Uluslararası Sistem ve Devlet

Uluslararası ilişkilerin arka planını oluşturan siyasal, ekonomik ve sosyal olayların bütünü.

1618-1648 yılları arasında din, toprak, hanedanlık ve ticari bir dizi mesele nedeniyle ortaya çıkan çatışmaların sonucunda, 30 yıl süreyle devam eden savaşlardır. Bohemia’nın Katolik kralı II. Ferdinand’ın dinini Protestan soylulara dayatmaya çalışmasıyla başlayan bu savaşı, sadece Katolikler ve Protestanlar arasında bir savaş olmaktan ziyade, güçlü egemen devletler ile Kutsal Roma İmparatorluğu arasındaki uluslararası bir çatışma olarak görmek gerekir.

Münster ve Osnabrück Anlaşmalarının genel adıdır. Bu Antlaşma, her yöneticiye toprakları üzerinde Protestanlığı veya Katolikliği kendisinin belirleme hakkını sağlar. Ancak bu Antlaşmanın etkileri monarklara tanınan dinsel otonomiyle sınırlı kalmaz.

Egemenlik, devletlerin eşitliği, merkezileşme ve ülkesellik (territoriality) olarak tanımlanan toprak bütünlüğüdür.

Devletlerin eşitliği ile kastedilen, devletlerin güç olarak eşitliği değil, devletlerin uluslararası hukuk çerçevesinde hakları ve sorumlulukları bakımından eşit olmasıdır.

Mutlakiyetçilik: Devletin gücünün, yetkisinin ve adaletinin tek elde toplandığı ve monarkın sınırsız otoriteye sahip olduğu merkezi yönetim biçimidir. 17. Yüzyılda İngiliz siyasal düşünür
Thomas Hobbes (1588-1679), İngiltere’de yaşadığı kaos ortamında egemenliği, kralın mutlak ve sınırsız gücüyle tanımlamasıyla mutlakiyetçi yönetimin gerekliliğini meşrulaştırmaya çalışmıştır.
Merkantilizm: Milletlerin zenginliğinin ticaretten elde edilecek artı değerin maksimize edilmesinden oluşacak değerli madenlerin birikimine dayandıran ve ekonomide ulusal korumacılığı benimseyen iktisadi politika. En temel özelliği, iktisadi faaliyetlerde devletlerin çıkarlarının öncelenmesidir. 

Uluslararası sistemde herhangi bir devletin hükümranlığını önlemek ve böylece düzenin korunması ve herhangi bir saldırganlığın önüne geçilmesi için benimsenen bir mekanizmadır. 1713 yılında imzalanan Utrecht Barışı ile
Avrupa’da barışı korumak için benimsenen bu sistemde, egemen olan tek bir güçten bahsetmek mümkün değildir. Bu denge, diğer devletlere üstünlük sağlayarak sisteme tehdit oluşturabilecek bir devletin ortaya çıkmasıyla bozulursa, denge rolünü üstlenecek bir devletin yardımıyla tekrar kuruluyordu.

1. Küreselleşme süreçleri; 2) Etno-milliyetçi ayrılıkçı talepler; 3) ulus-ötesi hareketler, özellikle köktenci dini terör hareketleri; 4) Kırılgan/Çökmüş devlet

Katalonya, Irak’taki Kuzey Irak örneklerinde olduğu gibi, referandum yoluyla parçalanma sorunu yaşayan bir aktör niteliğini de taşıyor. Buna en güncel örnek, 2 Ekim 2017 tarihinde Katalonya’da yapılan referandumda İspanya’dan ayrılmanın oylanmasıdır. Halkın %90’ının ayrılma yönünde oy vermesine rağmen, yasallığı ve meşruiyeti İspanya Hükümeti tarafından kabul edilmeyen bu ayrılıkçı
talep, Katalan lideri Carles Puigdemont tarafından “devlet olma hakkı” kazandıkları iddiası şeklinde yorumlandı.

Çin Halk Cumhuriyeti: Tibetliler, Uygurlar, Mançurlar

Burundi, Ruanda: Hutular, Tutsiler
Suriye, Irak, İran, Türkiye : Kürtler
Sırbistan, Makedonya: Arnavutlar
Meksika, Guetemala :Mayalar, Zapotekler, Mistekler
Myanmar, Tayland: Karenler, Kachinler, Şanlar, Rohingyalar
Hindistan: Kaşmirler
Afganistan: Peştunlar, Hazaralar, Tacikler, Özbekler, Türkmenler
Gürcistan: Abhazlar, Osetler

Devletlerin ve uluslararası toplumdaki tüm aktörlerin ilişkilerinde uymak zorunda oldukları hakları ve ödevleri ortaya koyan hukuk kuralları bütünüdür. Uluslararası hukukun ilkeleri, 17. yüzyılın başlarında Hollandalı düşünür Hugo Grotius tarafından sistematik hale getirilmiştir.

Öncesi:Feodalizm, Feodal düzendeki dağınık yarı egemen gruplar

Sonrası: Egemen-devlet sistemi, Ulus-devlet

Bunlar, toprakla ve egemenlikle ilgili birbirleriyle bağlantılı özelliklerdir. Birincisi, toprakla sınırlandırılmış ve o toprak üzerinde tek egemen olan bir devlet anlayışı,
ikincisi ise diplomasi ve uluslararası hukuk çerçevesinde hareket eden devletlerin oluşturduğu bir uluslararası sistemin varlığına işaret eder.

Bir devletin uluslararası sistemde yasal olarak tanınması, 1933’te kabul edilen Montevideo Sözleşmesi’ndeki 4 yasal koşulu yerine getirmesiyle mümkün oluyor. Bu koşullar; a) coğrafi olarak sınırları tanımlanmış bir toprak; b) bu toprak üzerinde yaşayan bir nüfus; c) hükümet; d) diğer devletler tarafından diplomatik olarak tanınma.

Avrupa’nın batısındaki Fransa ve İngiltere, Endüstri Devrimi sonucunda zengin bir burjuva sınıfına sahip olduklarından denizaşırı ülkelere genişlemek şeklinde ticari ve siyasi arzuları nedeniyle donanmaya önem verdiler ve girişimciliği
teşvik ettiler. Avrupa’nın doğusunda yer alan ve 17. Yüzyıldan itibaren (özellikle Westphalia’dan sonra) güçlenen Avusturya, Prusya ve Rusya gibi ülkeler ise, ticaret devrimi sonucunda büyük toprak sahiplerinin güçlenmesine bağlı olarak toprak sahibi lordların en önemli siyasal sınıfı oluşturduğu bir tarımsal yeniden feodalleşmeye maruz kaldılar. Bu ülkeler aynı zamanda komşu ülkelerin topraklarını istila ettiklerinden bütün enerjilerini orduya yönelttiler (Knutsen, 1997: 89). Bu ülkelerin, zenginliklerini tehdit edecek herhangi büyük bir savaştan kaçınmakta başarılı olduklarını belirtmek gerekir. Bu dönemde yapılan savaşlar, monarkların çıkarlarına dayanan, prestij amaçlı ve sınırlı olaylardı (hem amaç hem de teknoloji açısından) (Rochester, 2010). Ayrıca, paralı askerlerden oluşan ordularla yapılıyordu. Bu dönemde, ülkede yaşayanların herhangi bir milliyetçilik veya aidiyet duygusuyla yöneticilere bağlı olmadığından savaşın sonucu ve anlamı da onlar için farklıydı. Bu durum da Avrupa’da büyük bir savaş yaşanmasını önledi.

Ortak dil, din, geçmiş, kültür, etnisite gibi unsurlara dayanan dayanışma
duygusudur.

1815 yılında Napolyon’un Britanya, Avusturya, Prusya ve Rusya karşısında aldığı yenilginin sonucunda düzenlenen Barış Kongresi’dir. Bu Kongre sonucunda, Avrupa Ahengi Sistemi ortaya çıkmıştır.

Fransız Devrim Savaşları olarak da bilinen ve 1790’ların sonunda başlayarak 1815 yılına kadar süren bu savaşlar, Napolyon’un liderliğindeki Fransa’nın Fransız Devrimi’nin ortaya çıkardığı bağımsızlık, milliyetçilik, eşitlik, kardeşlik gibi ilkeleri silah zoruyla Avrupa’ya yaymak istemesi sonucunda Fransa ile bu ilkelerin yayılmasını önlemek isteyen Avrupa’da monarşi ile yönetilen güçlü devletlerden (özellikle Avusturya ve Prusya başta olmak üzere, İngiltere, İspanya, Almanya, Napoli, Hollanda gibi devletler) oluşan farklı yedi koalisyon arasında gerçekleşmiştir.

1776’da A.B.D’nin Britanya’ya karşı bağımsızlığını ilan ettiği Amerikan Devrimi ve 1789’da Fransa’da mutlakiyetçi yönetimi karşı gerçekleştirilen Fransız Devrimi’dir

Metternich Sistemi: Avrupa Ahengi’nin mimarı olan Avusturyalı diplomat Klemens von Metternich’in (1773-1859), Avrupa’yı en iyi şekilde yönetmenin mutlakiyet çağına dönmek olduğu düşüncesinden hareketle, devrime karşı istikrarın
korunmasına dayanan fikir sistemdir.

Örneğin Afganistan’da köktenci İslami grupların 1980li yıllarda o zamanki Sovyetler Birliği’yle savaşı, El-Kaideyi kurması ve 1996 yılında Afganistan’da Taliban yönetiminin iktidarı ele geçirmesi İslamcı-köktenci bu tür bir tehdittir. Dünyadan farklı yerlerden siyasi ve ekonomik olarak negatif etkilenmiş genç İslamcıların “Tanrısız” düşmana karşı seferber edilmeleriyle organize edilen bu hareketler, “meşru” görmedikleri rejimlere karşı “Cihad” misyonunu benimsiyorlar.