Uluslararası İşletmecilikte Güncel Tartışmalar

Küreselleşme, göçler, eşitsiz gelir dağılımı, hizmet endüstrilerindeki çarpıcı büyüme ve iletişim ağlarındaki gelişmeler uluslararası işletmecilik alanında birçok problemi gündeme getirmektedir.

Bunlar; a) sosyal sorumluluk, b) sosyal işletmecilik ve c) sosyal girişimciliktir.

Sosyal işletmecilik yaklaşımı; özellikle az gelişmiş ülkelerde mikro krediler yoluyla- kadınlar başta olmak üzere-, belirli dezavantajlı grupların ekonomik girişimciliğini teşvik ederek yürütülen, sürdürülebilir olmayı hedefleyen ekonomik faaliyetleri ifade etmektedir.

Sosyal işletmecilik, sosyal işletmeler kurarak, refah düzeyi düşük kişilerin istihdam edilmesi ve küçük girişimler yaratmalarını hedeflemektedir.

1. Hedefi, kâr maksimizasyonu yerine kişileri ve toplumu tehdit eden sorunların (yoksulluk, eğitim, sağlık, teknolojiye erişim ve çevre gibi) bir veya birkaçının üstesinden gelmektir.
2. Finansal ve ekonomik olarak sürdürülebilirdir.
3. Yatırımcılar sadece yatırım miktarını geri alırlar. Yatırılan paranın haricinde bir kâr payı verilmez.
4. Yatırım miktarı geri ödendikten sonra kalan kâr, büyüme ve ilerleme için şirkette kalır.
5. Çevreye duyarlıdır.
6. Çalışanlar daha iyi çalışma koşullarında sektör rayicinde ücretler alır.
7. Çalışanlar yaptıkları işten keyif almalıdır.

Sosyal girişimcilik; hemen tüm endüstrilerde, sosyal değer veya değişim yaratmak ve/veya sosyal ihtiyaçları karşılamak için fırsatların peşinden gidildiği, bu fırsatları kullanmak için belli ölçüde risk alındığı, kaynakların yaratıcı biçimde kullanıldığı, sürdürülebilir, yenilikçi ve sosyal bir süreçtir.

Sosyal girişimciliğin ilkeleri; “Sosyal sorunları fark edebilme, sosyal ihtiyaçlara dikkat çekebilme, sosyal değer yaratma misyonuna sahip olma, ekonomik, sosyal ve/veya çevresel odaklı örgüt yaratma amacı taşıma, sorunların çözümü için yenilikçi yaklaşımlar benimseme, sorunların çözümü doğrultusunda eldeki kaynaklarda sınırlama kabul etmeme” olarak sıralanmaktadır.

Bir kurumun, sosyal bir amaca yönelik ilgi ve farkındalığı arttırmak için fon toplama, bağışta bulunma ya da gönüllü toplama işleri için girişimde bulunmasıdır. Kurum bu kapsamda, fon sağlamakta, ürün ya da hizmet desteği vermekte veya başka çeşitli kurumsal kaynaklar sağlamaktadır.

Bir kurumun ürün ve hizmet satışlarına dayalı gelirlerinin belirli bir yüzdesini bir amaç için harcaması ya da bu amaca yönelik katkıda bulunmasıdır.

İşletmelerin sosyal amaç teşviklerine benzer biçimde yaptıkları etkinliklerdir. Bu etkinliklerin farkı; halk sağlığı, halk güvenliği, çevre ya da toplum refahını yükseltmeyi amaçlayan bir davranış değişikliğini amaçlamasıdır.

Bir kurumun çalışanlarını belirli sosyal amaçlara yönlendirerek ya da kendilerinin belirledikleri etkinliklere katılmalarını destekleyerek toplumsal gönüllülük çalışmalarına katılmasıdır.

Küresel işletmelerin ürün ve hizmet üreterek, satması ve kâr elde etmesi beklenmektedir. İşletmenin kâr oranı, büyüme oranı ve gelirleri ülkeden ülkeye değişmektedir. Bu nedenle işletmelerin kurumsal sosyal sorumlukları içinde yer alan ekonomik sorumluluklar bulundukları yere, zamana ve hitap ettikleri paydaşlara göre belirlenmektedir.

Etik olma sorumluluğu işletmenin müşterileri, pay sahipleri, çalışanları ve toplum gibi işletmeyle doğrudan ya da dolaylı aktörler tarafından talep edilmektedir. Bu talepler, özellikle yasaların kapsamında yer almayan kimi kavramların; sözgelimi, adalet, hak ve faydacılığın beklendiği durumlarda öne çıkmaktadır. Etik kategoriler ise farklı kültürlerde farklı anlamlara gelmektedir. Diğer bir ifadeyle, uluslararası işletmecilikte etik, küresel etik kodların olmasını ve ev sahibi ülke ile gidilen ülke arasındaki norm, değer ve etik farklılıkların uzlaştırılmasını temel almaktadır.

Gönüllü sorumluluk, küresel toplumun işletmelerden beklediği fakat ne yasal ne de kısmen de olsa etik zorunluluk olan bir kurumsal sosyal sorumluluk bileşenidir.

İşgücü farklılıklarının yönetimi; ayrım gözetmeksizin tüm insanlara istihdam ve örgüt içindeki çalışma koşullarında eşit fırsat imkânı sağlamayı öngören, örgüt içindeki tüm çalışanların sahip oldukları farklılıklara saygı duyulan, değer verilen ve bu farklılıklardan, örgüt performansını artıracak ve örgüte rekabetçi üstünlük kazandıracak biçimde yararlanılan bir örgüt atmosferi yaratma amacı güden yönetsel bir anlayıştır.

Farklılıklar, tarihin her döneminde toplumların ilgilendiği bir konu olmuştur. Örneğin, ilkçağda, düşünür Platon, bireyleri toplumsal yaşamda yerine getirdikleri işlevler bakımından sınıflandırmış; bireylerin farklılaştırılmış statüler gereği farklılaştırılmış eğitim almaları gerektiğini belirtmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda da devşirme sistemi yoluyla bireylerin çocukluk dönemlerinden itibaren farklı yetenek ve eğilimlerine göre seçilmesi, yönlendirilmesi ve görevlendirilmesi uzun süre varlığını sürdüren bir uygulama olmuştur.

İşgücü farklılıklarının yönetimi; ayrım gözetmeksizin tüm insanlara istihdam ve örgüt içindeki çalışma koşullarında eşit fırsat imkânı sağlamayı öngören, örgüt içindeki tüm çalışanların sahip oldukları farklılıklara saygı duyulan, değer verilen ve bu farklılıklardan, örgüt performansını artıracak ve örgüte rekabetçi üstünlük kazandıracak biçimde yararlanılan bir örgüt atmosferi yaratma amacı güden yönetsel bir anlayıştır.

Farklılık yönetiminin amaçları; farklı bakış açılarından yararlanarak yaratıcı olmak, kısa sürede ve kapsamlı biçimde örgütsel problemleri çözmektir. Bu anlamda farklılıkların yönetimi; gözlenebilen, gözlenemeyen ve örgütle ilişkili tüm farklılıkları barındıran bir olgudur.

Etkin bir farklılıkların yönetiminin; farklılıkların yönetimi ilkelerinin; seçme ve işe alım, eğitim ve geliştirme, performans değerlendirme, ücretlendirme gibi temel insan kaynakları yönetimi fonksiyonlarıyla etkin olarak bütünleştirilerek sağlanabileceği düşünülmektedir.

Tutum kavramı genel olarak bireyin çevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki eğilimini ifade etmektedir. Bu eğilim; bir bireye atfedilmekte ve onun psikolojik bir obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturmaktadır.