ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK

Uluslararası isletmecilik, varlığı çogu zaman fark edilmeyebilir ancak yokluğunun ciddi olumsuz sonuçları olur. Uluslararası isletmecilik kalkınmaya katkı sağlamakta, ülkelerin kaynaklarını daha etkili kullanmalarına yardımcı olmakta ve dünya ekonomisinde karşılıklı bağlantı ve çok çesitli ürünlere erişim olanağı sağlamaktadır.

Uluslararası ticaret ve yatırımla ilişkili olan yükselen kalkınma, okuma yazma oranları, beslenme ve sağlık koşullarında önemli iyileştirmelere yol açmaktadır.

Farklı ülkelerdeki tüketicilerin zevk ve tercihlerinin bazı küresel normlar üzerinde yakınsamaya başladığı ve bu durumun küresel bir pazarı ortaya çıkarttığı son yıllarda sıkça tekrarlanan bir görüştür. Akıllı cep telefonu, spor ayakkabıları, gazlı içecek ve hızlı gıda ürünleri gibi tüketici ürünleri bu eğilimin ilk akla gelen örnekleridir.

En fazla küreselleşen pazarlar, tüketici zevk ve tercihlerindeki farklılıkların hâlâ önemli rol oynadığı tüketim ürünleri pazarları değil, evrensel gereksinimlere cevap veren endüstriyel ürün pazarlarıdır. Küreselleşmesi üst düzeyde olan endüstriyel ürün pazarlarına alüminyum, petrol ve un gibi emtia pazarları; yazılım, mikroişlemci ve bellek çipi gibi teknolojik ürünler pazarları ve hisse senedi, borç senedi ve döviz gibi finansal ürün pazarları örnek olarak gösterilebilir.

Üretimin küreselleşmesi, üretim faktörlerinin (emek, enerji, toprak, sermaye vb.) maliyet ve kalitede ülkeler arası farklılıklardan faydalanmak için dünya çapında ürün tedariki gerçekleştirmek demektir. Böylece işletmeler, toplam maliyetlerini düşürmeyi ve/veya ürünlerinin kalite ya da işlevselliğini yükseltmeyi ve böylece daha etkili rekabet etmeyi umut etmektedir.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO); hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerdeki gümrük vergilerinin ve diğer ticaret ve yatırım engellerinin (yabancı rakiplere karşı yerli üreticilere verilen sübvansiyonlar, ithalat ve ihracat kotaları, yabancı yatırımlara yerli üretim faktörlerini kullanım zorunluluğu getirme ve diğer keyfi uygulamalar) azaltılmasında önemli rol oynamıştır.

Küresel pazarların ve üretimin ortaya çıkmasında, ticaret ve yatırım engellerinin kalkmaya başlamasının yanında teknolojik ilerlemeler de önemli rol oynamıştır. Mikroişlemcinin geliştirilmesiyle, artan miktardaki bilgi bireyler ve işletmeler tarafından işlenmeye başlamıştır. Kişisel ve dizi üstü bilgisayarlar ve daha sonra geliştirilen mobil iletişim cihazları (cep telefonları, akıllı telefonlar ve tabletler) gelişen mikro işlemci teknolojisinin sonuçlarıdır. İnternet sayesinde, konumun, ticaret ve yatırımın önündeki kısıtlarının bir kısmı ortadan kalkmıştır. Konumları ve büyüklükleri ne olursa olsun artık alıcılar ve satıcılar birbirlerini daha kolay ve düşük maliyetle bulabilmektedir. Küresel olarak dağıtılmış bir üretim sisteminin koordinasyon ve denetimi olanaklı hale gelmiştir. Özellikle, mikroişlemci teknolojisindeki ve internetteki ilerlemeler sonucunda ortaya çıkan, mobil pazarlama uygulamaları sayesinde pazarların küreselleşmesinde büyük bir asama kaydedilmiştir. II. Dünya Savaşı’ndan günümüze, yolcu uçaklarının ve çok büyük yük uçak ve gemilerinin geliştirilmesi ile bir taşımacılık türünden diğerine geçişi kolaylaştıran konteynerin taşımacılıkta kullanılmaya başlamasıyla küreselleşme büyük bir hız kazanmıştır.

Uluslararası yatırım, işletmenin varlıklarını başka bir ülkeye aktarması ya da başka bir ülkeden varlıkları satın alması demektir. Bu varlıklara sermaye, teknoloji, yönetsel yetenek ve imalat altyapısı dâhildir. İktisatçılar bu varlıklara “üretim faktörleri” adını verirler.

ABD ve Kanada’da KOBİ olarak kabul edilmek için çalışan sayısının 500’den az olması şartı dikkate alınmaktadır. Belli bir ciro değeri kabul edilmemiştir.

Birden çok ülkede işletmecilik faaliyetlerine sahiplik yoluyla katılan işletmeye çokuluslu işletme (ÇUİ) denir. ÇUİ’ler, işletmecilik faaliyetlerini kendilerine en fazla üstünlük sağlayacak ülkelerde yürütmeye çalışırlar. 1990’dan 2015’e kadar dünyadaki faal ÇUİ’lerin sayısı yaklaşık iki kat artarak 80000’in üzerine çıkmıştır. Bu sayı, düşük vergi üstünlüğünden yararlanmak için merkezlerini İrlanda, Lüksemburg ve Hollanda gibi ülkelerde gösteren ÇUİ’leri kapsamadığı için temkinli bir tahmine dayanmaktadır. Dünyadaki verimlik artışının %40’ı, özel sektör ArGe harcamalarının %75’i ve ticaretin %80’den fazlası ÇUİ’ler tarafından gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası işletmecilik sayesinde az gelişmiş ülkelerin gelişmesi hızlanmıştır. Yurtdışına ürün satan işletmeler, satmayan işletmelere göre istihdama daha fazla katkı sağlamakta ve çalışanlara daha yüksek ücretler ödemektedir.

Uluslararası işletmecilik, işletmelerin faaliyetlerinin verimliliğini yükseltmektedir. Uluslararasılaşma işletmelerin büyümesi ve daha fazla kar elde etmesi için sayısız fırsat sunmaktadır. Üretim faktörleri, işlevleri ve destek hizmetleri nerede ucuz ve nitelikli ise oradan temin edilme yoluna gidilmektedir. Uluslararasılaşma işletmelere rakipleriyle rekabette yeni araçlar sunmaktadır. Hız, yaratıcılık ve yenilik uluslararası başarıda büyüklüğün önüne geçebilmekte ve yeni kurulan işletmeler, var olan rekabet ortamına meydan okuyabilmektedir.

Pazarların küreselleşmesi, birbirlerinden ayrı ve farklı ulusal pazarların bir büyük küresel pazar altında birleşmesidir. Sınır ötesi ticaret engellerinin azalması uluslararası satışı kolaylaştırmıştır.
Farklı ülkelerdeki tüketicilerin zevk ve tercihlerinin bazı küresel normlar üzerinde yakınsamaya başladığı ve bu durumun küresel bir pazarı ortaya çıkarttığı son yıllarda sıkça tekrarlanan bir görüştür.

Tüm pazarlarda küreselleşme eğilimi gözlense de, en fazla küreselleşme evrensel gereksinimleri karşılayan emtia, teknolojik ve finansal ürünler gibi endüstriyel ürün pazarlarında yaşanmaktadır. Tüketim ürünleri pazarında, coğrafi, kültürel, dağıtım kanalları, değerler, iş sistemleri ve yasal düzenlemeler gibi unsurlar nedeniyle tüketicilerin zevk ve tercihlerindeki farklılıklar çok daha ciddi düzeydedir.

Tıpkı pazarların küreselleşmesinde olduğu gibi, üretimin küreselleşmesinin de tamamlandığını iddia etmek yanlış olacaktır. Ülkeler arasındaki ticaret ve yatırım engelleri, ulaşım maliyetleri ve ekonomik ve politik risklerle ilgili sorunlar, işletmelerin üretim faaliyetlerini dünyaya yayılmasını engelleyebilmektedir. Popüler kültür ise, küreselleşmenin dolayısıyla üretim faaaliyetlerinin artmasına yardımcı olmaktadır.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO); hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerdeki gümrük vergilerinin ve diğer ticaret ve yatırım engellerinin (yabancı rakiplere karşı yerli üreticilere verilen sübvansiyonlar, ithalat ve ihracat kotaları, yabancı yatırımlara yerli üretim faktörlerini kullanım zorunluluğu getirme ve diğer keyfi uygulamalar) azaltılmasında önemli rol oynamıştır.

İşletmenin üst düzey yönetim ofislerinin ve üst düzey yönetimi doğrudan destekleyen çalışanlarının bulunduğu ülkeye ana ülke denir.

Türkiye’de çalışan sayısı 250’nin ve cirosu 40 Milyon TL’nin altında olan işletmeler KOBİ olarak kabul edilmektedir.

Özel bir uluslararası KOBİ çeşidi, küresel doğan işletmedir. Küresel doğan işletme, kuruluşunun hemen basında uluslararası işletmeciliğe girişen ve hızlı bir biçimde yabancı pazarlara açılan genç bir işletmedir. Küresel doğan işletme, uluslararası işletmecilikte görece yeni bir olgudur. Hem gelişen hem de gelişmekte olan ülkelerde rastlayabileceğimiz küresel doğan işletmeler, özellikle gelişmiş ülkelerin ulusal ticaretinin önemli bir kısmını gerçekleştirmektedir. Küresel doğan işletmelerin, uluslararası satış gücü yüksek ürün yeniliklerine imza attıkları gözlemlenmektedir. İnternet üzerinden sesli ve görüntülü iletişim sağlayan yazılımlar ile akıllı telefonlarda internet üzerinden müzik dinleme olanağını sağlayan uygulamalar güncel örneklerden ikisidir.

Yabancı dağıtımcı, yabancı pazardaki aracılardandır, bir ihracatçı için Sözleşme altında çalışan ve sıklıkla, depolama, satış, özendirme ve satış sonrası hizmetler gibi pazarlama işlevlerini yerine getirerek ihracatçının ismiyle ihracatçının ürünlerini ulusal bir pazar ya da bölgede dağıtan yabancı pazardaki aracıdır. İmalatçı temsilcisi, yabancı pazardaki aracılardandır, belli bir ülke ya da bölgede ihracatçıyı temsil etmek ve ihracatçının ürünlerinin tamamını satmak üzere ihracatçıyla anlasan bir aracıdır. Acente, yabancı pazardaki aracılardandır, uluslararası işletmecilik işlemlerindeki ürünleri satın alma ve satma amaçlı siparişleri bir komisyon karşılığında işleyen aracıdır (sıklıkla, birey ya da küçük bir işletmedir). Ana ülkedeki aracılardan biri, ihracat yönetim şirketidir. İhracat yönetim şirketi (İYS), genellikle deneyimsiz bir müşteri işletme için çalışan bir ihracat acentesidir. İnternetteki aracılar, internetteki çok sayıda aracı, dünyanın her yerindeki alıcı ve satıcılar arası işlemlere aracılık etmektedir.