ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ

Yanıt:( A) Peter Benenson

Yanıt: (C): “Uluslararası Af Örgütü” 1961 yılında Londra’da kurulmuştur ve aşamalı bir biçimde kurumlaşmıştır. Örgütün temel ilkelerin belirlendiği ilk uluslararası toplantısı Belçika, İngiltere, Fransa, Almanya, İrlanda, İsviçre ve ABD’den gelen katılımcılarla gerçekleştirilmiştir.

Yanıt: (B); Uluslararası STK olarak Greenpeace (Yeşil Barış) 1971’de ABD - Alaska’da yürütülmekte olan nükleer denemeleri protesto eylemi çerçevesinde örgütlenen 14 eylemci tarafından Kanada’nın Vancouver kentinde kurulmuştur. 1979’dan itibaren örgüt uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

“Çok Uluslu Şirket” örneklerinden enerji ve petrokimya gruplarını bir araya getiren Shell ile bilişim teknolojisi alanındaki önemli örneklerden IBM, GAFAM (Alphabet (Google), Apple, Facebook, Amazon, Microsoft) yer almaktadır

Hızla küreselleşen pazarda yer edinebilmiş, “internet devleri” diye de adlandırılan çok uluslu sermaye şirketlerine bir örnek GAFAM kısaltması ile toparla- nan: GAFAM (Alphabet (Google), Apple, Facebook, Amazon, Microsoft)

Çokuluslu Şirket örneklerinden ÇUŞ: Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft

Devletin ekonomi alanından çekilerek küçülmesini, dayanışma yatırımlarının azaltılmasını destekleyen “sosyal Darvinizm”e yönelmiş olan ülkelerde, aynı zamanda güvenlikçi politikalar ve yatırımlar arttırılmıştır. Darvin’in “doğada zayıflar ayıklanır” ilkesine dayanır ve liberalizmin doğada var olan doğal ayıklanmayı sosyal düzlemde destekleyen yorumuna yakındır.

“Küreselleşme karşıtlığı” genel anlamıyla, “neo-liberal” kapitalizmin yarattığı eşitsizliği eleştirmek, ekonomik zenginleşme ve küreselleşme ilişkisine karşı dayanışma ağları kurma çabasını tanımlamaktadır, hareketlerin başlangıcı 1999’da Seattle’da Dünya Ticaret Örgütü’nün karşı geliştirilen gösteridir. İşçiler, işsizler, gençler ve orta sınıfın bir kesiminden oluşan göstericilerden oluşur.

Küreselleşme karşıtı hareketlerden olan “Wall Street’i işgal et” hareketi 17 Eylül 2011’de New York’ta küreselleşmenin yarattığı eşitsizliklerin ve ABD’nin zenginliğinin simgesi olarak kabul edilen, finans merkezi Wall Street de düzenlenen uzun süreli işgal eylemiyle, öncekilerden farklı bir tepki biçimi geliştirmiştir.

Alternatif bir küreselleşme arayışını, küreselleşme karşıtı eğilimleri bir araya getirerek kalıcı bir hükümetler dışı örgütlenmeye dönüştürme arayışı Dünya Sosyal Forumu- DSF (World Social Forum – WSF) çerçevesinde geliştirilmiştir. İlk kez 1998’de Brezilya- Porto Alegre’de toplanan Sosyal Forumla küreselleşme karşıtlarının bir araya gelmesini sağlayan önemli bir adım atılmıştır.

Uluslararası hükümetler dışı örgütler ve hareketler, kitabın ikinci ünitesinde betimlenmiş olan küreselleşme süreci ile bağlantılı olarak dünya sahnesinde yerlerini almışlardır. Uluslararası hükümetler dışı örgütler ve hareketler, “siyasal küreselleşme”, “küresel ekonomi” ya da “kültürün küreselleşmesi”, “küresel adalet”, “küresel göç”, “medeniyetler çatışması”, “küreselleşme karşıtı hareketler”, “küresel terör” başlıkları altında incelenmiş olan küreselleşme sürecinin hem sonucu hem tetikleyicisidir.

Bugün uluslararası sistemin dinamiklerini anlayabilmek için devletlerin, uluslararası örgütlerin ve uluslararası bölgesel örgütlerin yanı sıra uluslararası hükümetler dışı (devletler dışı) örgüt ve kuruluşların oynadıkları rolleri de tanımak ve çözümlemek gerekmektedir. Ulusüstü mekanizmalarla siyasal alanda, sosyal alanda ve ekonomi alanında örgütlenen devletler dışı uluslararası aktörler, küreselleşme dinamiğini geliştirip derinleştirirken uluslararası sistemin biçimlenmesinde önemli bir rol oynamaktadırlar. Bir başka deyişle, sorunların küresel düzlemde algılanabilmesi ve ulus aşırı dinamiklerle çözüm üretilmesinde bu tür örgütlerin etkili olabildikleri gözlenmektedir. Birbirlerinden çok farklı hedefler ve yapılara sahip olan hükümetler dışı örgüt ve kuruluşların ortak özelliği çalışmalarını devletlerden- hükümetlerden bağımsız olarak sürdürmeleridir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, uluslararası hükümetler dışı örgütlere ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşları (STK), hükümetlerin ve devlet kurumlarının ve kuruluşlarının dışında varlık gösteren özerk örgütlerdir. Bugün dünya sahnesinde siyasal, sosyal, kültürel alanda, çevre sorunları çerçevesinde ya da hukuk alanındaki adaletsizlik ve haksızlıklarla ilişkili alanlarda savaşım verebilmek gibi hedeflerle örgütlenmiş çok sayıda ve giderek de sayıları artan STK bulunmaktadır. STK’lar yasal kuruluşlardır ve ilkece, kar amacı olmaksızın, gönüllülük yöntemiyle etkinliklerini yürütürler. Bu tür kuruluşların çalışmalarını özgürce gerçekleştirmeleri için bağımsız gelir kaynaklarına gereksinimleri vardır ve dolayısıyla bu kaynakların bağışlardan ya da üyelik aidatlarından oluşması beklenir. STK’lar dernek, sendika, vakıf, oda türü örgütlenmelerle topluma yarar ve hizmet ilkeleri temelinde etkinliklerini belirlerler. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşlarına (STK) ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Uluslararası düzlemde örgütlenen STK’lar da ulus aşırı mekanizmalarla örgütlenerek çözüm çabalarını sürdürürler. Lobi çalışmaları, uluslararası kamuoyunun dikkatini çekebilecek türden çeşitli eylem ve etkinlikler bu çabalardandır. Yani, uluslararası STK’lar hem alanlarıyla ve sorunlarla ilişkili olarak hükümetleri, uluslararası örgütleri doğrudan etkileme çabalarını sürdürürken hem de dünya kamuoyu oluşturma etkinliklerine yoğunlaşarak ağırlıklarını arttırma çabasındadırlar.

Hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşları (STK), hükümetlerin ve devlet kurumlarının ve kuruluşlarının dışında varlık gösteren özerk örgütlerdir. Bugün dünya sahnesinde siyasal, sosyal, kültürel alanda, çevre sorunları çerçevesinde ya da hukuk alanındaki adaletsizlik ve haksızlıklarla ilişkili alanlarda savaşım verebilmek gibi hedeflerle örgütlenmiş çok sayıda ve giderek de sayıları artan STK bulunmaktadır. STK’lar yasal kuruluşlardır ve ilkece, kar amacı olmaksızın, gönüllülük yöntemiyle etkinliklerini yürütürler. Bu tür kuruluşların çalışmalarını özgürce gerçekleştirmeleri için bağımsız gelir kaynaklarına gereksinimleri vardır ve dolayısıyla bu kaynakların bağışlardan ya da üyelik aidatlarından oluşması beklenir. STK’lar dernek, sendika, vakıf, oda türü örgütlenmelerle topluma yarar ve hizmet ilkeleri temelinde etkinliklerini belirlerler. Uluslararası düzlemde örgütlenen STK’lar da ulus aşırı mekanizmalarla örgütlenerek çözüm çabalarını sürdürürler. Lobi çalışmaları, uluslararası kamuoyunun dikkatini çekebilecek türden çeşitli eylem ve etkinlikler bu çabalardandır. Yani, uluslararası STK’lar hem alanlarıyla ve sorunlarla ilişkili olarak hükümetleri, uluslararası örgütleri doğrudan etkileme çabalarını sürdürürken hem de dünya kamuoyu oluşturma etkinliklerine yoğunlaşarak ağırlıklarını arttırma çabasındadırlar.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşlarına (STK) ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Uluslararası Hükümetler Dışı Sivil Toplum Örgütleri (Kuruluşları) Günü: Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın (BM Şartı) 10 bölümünün 71. Maddesi, uluslararası hükümetler dışı örgütlere danışmanlık rolü öngörmüştür (1945): “Ekonomik ve Sosyal Konsey, kendi yetkisine giren sorunlarla uğraşan sivil toplum kuruluşlarına danışmak için uygun düzenlemeler yapabilir. Böyle düzenlemeler uluslararası örgütlere ve gerektiğinde, Birleşmiş Milletler’in ilgili üyesine danışıldıktan sonra ulusal örgütlerle de yapılabilir”. “Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi” 27 Şubat 1950’de Uluslararası hükümetler dışı örgütlere Birleşmiş Milletlerin çalışmalarına katılabilme statüsü vermiştir. Böylece “uluslararası bir antlaşmayla kurulmamış uluslararası örgütler” tanımına uygun örgütler danışman olarak etkinliklere katılmaktadırlar. 27 Şubat Uluslararası hükümetler dışı örgütler günü (World NGO Day) olarak önce 2010’da 12 ülke tarafından benimsenmiştir. 2014’den beri de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 27 Şubat’ın Dünya Uluslararası Hükümetler Dışı Örgütler günü olarak tanınmasını sağlamıştır.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, hükümetler dışı uluslararası sivil toplum kuruluşlarına (STK) ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

İnsan haklarını savunma hedefiyle kurulmuş olan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International - AI), “Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi”nce kabul edilmiş ilkeler çerçevesinde etkinliklerini sürdürür. Uluslararası hükümetler dışı örgüt örneklerindendir (NGO-Non Governmental Organisation) ve kar amacı gütmez. Hiçbir devletle bağımlılık ilişkisi bulunmayan Uluslararası Af Örgütü, özel bir ideoloji veya herhangi bir dinle de ilişkisinin olmadığının altını çizer. “Vizyonumuz, herkesin İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve diğer uluslararası insan hakları standartları ile güvence altına alınan haklarına erişmesidir”. Düzenlediği etkinlikler özellikle düşünce suçlularının serbest bırakılması, siyasi suçluların adil bir biçimde yargılanması, işkence, zulüm, idam cezasına karşı, siyasi cinayet, adam kaçırma ve her türlü insan hakları ihlallerine karşı durulmasına katkıda bulunmayı amaçlar. Medeni haklara, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel haklara saygıya çağrı yapan çalışmalar düzenler.

Uluslararası Af Örgütüne (Amnesty International - AI) ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

İnsan Hakları Alanında Küresel Siyasetin Aktörleri:

İnsan Hakları konusu, hem birçok uluslararası örgütün, hem de uluslararası hükümetler dışı örgütün etkinlik alanındadır. İnsan olmaktan kaynaklanan temel hakların ihlalini engelleme çabaları, bizi kölecilikle savaşım tarihine dek götürebilir (1800’lerin başları). Gerek Milletler Cemiyeti, gerekse Birleşmiş Milletler Örgütü’nün bu konudaki etkinlikleri, insan haklarının uluslararası bir düzlemde korunması çabalarının örneklerindendir. Küresel düzlemde, insan hakları ihlallerinin gözlemlenmesi, saptanması ve insan haklarının savunulma arayışlarının gündeme getirilmesi ve gündemde tutulması konusunda Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch), Özgürlük Evi (Freedom House) gibi hükümetler dışı örgütler de bu alanın önemli aktörleri olmuşlardır. İnsan Hakları konusunda uzmanlaşmış olan bu aktörler internet, sosyal medya olanaklarından da yoğun bir biçimde yararlanmaktadırlar. Günümüzde varolan tüm iletişim kapasitesini İnsan Hakları konusunda normların oluşturulmasına katılabilecek şekilde kullanmaktadırlar. Uluslararası örgütler ve bölgesel örgütler bu alanda çalışan hükümetler dışı örgütlere danışmanlık konusunda başvurmaktadırlar. Hükümetler dışı örgütler tarafsızlık ilkesi çerçevesinde, etkili bir danışmanlık görevini sürdürmektedir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, insan hakları alanında küresel siyasetin önemli aktörleri olan, hükümetler dışı örgütlere ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Uluslararası Af Örgütü’nün kurucusu İngiliz Avukat Peter Benenson’dur. Aslında örgütün kuruluşunu tetikleyen olay, 1960 yılında iki Portekizli öğrencinin kadeh tokuştururken “özgürlük” diye bağırmış olmaları nedeniyle yedi yıl hapse mahkûm edilmeleridir. Peter Benenson’un bu olayı okuduğu bir makaleden öğrenip bu olaya karşı yoğun bir tepki hissetmesi örgütün kuruluşundaki itici gücü olmuştur. Öncelikle Benenson The Observer’da (İngiliz Gazetesi) “Unutulmuş Mahkumlar” (The Forgotten Prisoners) başlıklı bir makale yayınlayarak dünyadaki düşünce suçlularına dikkat çekmek istemiştir ve bu yolla çok da etkili olabildiği görülmüştür. “Siyasal tutukluların serbest bırakılması çağrısı” (Apeal for Amnesty) uluslararası kamuoyunu harekete geçirerek düşünce suçluları için bir baskı oluşturma fikri pekiştirmiştir. Bu deneyimden yola çıkılarak, “Uluslararası Af Örgütü” 1961 yılında Londra’da kurulmuştur ve aşamalı bir biçimde kurumlaşmıştır. Örgütün temel ilkelerin belirlendiği ilk uluslararası toplantısı Belçika, İngiltere, Fransa, Almanya, İrlanda, İsviçre ve ABD’den gelen katılımcılarla gerçekleştirilmiştir. Ardından örgütün etkinliklerini sürdürebilmek için Peter Benenson’un Londra’daki bürosunda gönüllülerce ofis ve kütüphane açılmıştır. Bu şekilde örgütün çalışma yöntemleri belirlenmeye başlanmıştır. 1962’de Belçika’da bir konferans toplayarak Uluslararası Af Örgütü’ne uluslararası daimi bir nitelik kazandırma kararı alınmıştır. 1963’de Örgütün merkezi olan Londra’da Uluslararası Sekretarya’sı da kurulmuştur. Bu dönemde örgüte bağlı çalışan grupların sayısı artmaya başlamış ve etkinliklerini sürdürdüğü coğrafi alan da genişlemiştir. Peter Benenson 1964’de örgütün ilk başkanı olarak seçilmiştir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Uluslararası Af Örgütü’ne ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Önce Birleşmiş Milletler Örgütü UAÖ’nün danışman statüsünü kabul etmiş, daha sonra UNESCO da UAÖ’ne danışman statüsü vermiştir. Etkinlikleri ve getirdiği ses Af Örgütü’nün 1977’de Nobel Barış Ödülünü almasını sağlamıştır. 1978’de de BM’in İnsan Hakları ödülünü kazanmıştır. Bugün 50’yi aşan ülkede büroları bulunur, 3 milyonu aşan üyesi ve bağışçısı vardır. Birleşmiş Milletler Örgütü, UNESCO, AB, Amerika Devletleri Örgütü, Afrika Birliği Örgütü gibi uluslararası örgütlerin danışmanlığını yapan örgüt 160’dan fazla ülke ve bölgede etkinliklerini sürdürmektedir. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kuruluşunu (1998 Roma Statüsü ve 2002 yürürlüğe girmesi) yoğun bir biçimde teşvik etmiş ve desteklemiştir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, doğru cevap E’dir.  Uluslararası Af Örgütü’ne (UAÖ) ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur.

Örgütün en önemli özelliği, dünyanın herhangi bir yerinde düşünceleri, inançları nedeniyle mahkûm edilen ya da tutuklu bulunan insanların serbest bırakılması için barışçıl yollarla savaşmaktır. Örgütün misyonu çerçevesinde sürdürdüğü etkinlikler insan olmaktan doğan hakların ağır ihlallerini engellemeye ve sonlandırmaya odaklanmıştır: Etnik köken, cinsiyet, dil, renk, din, siyasi görüş nedeniyle özgürlüğü sınırlandırılanların özgür bırakılması için çaba göstermek, işkence ve kötü muameleye son vermek için çaba gösteren UAÖ’nün terörle mücadele etmek, kadınlara yönelik şiddeti durdurmak, yoksullukla mücadeleyi insan onuru ve insan hakları alanıyla ilişkilendirmek, siyasal sığınmacılar, göçmenlerin haklarını savunmak, siyasi mahkûm ve tutukluların hukuk devleti kuralları uyarınca yargılanmalarını sağlamak için çalışmak, idam cezasının kaldırılması için mücadele etmek, uluslararası silah ticaretine düzenlemeler getirilmesi için çalışmak, yakın tehlike (immediate risk) altındakiler için Acil Eylem çağrıları yapmak gibi hedefleri bulunmaktadır.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, seçeneklerde yer alan hedeflerin tümü Uluslararası Af Örgütü’nün hedefleri arasındadır, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Uluslararası Af Örgütü’nün kuruluşundan beri sürdürdüğü çalışmalara bakarsak insan hakları ihlallerini ortaya çıkarmaya yoğunlaştığını görürüz. Tarafsızlık ilkesiyle ve sistemli bir biçimde sürdürdüğü araştırmaları yayınlayarak somut bilgiyi yaygınlaştırma çabasını sürdürmektedir. Ortaya çıkarılmış olan hak ihlallerini durdurmak için hükümetlerle, devletlerarası örgütlerle ve çıkar gruplarıyla, şirketlerle ve diğer ilgili aktörlere görüşme, bilgilendirme ve dikkat çekme yöntemleriyle bağlantı kurar ve kamuoyu baskısı oluşturmaktadır. İhlallerden sorumlu olan hükümetleri hukukun üstünlüğü ilkesine saygı göstermeye çağırır ve imzalamış oldukları insan hakları standartlarını yürürlüğe koymaları için destekler, teşvik eder, izler.

Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) Tüzüğünde belirtildiği gibi, dünya çapında gönüllü üyelik temelinde kurulmuş bir örgüttür. Örgüt şemasında şubeleri, yapıları, uluslararası ağları, bağlı grupları ve uluslararası üyeleri vardır. Örgütün çalışmalarının yürütülmesinde en yetkili merci Uluslararası Konsey’dir. İşlevleri şöyle sıralanabilir: Örgütün stratejisine odaklanmak; UAÖ’nün vizyon, misyon ve temel değerlerini belirlemek; UAÖ’nün Entegre Stratejik Planı’nı (altı yıllık planlar) mali stratejisiyle belirlemek; hareket için yönetişim ve delegasyon sistem ve organları oluşturmak, bu organların üyelerini seçmek ve bu organ ve üyelerin sorumlu olmasını sağlamak; hareketin kabul edilmiş strateji ve planlarına ilişkin performansını denetlemek; şube, yapı ve diğer organlarının sorumluluklarını belirlemektir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir. Seçeneklerde yer alan işlevlerin tümü Uluslararası Af Örgütü’nün çalışmalarının yürütülmesinde en yetkili merci olan Uluslararası Konsey’in işlevleri arasındadır.