ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 13

Savaş sonrası dönemin tek güçlü ekonomisi olarak ABD kendi sanayi sermayesi için istikrarlı üretim ve birikimi sağlayacak koşulların ilk adımını, 1944’te Bretton Woods para sisteminin yürürlüğe konulmasına liderlik ederek atmıştır.

Kamu maliyesi ekonominin en eski dallarından biridir. 16. yüzyılda Skolastikler ve 17. yüzyılda Merkantilistlerde izine rastlanır. 1500-1700 yılları arasında Avrupa’da geçerli olan Merkantilizm ihracatı desteklemek için çok boyutlu devlet müdahalesini savunmuştur.

Otomatik stabilizatör:

Hükûmetlerin kullanabilecekleri temel maliye politikası araçlarının otomatik olarak işleyenlerine verilen addır.

24 Ocak Kararları: 24 Ocak 1980 tarihinde Türkiye ekonomisinin Neoliberal dönüşümünü başlatan ve (a) dış kredilerle ithalatın finansmanı, (b) ihracatı teşvik, (c) fiyat ve vergi ayarlamalarıyla kamu açıklarını kapatmak ve (d) enflasyonla mücadele olarak ifade edilen dört amaca ulaşmak için alınan kararlardır.

IMF ile istikrar programı uygulayan ülkelerde ise devletin yatırım harcamaları ile birlikte ilk kesintiye uğrayan kalem sosyal harcamalardır. Böylelikle Neoliberal yaklaşıma uygun olarak devletin kamu harcama büyüklüğünün ifade ettiği eko- nomideki payı küçültülürken, bu yarı kamusal mal ve hizmet alanlarının metalaş- tırılarak özel sektör üretim ve birikim alanlarına dönüştürülmesi sağlanmaktadır. Üretken sektörler, küresel üretim ağları ile düşük emek maliyeti olan bölgelere ula- şabilir oldukça emeğin yeniden üretiminde bu hizmetlerin önemi azalırken sağlık gibi hizmetlerin özel kesimce sunulması bugün daha kârlıdır.

Karma malın bir diğer türü ise kulüp malları olarak da bilinen ve dışlanabilmesine rağmen rakip olunamayan niteliklere sahip mallardır. Bu mala örnek olarak kütüphane verilebilir. Talebin yoğun olmadığı dönemlerde tüketim rakip olmadığından kütüphane hizmetinden herkes yararlanabilir. Ancak kütüphane yetkilileri sadece üye olanlara ödünç kitap hizmeti sağlayarak üye olmayanları hizmetten alıkoyarak onları dışlayabilirler.

Küresel kamu malı tüm insanlara, kuşaklara evrensel olarak yayılacak faydaları, şimdi veya gelecekte herhangi bir nüfus grubunu veya kuşağı ayırmaksızın birden fazla ülke grubuna yayılan niteliklere sahip mallardır.

Uluslararası kamu malının tanımı dikkate alındığında bu malların temel bazı özellikleri şunlardır:

İnsanlara küresel ölçekte çeşitli faydalar sağlayan ya da zararlar veren atmosfer olayları, denizler, sınırı aşan kara suları gibi uluslararası (küresel) kamu malları doğal olarak oluşabilir. Bu mallar ayrıca çeşitli sosyal (insan kaçakçılığı, uyuşturucu madde ticareti gibi), teknolojik (bilimsel buluşlar, yenilik, iletişim gibi) ya da ekonomik faaliyetlere (finansal krizler, ekonomik durgunluklar, yaygın işsizlik gibi) bağlı olarak da oluşabilir. Küresel ya da daha sınırlı düzeyde uluslararası kamusal mallar oluşumları dikkate alınarak üç alt grupta sınıflandırılmaktadır.

Yönetişim (Ekonomik ve finansal kapasitenin oluşturulması) sektöründe yer alan uluslararası kamusal mallar: İletişim, bankacılık ve finansal hizmetler, işletme ve diğer hizmetler, ticaret politikası ve idari yönetim, yasal ve yargısal gelişme.

Uluslararası kamu malları kamusallık düzeyine, tek kuşak ve kuşaklar arası durumu dikkate alınarak da sınıflandırılmaktadır. Mallar salt sosyal (tam kamu), karma, kulüp ve birlikte sağlanan kamu malları (bağlı ürünler) olarak sınıflandırılmış olup Tablo 2.8’de (sayfa 41.)yer almaktadır. Aynı kuşaklar arasında küresel tam kamusal mallar, Kirletilen okyanusların temizlenmesi, Hava tahminleri, gözlem istasyonları, Uluslararası Adalet Divanı olarak sıralanabilir.

Uluslararası kamu malının düzeyi ile her bir birimin katkıları arasındaki ilişkiye toplam sunum teknolojisi denilmektedir.

Uluslararası kamu malları kamusallık düzeyine, tek kuşak ve kuşaklar arası durumu dikkate alınarak da sınıflandırılmaktadır. Mallar salt sosyal (tam kamu), karma, kulüp ve birlikte sağlanan kamu malları (bağlı ürünler) olarak sınıflandırılmış olup Tablo 2.8’de (sayfa 41.)yer almaktadır. Kuşaklar arası bölgesel mallara, Millî parklar, Sulama sistemleri, Göller, Şehirler örnek gösterilebilir.

Dünya barışının sağlanması ve korun- ması hizmetleri BM’nin küresel düzeyde gerçekleştirdiği önemli faaliyetlerden biridir. BM, ilk Barışı Koruma Operasyonunu (BKO) 1948 yılında gerçekleştirmiştir. Bu anlamda sorunları çözme konusunda 60 yıldan fazla bir deneyime sahiptir.

5 daimi üye, Çin, Fransa, Rusya Federasyonu, İngiltere veya Amerika Birleşik Devletleri’dir.

Finansal kırılganlık, finansal piyasalarda gelecekte ortaya çıkma olasılığı bulunan olumsuzluklardır.

Özel Çekme Hakları:SDR, IMF’nin üye ülkelerin mevcut resmi rezervlerine katkıda bulunmak amacıyla 1969 yılında oluşturduğu uluslararası bir rezerv varlığıdır. Özel Çekme Hakları üye ülkelere IMF kotalarıyla orantılı olarak tahsis edilir. SDR aynı zamanda IMF’ninve diğer bazı uluslararası kuruluşların hesap birimi olarak kullanılmaktadır. SDR’nin değeri, başlıca uluslararası para birimlerinden oluşan bir sepet esas alınarak belirlenmektedir.

Özel Çekme Hakları:SDR, IMF’nin üye ülkelerin mevcut resmi rezervlerine katkıda bulunmak amacıyla 1969 yılında oluşturduğu uluslararası bir rezerv varlığıdır. Özel Çekme Hakları üye ülkelere IMF kotalarıyla orantılı olarak tahsis edilir. SDR aynı zamanda IMF’ninve diğer bazı uluslararası kuruluşların hesap birimi olarak kullanılmaktadır. SDR’nin değeri, başlıca uluslararası para birimlerinden oluşan bir sepet esas alınarak belirlenmektedir.

Programın temel amaçları şöyle özetlenebilir:

– Ülkenin finansal sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya çıkarılması,

– Riskleri azaltmada kullanılacak kaynakların belirlenmesi,

– Sektörel gelişmelerin ve ihtiyaç duyulan teknik yardımların belirlenmesi,

– Çözüm politikalarında önceliklerin belirlenmesinde yardımcı olunması.

IMF’nin kurucu ülke temsilcileri uluslararası para sistemini izleyecek, mal ve hizmet ticaretiyle ilgili döviz kısıtlarını kaldıracak ve döviz kuru istikrarını koruyacak uluslararası bir kuruluşun anlaşma maddelerinin ana hatlarını bu konferansta belirlemişlerdir. IMF, Kuruluş Anlaşması’nın 27 Aralık 1945 tarihinde yürürlüğe girmesi ile resmen kurulmuştur.