ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ

1970’lere kadar siyasal ekonomi ve uluslararası ilişkiler konusunda varolan literatürde Adam Smith, David Ricardo, Karl Marx ve Frederich Engels’in çalışmaları önemlidir.

Ekonomik milliyetçilik ya da korumacılık olarak anılan Merkantilizm, XIV. Louis’in danışmanı olan Jean Baptiste Colbert’in devletlerin gücünü garanti altına almanın yolunun gümüş ve altın biriktirmek olduğu görüşlerine dayanır.

Liberal Bakış Açısı Merkantilizme tepki olarak ortaya çıkan liberal bakış açısının kökleri, İngiliz iktisatçı Adam Smith’in 1776’da yazdığı “Milletlerin Zenginliği” adlı kitabında, ulusal zenginlik ve güç için gerekli olanın ekonomik büyüme olduğunu, ekonomik büyümenin de, üretim, ekonomik uzmanlaşma ve işbölümü ile mümkün olduğu iddiasına dayanır.

David Ricardo, karşılaştırmalı üstünlük kuramını geliştirmiştir. Bu kuramla ülkelerin dış ticaret ilişkilerini açıklamayı hedefler ve serbest ticaretin ve piyasanın bireyler için getirisinden bahseder. Bu kurama göre, mükemmel işleyen bir serbest ticaret sisteminde verimlilik ve ulusal refahın artması, ülkelerin ürettikleri mallarda üretimi en avantajlı olan üründe uzmanlaşması ve buna bağlı işbölümüyle mümkündür.

21.Yüzyılda bağımlılık kuramının temsilcisi olarak, küresel eşitsizliği kapitalizm üzerinden eleştiren Samir Amin ‘dir.

1870’lerden I. Dünya Savaşı’na kadar (1914) geçen sürede, uluslararası ödeme sisteminde altının sabit döviz kuru olarak kabul edildiği döneme, Altın Standardı Dönemi denmektedir.

Bretton Woods Anlaşması amaç: devletlerin kendi çıkarlarını korumak için tarifelerle aracılığıyla, izoleci-korumacı politikalarla ekonomide durgunluk yaratmalarını önlemek ve savaş sonrası uluslararası ekonomik faaliyetlerde canlanmayı teşvik etmekti.

Bretton Woods Sistemi: 1944-1973 yılları arasında dünya ticaretinin sınırlamalardan uzak ve serbest işlemesi için IMF, Dünya Bankası gibi birtakım kuruluşlara ve ayarlanabilir sabit kur sistemine dayanan para sistemidir.

1945’te kurulan IMF’nin temel amacı, uluslararası parasal işbirliğinin teşvik edilmesi, uluslararası ekonomide likidite sağlanması ve uluslararası ticaretin geliştirilmesiydi.

Washington Uzlaşısı, ekonomist John Williamson’ın 1990 yılında yazdığı ve Latin Amerika ülkelerinin gelişmesi için önerdiği on maddelik  istikrar paketidir. ABD Hazinesi ile Bretton Woods Örgütleri arasındaki ekonomik görüş konusundaki uyuma işaret etmek için Washington Uzlaşısı olarak adlandırılır.

Adam Smith’in mutlak üstünlük kuramından etkilenen David Ricardo, karşılaştırmalı üstünlük kuramını geliştirmiştir.

Adam Smith (1723-1790): İskoç iktisatçı ve klasik liberalizmin öncüsüdür. “Milletlerin Zenginliği” kitabında, mutlak üstünlük kuramını geliştirmiştir.

Dünya sistem teorisi görüşünün en önemli kuramcısı, Immanuel Wallerstein’dır.

1870’lerden I. Dünya Savaşı’na kadar (1914) geçen sürede, uluslararası ödeme sisteminde altının sabit döviz kuru olarak kabul edildiği döneme, Altın Standardı Dönemi denmektedir.

Temmuz 1944’te ABD’nin Bretton Woods kentinde 44 ülkenin katılımıyla gerçekleşen Konferansta, II. Dünya Savaşı sonrası yeni uluslararası para sisteminin esaslarını içeren Bretton Woods Anlaşması imzalanmıştır.

Ayarlanabilir sabit kur sistemi: Her ülke parasını sabit bir kur üzerinden diğer ülke paraları ile bağlantılı hale getirir. Döviz fiyatları hükümet yetkilileri tarafından belirlenir. Böylece döviz hareketleri devlet tarafından kontrol altında tutulur. Sabit kurun, Merkez Bankasının belirlediği alt ve üst sınırlar içerisinde hareket etmesi sağlanır.

29 Aralık 1945’te kurulan IMF’nin temel amacı, uluslararası parasal işbirliğinin teşvik edilmesi,uluslararası ekonomide likidite sağlanması ve uluslararası ticaretin geliştirilmesiydi.

Üye ülkeler, katkıları oranında oya sahip olduklarından IMF ve Dünya Bankası’nda en fazla söz sahibi olan ülke A.B.D’dir. Bu nedenle IMF’nin merkezi Washington D.C’dedir.

IMF Enstitüsü IMF'nin organizasyon yapısında yer alan fonksiyonel ve özel hizmetler departmanında yer almaktadır.

Liberal bir ekonomik düzen oluşturmanın en önemli girişimlerinden bir diğeri, 30 Ekim 1947’de Cenevre’de 23 ülke tarafından imzalanan ve büyüme ve ekonomik gelişimin ticaretin serbestleştirilmesi ve artırılması ile mümkün olacağı düşüncesine dayanan bir Antlaşma olarak GATT (DTÖ)’tır.