ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ

Hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşlarının özellikleriyle ilgili olarak verilen ifadelerden "Bu tür kuruluşların çalışmalarını özgürce gerçekleştirmeleri için etkinliklerinde kar amacı taşımaları kaçınılmazdır" ifadesi yanlıştır. Çünkü STK’lar yasal kuruluşlardır ve ilkece, kar amacı olmaksızın, gönüllülük yöntemiyle etkinliklerini yürütürler. Bu tür kuruluşların çalışmalarını özgürce gerçekleştirmeleri için bağımsız gelir kaynaklarına gereksinimleri vardır ve dolayısıyla bu kaynakların bağışlardan ya da üyelik aidatlarından oluşması beklenir.

D seçeneği dışındaki seçeneklerde "Çok Uluslu Şirket” örnekleri verilmiştir. Soruda Uluslararası Hükümetler Dışı Sivil Toplum Örgütlerine örnek sorulduğu için sorunun yanıtı "Greenpeace" dir. Türkiye’de de yaygın kullanımıyla Greenpeace, çevre sorunlarıyla küresel düzlemde mücadele eden hükümetler dışı (Non Governmental Organisation - NGO) uluslararası bir Sivil Toplum Kuruluşu’dur.

Uluslararası Af Örgütü’nün kurucusu İngiliz Avukat Peter Benenson’dur. “Uluslararası Af Örgütü” 1961 yılında Londra’da kurulmuştur ve aşamalı bir biçimde kurumlaşmıştır. 1963’de Örgütün merkezi olan Londra’da Uluslararası Sekretarya’sı da kurulmuştur. Bu dönemde örgüte bağlı çalışan grupların sayısı artmaya başlamış ve etkinliklerini sürdürdüğü coğrafi alan da genişlemiştir. Peter Benenson 1964’de örgütün ilk başkanı olarak seçilmiştir.

Uluslararası Af Örgütü’nün Düzenlediği Kampanyalardan Örnekler: Stop torture! (İşkenceyi durdurun!) kampanyası; Siyasi cinayet, kayıplar ve yargısız infazlara karşı kampanya; Mayınlara karşı kampanya; Mültecilere saygı göster kampanyası; Kadın hakları insan haklarıdır kampanyası; Kadına şiddetin durdurulması için kampanya; Silahlar denetlensin/Bir milyon yüz kampanyası; Terörle mücadele Adalet kampanyası, idam cezasına karşı kampanyalar (idam cezasının kaldırılmasına yönelik kampanyalar, idam cezasının geri getirilmesine karşı kampanyalar), gazetecilik suç değildir kampanyası vb.

Verilen ifadelerden III numaralı ifade Green peace örgütünün merkezi ile ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir. Uluslararası Greenpeace’in merkezi Hollanda’nın Amsterdam kentindedir. Diğer ifadeler doğru bilgi içerdiği için, III numaralı ifadenin yer almadığı seçenek sorunun doğru yanıtı olacaktır.

“Çok Uluslu Şirket” adlandırması için gerekli nitelikler şöyle sıralanmaktadır: Şirketin bir merkezi vardır ama şirket birden çok ülkenin sermayedarlarına aittir. Aynı zamanda ÇUŞ’lar birden çok ülkede yatırım yapar ve şirket çalışanlarının seçiminde belirli nitelikleri edinmiş olmak tek kıstastır. Bir başka deyişle, bu tür şirketler, çalışabilecek niteliklere sahip olan tüm dünya yurttaşlarına açıktır. ÇUŞ’lar neo-liberal dünya kapitalizminde yaygınlaşan “Doğrudan Yabancı Yatırımlar” çerçevesinde ön planlarda yerlerini almışlardır ve sosyal sorumluluk projeleri, sürdürülebilir gelişme açı- lımları, çok uluslu şirketler tarafından da ciddiye alınmaktadır. Ülke politikalarını aşan biçimiyle de ÇUŞ’lar meşruiyetlerini sağlayabilmek için sosyal sorumluluk projeleri ve sürdürülebilir gelişme projelerine giderek daha çok önem vermektedirler.

İngiliz Shell şirketinin Uzak Doğu’da ulaşım konusundaki başarıları ve petrol konusunda Rusya’ya olan bağımlılığı azaltma projesi, başarılı Hollanda petrol şirketleriyle birlikte çalışmaya karar vermesiyle sonuçlandı. Uzak Doğu’da rekabet etmek yerine İngiliz Hollanda şirketleri birlikte önce 1903’de Asiatic Petroleum Company’yi (Asya petrol şirketi) kurdu. Ardından, 1907’de Royal Dutch/Shell şirketler grubunun birleşmesi söz konusu oldu.

Zengin ülkelerle fakir ülkeler arasındaki farkların artması ve sosyal refah devletinin geliştiği birçok ülkede eşitsizlikleri yumuşatan refah devletinin geri çekilmeye başlamasıyla birlikte, “geliş- miş” ülkelerde ortaya çıkan “yeni fakirler” ve/veya işsizlerin oranındaki önemli artış, genelleşen bir hoşnutsuzluğu da küresel düzlemde arttırmaktadır. Devletin ekonomi alanından çekilerek küçülmesini, dayanışma yatırımlarının azaltılmasını destekleyen “sosyal Darvinizm”e yönelmiş olan ülkelerde, aynı zamanda güvenlikçi politikalar ve yatırımlar arttırılmıştır. “Küreselleşme karşıtlığı” genel anlamıyla, “neo-liberal” kapitalizmin yarattığı eşitsizliği eleş- tirmek, ekonomik zenginleşme ve küreselleşme ilişkisine karşı dayanışma ağları kurma çabasını tanımlamaktadır. Bu bilgilere dayanarak, kapitalizmin yarattığı zayıf kesimin "fakirler" olduğu sonucu çıkarılmaktadır.

“Küreselleşme karşıtlığı” genel anlamıyla, “neo-liberal” kapitalizmin yarattığı eşitsizliği eleş- tirmek, ekonomik zenginleşme ve küreselleşme ilişkisine karşı dayanışma ağları kurma çabasını tanımlamaktadır. Küreselleşmiş medyada dikkatle izlenen protesto hareketlerinin özellikle polisle çatışma ve direniş sahneleri ses getirmektedir. Küreselleşme karşıtı hareketlerin sürdürülebilir gelişme, insan temelli, adil bir proje arayışını dile getirdikleri ileri sürülse de, ortak bir toplumsal-siyasal alternatif "sunamadıkları" da sıklıkla vurgulanmaktadır. Sonuç olarak, E seçeneği sorunun doğru yanıtıdır.

Dünya Sosyal Forumu- DSF  ilkelerini benimseyen, dünya üzerindeki tüm sivil toplum örgütlerinin ve hareketlerinin katılımına açık olmakla birlikte, dünya sivil toplumlarını temsil etme, tüm sivil toplum örgütlerinin merkezi olmak gibi bir iddiasının da olmadığını özel olarak vurgular.

İnsan haklarını savunma hedefiyle kurulmuş olan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International - AI), “Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi”nce kabul edilmiş ilkeler çerçevesinde etkinliklerini sürdürür.

“Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi” 27 Şubat 1950’de Uluslararası hükümetler dışı örgütlere Birleşmiş Milletlerin çalışmalarına katılabilme statüsü vermiştir.

Küresel sivil toplum örgütleri diye sınıflandırabileceğimiz “Greenpeace” (Yeşil Barış), “Worldwide Fund for Nature” (WWF) gibi birçok uluslararası - hükümetler dışı sivil toplum kuruluşu (STK) çevre sorunlarına dikkat çekmeyi hedeflerler.

Küreselleşme sürecinin önemli aktörleri olan ulus ötesi sermayenin simgesi “Çok Uluslu Şirket- ler” (ÇUŞ) (Multinational corporations), İkinci Dünya Savaşı sonrasında belirginlik kazanmaya başlamıştır. Özellikle 1960’lardan sonra ÇUŞ’ların iyice yaygınlaşmalarına tanık oluyoruz. ÇUŞ’ların ortak hedeflerinin küresel düzlemde ticaret, hiz- met, mallar ve emeğin dolaşımının önündeki ulusal engellerin azaltılması ve karlı yatırım olanaklarının arttırılmasıdır.

1920’de Shell dünyadaki en büyük petrol şirketi olmuştur. 1947’de dünyadaki ilk ticari deniz petrol kuyusunu açmıştır.

IBM adıyla tanınan “International Business Machines Corporation” (uluslararası iş makineleri şirketi) bilişim teknolojisi alanında dünyanın en büyük çok uluslu şirket örneklerindendir.

Hızla küreselleşen pazarda yer edinebilmiş, “internet devleri” diye de adlandırılan çok uluslu sermaye şirketlerine bir örnek GAFAM kısaltması ile toparla- nan: Alphabet (Google), Apple, Facebook, Amazon, Microsoft 20.yy sonlarında 21. yy’ın başlarında ortaya çıkmışlardır.

Sosyal Darvinizm: H. Spencer tarafın- dan Darvin’in “doğada zayıflar ayıkla- nır” ilkesini sosyal alana uyarlamasıyla ortaya çıkan sosyal Darvinizm, liberaliz- min doğada varolan doğal ayıklanmayı sosyal düzlemde destekleyen yorumuyla, rekabetçiliği, bireyciliğin egoist yo- rumunu savaşçı bir güvenlikçilikle bir araya getirmiştir.

Dünya Sosyal Forumu özgürlükler alanını genişletecek, katılımcı demokrasi deneyimini güçlendirecek bir tartışma platformu oluşturma iddiasındadır.

Uluslararası Af Örgütü” 1961 yılında Londra’da kurulmuştur ve aşamalı bir biçimde kurumlaşmıştır.