ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 12

Fon’un üç organı bulunmaktadır. Bütün ülkelerin temsil edildiği Guvernörler Kurulu, IMF yönetimindeki en yetkili organdır. Kurulun olağan toplantıları, IMF ve Dünya Bankası’nın yıllık toplantıları esnasında yapılır. Guvernörler Kurulu IMF’inin günlük işlerini yürütme ve gözetme yetkisini İcra Direktörleri Kurulu’na devretmiştir. Yılda iki kez toplanan (ilkbaharda bir kez ve Guvernörler Kurulu’nun toplandığında bir kez olmak üzere) Geçici Komite 2 Ekim 1974 tarihinde kurulmuştur. Bu Komitenin üyelerini Fon’un Guvernörleri, Bakanlar ve eş düzeydeki yetkililer oluşturmaktadır. Yönetim Kurulu, Fon’un tüm günlük işlemlerini yürütmektedir ve bu amaç doğrultusunda Guvernörler’den aldığı yetkiyi kullanır. Fon’un Genel Müdürü aynı zamanda Yönetim Kurulu’nun da başkanıdır. Yönetim Kurulu üyeleri iki yıllık dönemler itibarıyla seçilirler.

Rezerv dilimi politikaları: Ödemeler dengesi sorunlarıyla karşılaşan üye ülkeler, IMF’deki kotalarının konvertibl paralarla ödenmiş kısmını derhâl ve hiçbir koşula bağlı olmaksızın kullanabilirler. Buna rezerv dilimi politikaları çerçevesinde kullanım adı verilmektedir.

UNEP’in iç yönetim yapısı da zaman içerisinde artan sorumluluklarına bağlı olarak değişim göstermiş olup UNEP bugün 7 birimi aracılığıyla faaliyetlerini yürütmektedir.

Birleşmiş Milletler için somut bir uluslararası vergi önerisi de 1975 yılında Tinbergen’den gelmiştir. Bu öneriye göre kalkınmanın finansmanı amacıyla Birleşmiş Milletler tarafından kullanılmak üzere dayanıklı tüketim mallarından % 0,5 oranında bir vergi alınmalıdır. Bu vergiye “dünya dayanışma katkısı” denilmiştir.

Uluslararası vergileme konusunda James Tobin (1972) de bir öneri ortaya atmıştır. Tobin vergisi olarak anılan bu öneriye göre yabancı para işlemlerine uluslararası bir vergi konulabilir. Bu verginin amacı, spekülatif sermaye akımlarını önlemek ve ulusal para politikalarını desteklemek olmalıdır. Tobin’e göre istikrar için en iyi çözüm ortak kur, para ve maliye politikalarıdır. Dolayısıyla bu öneri bir ekonomik entegrasyon önerisi olarak da değerlendirilmiştir. Günümüzde en çok tartışılan uluslararası vergi önerisi Tobin vergisidir. 2000 yılı için yapılan bir hesaplamada verginin % 0,1 oranında uygulanması durumunda 132 milyar dolar gelir getireceği tahmin edilmiştir. 2010 yılı için yapılan bir hesaplamaya göre ise % 0,005 gibi düşük bir oranda uygulanacak küresel bir Tobin vergisi tahmini olarak yıllık 40 milyar dolar gelir yaratacaktır.

1964 yılında “Barış Organizasyonu Çalışmaları Komitesi” uluslararası düzenin varlığından sağlanan faydaların vergilendirilmesini önermiştir. Komite bu amaçla Birleşmiş Milletler’in, uluslararası mektuplardan (postadan), pasaport ve vizelerden ve uluslararası su yollarından pay alması gerektiğini ileri sürmüştür. Ayrıca Birleşmiş Milletler’in deniz yatakları, Antarktika ve uzaydaki cari ve potansiyel kaynakların mülkiyetine ya da bunları vergileme gücüne sahip olmasını önermiştir.

Uluslararası vergilemeye bir diğer örnek ise uluslararası bir karbon vergisi önerisidir. 1970-1980 yılları arasında petrol fiyatlarındaki büyük değişimler bu vergiye ilişkin birçok çalışmanın yapılmasına neden olmuştur. Bu verginin fosil yakıtları olarak ifade edilen kömür, petrol ve doğalgazın içerdiği karbon miktarı üzerinden alınması önerilmektedir. Uluslararası bir karbon vergisiyle hem uluslararası kamu mallarının finansmanı için büyük miktarda hasılat elde edilmesi hem karbon emisyonlarının azaltılması hem de sürdürülebilir enerji kaynaklarına geçişin sağlanması mümkün olabilecektir.

Uluslararası kamu mallarının finansmanına yönelik bir diğer uluslararası vergi önerisi ise 1980 yılında Brandt Komisyonu tarafından önerilmiş olmasına rağmen 1997 yılında tekrar gündeme getirilen dünya ticaret vergisidir. Ülkeler arasındaki ticari faaliyetler üzerine, ticaret hacmini azaltmayacak ölçüde düşük oranlı bir vergi konularak gelir yaratılması verginin temel amacı olarak ifade edilmektedir.

II Dünya Savaşı yıllarını Keynes’in katkılarından bağımsız olarak ele almak olanaksızdır. Keynes, birçok yazar tarafından savaş sonrası dünyanın şekillenmesine en önemli katkıları sağlayan kişi olarak görülmektedir. Keynes’in ünlü “Uluslararası Takas Birliği” önerisine bakıldığında uluslararası vergilemeye ilişkin çeşitli görüşleri de görmek mümkündür. Keynes, uluslararası bir verginin ticari işlemler ve millî gelir yerine ödemeler dengesi fazlalarından alınması önerisini ortaya atmıştır. Uluslararası Takas Birliğinin başka uluslararası amaçlarına yönelik olarak da Keynes, uluslararası örgütlerin lehine açılacak olan bir takas hesabının savaş son rası rahatlama, rehabilitasyon ve yeniden yapılandırma için faydalı olacağını ve bunun kredi dengesi fazlalarına konulacak bir vergi ile finanse edilebileceğini belirtmiştir.

Uluslararası anlaşmalarla kurulmuş olan ve faaliyetlerinin önemli bir kısmı uluslararası kamu malı üretimine yönelik olan uluslararası örgütlerin sahip oldukları kaynaklar ise uluslararası kamusal kaynaklar olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda en büyük uluslararası örgüt olan Birleşmiş Milletler ile Dünya Sağlık Örgütü, Bir leşmiş Milletler Kalkınma Programı, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği gibi Birleşmiş Milletler’e bağlı örgütlerin, programların ve fonların sahip olduğu kaynaklar uluslararası kamusal kaynakların örnekleridir.

Uluslararası kamu mallarının finansmanında kullanılan özel kaynaklar kâr amacı gütmeyen kuruluşlardan (vakıflar, hükümet dışı kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve akademik kurumlar), kâr amaçlı işletmelerden (ulusal ve çok uluslu işletmeler) ve bireylerden sağlanan kaynaklar olmak üzere üç çeşittir. Bu kuruluşlara örnek olarak, Gates Vakfı, Oxfam, CARE, Yeşilbarış (Greenpeace), Uluslararası Af Örgütü, Kızılay ve Kızılhaç, Novartis, AstraZeneca, GlaxoSmithKline verilebilir. Elton John ve Bono gibi ünlü müzisyenler de uluslararası kamu mallarının finansmanına özel kaynak sağlayan bireylere birer örnektir.

Ortaklıklar uluslararası örgütlerin, ülkelerin ve özel kuruluşların birlikte oluşturdukları yapılardır. Son yıllarda uluslararası kamu mallarının finansmanında ortaklıklardan sağlanan kaynaklara büyük önem verilmekte ve hatta gelecek yıllarda birçok uluslararası kamu malının finansmanının esas olarak ortaklık kaynakları aracılığıyla gerçekleştirileceği öngörüsünde bulunulmaktadır. Uluslararası kamu mallarına finansman sağlayan bu ortaklıkların en iyi örnekleri olarak Onchocerciasis Kontrol Programı (OCP), Küresel Aşı ve Aşılama İttifakı (GAVI), Küresel Çevre Kolaylığı (GEF), Küresel AIDS, Tüberküloz ve Sıtmayla Mücadele Fonu (GFATM), Küresel Çocuk Felcini Ortadan Kaldırma İnisiyatifi (GPEI) verilebilir. Ortaklıklar aracılığıyla sağlanan kaynakların uluslararası kamu mallarının finansmanı içindeki payının düşük düzeyde olduğu söylenebilir. Ancak birçok uluslararası kamu malının finansmanında kamuoyu desteği sağlamalarının ve öncü rol oynamalarının bile bu kaynakları önemli hâle getirdiği genel bir görüş olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özel mal ve hizmetler birimlere ayrılabilen, finansmanı fiyatlandırma yolu ile sağlanabilen, insanların tüketimde birbirlerine rakip oldukları ve genel olarak üretilmesi için büyük sermaye gerektirmeyen mal ve hizmetlerdir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında, esasen Özel mal ve hizmetlerin genel olarak üretilmesi için büyük sermaye gerekmez, buna göre doğru cevap C’dir.

Tam kamu malı dışlanamamazlık ve rakip olmama gibi iki koşulu birlikte sağlayan maldır. Doğru cevap A’dır.

Erdemli mal ve hizmetlere örnek olarak kamu konutları, sosyal tesisler, okul ders kitapları, toplu konut hizmeti, sanayi sitelerinin kurulması, esnaf ve çiftçi kredileri, öğrenci yurtları gösterilebilir. ‘’Kredi kuruluşları‘’ erdemli mal ve hizmetlere örnek gösterilemez. Doğru cevap D’dir.

Küresel kamu malı tüm insanlara, kuşaklara evrensel olarak yayılacak faydaları, şimdi veya gelecekte herhangi bir nüfus grubunu veya kuşağı ayırmaksızın birden fazla ülke grubuna yayılan niteliklere sahip mallardır. Doğru cevap C’dir.

Uluslararası kamu malının pek çoğu doğal olarak oluşmuştur. Okyanuslar, atmosfer, atmosfer olayları, sınırı aşan akarsular bu türdendir. ‘’İç göller’’ yanlıştır. Buna göre doğru cevap D’dir.

Uluslararası kamu malları uluslararası sorunların çözümünü sağlayan ve tek tek ülkelerin çözüm oluşturmada başarısız ya da yetersiz olduğu mal ve hizmetlerdir. Ulusal kamu mallarında olduğu gibi uluslararası kamu mallarının da bazı temel özellikleri vardır. Uluslararası kamu malının tanımı dikkate alındığında bu malların temel bazı özellikleri şunlardır:

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Kamu mallarının uluslararası toplum ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretilmesi’’ ifadesi yanlıştır. Doğru cevap B’dir.

Küreselleşme sürecinde uluslararası kamu mallarının ortaya çıkmasında bazı faktörlerin önemli rolü vardır. Bu faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Çok uluslu şirketlerin ve küresel sermayenin daralma riski ‘’ seçeneği yanlış olduğundan doğru cevap A’dır.

Sektörler Açısından Uluslararası Kamu Malları, küresel kamu mallarının sağlanması ile hangi sektörlere yararlar sağlayacağı esas alınarak yapılan bir sınıflandırmadır. Genel olarak çevre, sağlık, bilgi, barışı koruma ve yönetişim olmak üzere sektörel sınıflandırma yapılmaktadır. ‘’Yettirme’’ sınıflandırma arasında yer almaz. Doğru cevap E’dir.