ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK

Küreselleşme, bileşenlerinin birbirleriyle daha fazla bütünleştiği ve karşılıklı bağımlılıklarının arttığı bir dünya ekonomisine doğru yönelimdir. Kürselleşmenin iki alt boyutu pazarların ve üretimin küreselleşmesidir.

Küreselleşme, bileşenlerinin birbirleriyle daha fazla bütünleştiği ve karşılıklı bağımlılıklarının arttığı bir dünya ekonomisine doğru yönelimdir. Kürselleşmenin iki alt boyutu pazarların ve üretimin küreselleşmesidir.

Üretimin küreselleşmesi, üretim faktörlerinin (emek, enerji, toprak, sermaye vb.) maliyet ve kalitede ülkeler arası farklılıklardan faydalanmak için dünya çapında ürün tedariki gerçekleştirmek demektir.

İşletmenin üst düzey yönetim ofislerinin ve üst düzey yönetimi doğrudan destekleyen çalışanlarının bulunduğu ülkeye ana ülke denir. İşletmenin araştırma-geliştirme (Ar-Ge), tedarik, üretim ve pazarlama gibi işletmecilik faaliyetlerinin gerçekleştiği yabancı ülkeye ev sahibi ülke denir.

İşletmenin üst düzey yönetim ofislerinin ve üst düzey yönetimi doğrudan destekleyen çalışanlarının bulunduğu ülkeye ana ülke denir. İşletmenin araştırma-geliştirme (Ar-Ge), tedarik, üretim ve pazarlama gibi işletmecilik faaliyetlerinin gerçekleştiği yabancı ülkeye ev sahibi ülke denir.

Birden çok ülkede işletmecilik faaliyetlerine sahiplik yoluyla katılan işletmeye çokuluslu işletme (ÇUİ) denir.

İhracat, ana ülke ya da başka bir ülkede üretilen ürünlerin başka ülke ya da ülkelerdeki müşteri ya da müşterilere satılmasıdır.

Doğrudan yabancı yatırım (DYY), işletmenin sermaye, teknoloji, emek, toprak, tesis ve donanım gibi üretken varlıkları satın alarak yurtdışında fiziksel olarak bulunduğu yatırım türüdür.

Bir işletme sürecinin ya da bütün bir imalat tesisinin yabancı bir ülkeye taşınmasına offshoring denilmektedir.

Küresel değer zinciri (KDZ), bir ürün için tasarımından son kullanıma kadar gereken tüm faaliyetlerin ve bu faaliyetlerin coğrafi alanda ve uluslararası sınırlar arasında dağıtılmasını kapsamaktadır.

Bileşenlerinin birbirleriyle bütünleştiği ve karşılıklı bağımlılıklarının arttığı bir dünya ekonomisine doğru yönelim, ‘küreselleşme’ nin tanımıdır ve iki alt boyutu pazarın ve üretimin küreselleşmesidir.

Yapılan bu işlem, üretim faktörlerinin (emek, enerji, toprak, sermaye vb.) maliyet ve kalitede ülkeler arası farklılıklardan faydalanmak için dünya çapında ürün tedariki gerçekleştirmektir ve bu da ‘üretimin küreselleşmesi’ demektir.

Küreselleşmenin ardında iki önemli unsur bulunmaktadır. Birinci unsur, II. Dünya Savaşı sonrasında başlayan ürünlerin ve sermayenin ülkeler arası dolaşımının önündeki engellerin kalkmaya başlaması (ülkeler arası serbest dolaşımın artması, gümrük vergilerinin düşürülmesi, Avrupa Birliği, NAFTA gibi bölgesel bütünleşme çabaları); ikinci unsur ise özellikle iletişim (cep telefonları ve internet), bilgi işleme (mikroişlemcilerin geliştirilmesi) ve ulaşım teknolojilerindeki büyük ilerlemelerdir. Yabancı rakiplere karşı yerli üreticilere verilen sübvansiyonlar küreselleşmenin karşısında bir ticaret ve yatırım engelidir.

İşletmenin varlıklarını başka bir ülkeye aktarması veya başka bir ülkeden varlıkları satın almasına ‘uluslararası yatırım’ denir. Uluslararası işletme, uluslararası ticaret ve/veya yatırım yapan işletmedir. Uluslararası ticaret, ürünlerin sınırlar ötesi değişimidir. Küresel doğan işletme, kurulur kurulmaz uluslararası işletmeciliğe başlayan ve hızlı bir şekilde yabancı pazarlara açılan genç bir KOBİ ve çok uluslu işletme de birden çok ülkede işletmecilik faaliyetlerine sahiplik yoluyla katılan işletmedir.

Türkiye’de bir işletmenin KOBİ (Küçük ve Orta Boy İşletme) olarak kabul edilebilmesi için çalışan sayısının 250’nin ve cirosunun 40 milyon TL’nin altında olması gerekmektedir. Avrupa Birliği’nde bu sayılar, çalışan sayısı için 500 ve ciro için 50 milyon Euro şeklindedir. A.B.D. ve Kanada’da ise çalışan sayısının 500’den az olma şartı aranmaktadır.

Birden çok ülkede işletmecilik faaliyetlerine sahiplik yoluyla katılan işletmeye çokuluslu işletme (ÇUİ) denir. Sahiplik, dört şekilde gerçekleşebilir: 1. Tamamen sahip olunan bağlı işletme yoluyla: yabancı ülkedeki işletmeyi satın alma (IV) ya da işletmeyi kurma (V) yoluyla tamamen sahip olma; 2. Bağlı işletme yoluyla: yabancı ülkedeki işletmenin çoğunluk ortağı olma (III) işletme hisselerinin % 50’sinden fazlasına sahip olma), 3. Eşit hissedarlık yoluyla: yabancı ülkedeki işletmenin eşit hisseye sahip ortaklarından biri olma (II) örneğin dört ortak varsa, her birinin işletme hisselerinin % 25’ine sahip olması; 4. İlişkili işletme yoluyla: işletmenin azınlık ortağı olma (I) örneğin işletme hisselerinin % 50’sinden azına sahip olma).

Bir işletme sürecinin ya da bütün bir imalat tesisinin yabancı bir ülkeye taşınmasına ‘offshoring’ denir. Finans işlevindeki faturalama ve kredi kartından ödemeyi tahsil etme, pazarlama işlevindeki müşteri veri tabanları oluşturma ve satış işlemlerinin kayıtlarını tutma ve insan kaynakları işlevindeki maaş bordrosu oluşturma ve yan ödemelerin idaresi gibi rutin işletme süreçlerinin yabancı tedarikçilere aktarılması offshoringe örnek olarak gösterilebilir.

1990’ların başından itibaren dünyada yaşanan offshoring dalgasının doğal sonucu olarak – nedeni olarak değil – küresel değer zincirleri (bir ürün için tasarımından son kullanıma kadar gereken tüm faaliyetlerin ve bu faaliyetlerin coğrafi alanda ve uluslararası sınırlar arasında dağıtılması) ortaya çıkmıştır.

Uluslararası işletmecilikteki aracılar: yabancı pazardaki aracılar (yabancı dağıtımcı, imalatçı temsilcisi, acente), ana ülkedeki aracılar (ticaret şirketi, ihracat yönetim şirketi) ve internetteki aracılar olmak üzere üçe ayrılabilir. Lojistik hizmet sağlayıcısı ve gümrük komisyoncusu ise uluslararası işletmecilikteki ‘kolaylaştırıcılar’ olarak kabul edilmektedir.

İhracatçı işletmeler adına uluslararası nakliyeyi düzenleyen ve taşıma yöntemleri, uluslararası ticaret için gerekli belgeler, ana ve yabancı ülkelerdeki ihracat kuralları ve düzenlemeleri alanlarında uzmanlaşmış olan uluslararası işletmecilikteki kolaylaştırıcı ‘yük ileticisi’dir. Genellikle büyük liman kentlerinde bulunan yük ileticileri, uluslararası işletmenin ürünlerinin yabancı bir limana ve hatta hedef yabancı pazardaki müşterinin konumuna teslimatını düzenlerler.