkin Rotterdam Sözleşmesi (1998), Biyogüvenlik Kartagena Protokolü (2000), Kalıcı Or­ganik Kirleticilere İlişkin Stokholm Sözleşmesi (2001) yer almaktadır.

UNEP'in iç yönetim yapısı da zaman içerisinde artan sorumluluklarına bağlı olarak değişim göstermiş olup UNEP bugün 7 birimi aracılığıyla faaliyetlerini yü­rütmektedir. Erken Uyarı ve Değerlendirme Birimi Çevre Hukuku ve Sözleşmeleri Birimi,Teknoloji, Sanayi ve Ekonomi Birimi,Bölgesel İş birliği Birimi,Çevre Politikasının Uygulanması Birimi,İletişim ve Enformasyon Birimi ve küresel çevre fonu birimidir.

Tablo 2.1 maliye hizmetlerin rakip olup olmama ve tüketimden dışlamanın mevcut olup olmamasına göre geleneksel anlamdaözetini vermektedir.

Uluslararası kamu malı ve hizmeti birden çok ülkenin yerleşiklerine faydalar sağlarken birden fazla ülkeye zarar veren zararlı uluslararası kamusal faaliyetler de bir sorun olarak görülmektedir. Bunlar uluslararası kamu kötüleri (international public bads) olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası kamu kötüleri daha çok ortak mülkiyet konusu olan alanlardan kaynaklanmaktadır.