ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 10

Uluslararası Greenpeace’in merkezi Hollanda’nın Amsterdam kentindedir.

Microsoft 1975 yılında, Apple 1976 yılında, Facebook 2004 yılında, Google 1998 yılında, Amazon ise 1994 yılında kurulmuştur.

Google; Çokuluslu Şirket örneklerinden olan bu şirket 1998’de Amerika’da kurulmuştur. (Stanford Üniversitesinde iki öğrencinin (Larry Page, Sergey Brin) 1995’de başlayan çalışmalarının ürünüdür. İnternetle ilişkili servis konusuna odaklanarak dünyanın en önemli çok uluslu şirketlerinden (ÇUS) birisi konumuna hızla gelmiştir.

Shell enerji ve petrokimya gruplarını bir araya getiren çok uluslu şirketlerdendir.

Google, Amazon ve Facebook ABD' de kurulmuştur.

2002’de İtalya’nın Floransa kentinde ilk Avrupa Sosyal Forumu düzenlendi. Daha sonra Paris (2003), Londra (2004), Atina
(2006), Malmö (2008), İstanbul (2010) gibi şehirlerde yıllık toplantılar devam etti.

“Wall Street’i işgal et” hareketi 17 Eylül 2011’de başlamıştır.

Birleşmiş Milletler (BM) 24 Ekim 1945 tarihinde dünya barışını ve güvenliğini sağlamak ve korumak hedefleri çerçevesinde kurulmuş uluslararası bir örgüttür. Barış, güvenlik, adalet, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği sağlamayı amaçlayan BM’nin merkezi New York’tadır. 1945’de 51 ülkeyi bir araya getiren BM bugün 193 üyeye ulaşmıştır.

Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Şartı'nda belirtilmiş olduğu gibi, dünya barışını ve güvenliğini korumakla görevlidir ve bu konuda her an toplantıya hazır bir mekanizması vardır. Güvenlik Konseyi üyesi on beş üyeden ABD, Rusya (SSCB idi), Fransa, İngiltere, Çin’den oluşan beş üyenin daimi üye statüsü olup, veto yetkisi vardır. Yani beş sürekli üyeden birisi olumsuz oy kullanırsa, karar alınamaz.

BM’nin organlarından Genel Kurul’da tam üye devletler bir araya gelir ve burada her üye ülkenin eşit statüsü vardır. Üyelerin en çok beş temsilcisi bulunabilirse de, her üye devletin tek bir oy hakkı vardır. Yıllık olağan toplantılar Eylül-Aralık döneminde yapılır, olağanüstü koşullarda gerek görülürse toplantı uzatılabilir ya da olağanüstü toplantılar veya olağanüstü acil toplantılar yapılabilir. Genel Kurul, oturumları yönetmek için bir başkan ve on üç yardımcı seçer. Kararlar basit çoğunlukla veya 2/3 çoğunlukla alınır. Genel Kurul, Güvenlik Konseyi’nin daimi olmayan üyelerini de, Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerini de seçer. Uluslararası Adalet Divanı’nın üyelerini ise Güvenlik Konseyi’yle birlikte seçer. Vasi atama veya vesayet kaldırma yetkisi vardır.  BM Genel Sekreterliği, BM’nin idari organlarındandır. BM’nin etkinliklerini düzenleme ve yönetme görevini üstlenir.

Kıbrıs sorunu BM’nin müdahalesini gerektirmiş olan uluslararası sorun örneklerindendir. BM’de Kıbrıs sorununa ilişkin ilk kabul edilmiş başvuru, “halkların kendi kaderlerini belirlemeleri” konusunda Yunanistan tarafından 1954 yı- lında yapılmıştır. Ancak BM bu yönde bir karar alamayacağını bildirmiştir. 1957’de BM Kıbrıs’ın statüsü konusunu özellikle barış ve güvenliğin sağlanması açısından tartışmaya almıştır. Kıbrıs, 1959’da Londra ve Zürih Antlaşmaları çerçeve- sinde, 1960’da bağımsızlığını ilan edebilmiştir. Böylece Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur ama İngiltere, Türkiye ve Yunanistan anayasal düzenin garantörü statüsü edinmişlerdir. Bununla birlikte bağımsızlık topluluklar arası gerilimi durduramamıştır. 1963’de Rum tarafı gerilimi sona erdireceğine inandığı anayasa değişiklikleri önermiştir ama Türk tarafı bu değişiklikleri adada iyice dışlanacağı gerekçesiyle kabul etmemiştir. Adada Türklere karşı saldırılar gerilimi arttırıp topluluklar arası saldırılara dönüştürmüştür. Bir yandan Lefkoşa ateşkes hattı ile ikiye bölünürken, öte yandan Türk uçaklarının tehdit uçuşlarının sürmesi, BM’nin 1964’te Kıbrıs’a bir Barış Gücü gönderme kararı almasıyla sonuçlanmıştır. Böylece BM Güvenlik Konsey’i üç garantör ülkeye danışarak Kıbrıs sorununu gündemine almıştır.

Birleşmiş Milletler (BM) Filistin sorunu çerçevesinde, 1974 yılında Suriye ile İsrail sınırına BM Ateşkes Gözlem Grubu yerleştirilmiştir. BM aynı zamanda Filistin Kurtuluş Örgütü’ne (FKÖ) gözlemci statüsü vermiştir, ilk lideri Yaser Arafat’ın BM Genel Kurul’undaki konuşması tanınma sürecinin simgesi olmuştur. 1970’li yıllarda Barış görüşmeleri çabalarında etkin bir güç sayılan BM, 1988’de Genel Kurul’unda FKÖ yerine "Filistin" ünvanını kullanma kararı almıştır. On yıl sonra, 1998’de ise Filistin’e gözlemci statüsüyle BM’nin çalışmalarına ve uluslararası konferanslara katılma hakkı tanımıştır.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) 1998’de Birleşmiş Milletlerin girişimiyle imzaya açılan Roma Statüsü (Mahkemenin temel kaynağı)’nün imzacı ülkeleri tarafından kurulmuş olup, 2002’de daimi bir mahkeme olarak çalışmaya başlatılmıştır. BM’le işbirliği içinde olsa da UCM bağımsız bir mahkemedir ve hatta antlaşmayla kurulmuş ilk uluslararası bağımsız daimi mahkeme örneğidir (Roma Statüsü).

Savaş suçları, Cenevre Sözleşmesinin ya da uluslararası yasaların ve geleneklerin ciddi derecede ihlal edilmesiyle işlenen suçlardır. İşkence, sivilleri hedef alan saldırılar, bilinçli bir biçimde hastaneler, okullar, tarihi değeri olan binalar vb. önemli hedeflere saldırı, 15 yaşın altındaki çocukları orduya almak vb.

Roma Statüsünü onaylamış devletler Mahkeme’nin yargı alanı kapsamında işlenmiş suç ya da suçların duyurusuyla, konunun soruşturulması için savcıya başvurabilirler. BM Güvenlik Konseyi, suç ya da suçlara ilişkin durumlarda savcıdan soruşturma talebinde bulunabilir. UCM savcısına sınırlar getirilmiş olsa da, takdir yetkisini kullanarak soruşturma başlatabilir ya da dava açmak için yeterli delil olmadığına karar verebilir. Savcı, suçu işlediği iddiası bulunan kişinin tutuklanmasına karar verebilir. Soruşturma aşamasında devletlerle işbirliği mekanizması işler, önce iç hukuk yollarının aşılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra, savcının kararlarına da itiraz yolu açıktır. Mahkeme kararları temyiz edilebilir. Mahkemenin verebileceği en yüksek ceza 30 yıl ya da müebbet hapis cezasıdır (gönüllü bir üye ülke uygulamayı üstlenir).

NATO Antlaşmasının 5. Maddesi, NATO üyesi ülkelerden birisine ya da birden çok üyeye yönelik herhangi bir saldırının, tüm üyelere yönelmiş sayılacağını ve bireysel ya da toplu savunma hakkının kullanılacağını bildirir. NATO’ya karşı gerçekleştirilecek herhangi bir saldırıya, nükleer silahlar dahil her türlü güçle karşı çıkacak bir biçimde hazır bulunmanın, caydırıcı bir güç oluşturacağı ilkesine dayalı bir strateji geliştirmiştir. "NATO stratejisi"/"Kitlesel Karşılık Stratejisi" diye adlandırılan NATO’nun Soğuk Savaş stratejisi, Soğuk Savaşın yumuşama dönemine girmesiyle birlikte "esnek savunma" doktriniyle değişmiştir.

Savunma ve Planlama Komitesi'nde ortak savunma yapısına katılan ülkeler NATO’nun askeri politikasını tartışırlar. Fransa’nın 1966’da askeri yapıdan çekilmesinden sonra kurulmuştur. Büyükelçiler düzeyinde de toplanan Komite yılda iki kez savunma bakanları düzeyinde toplanır. NATO’nun Askeri Yapısı’nın en yetkili organıdır.

İnsan haklarını savunma hedefiyle kurulmuş olan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International - AI), “Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi”nce kabul edilmiş ilkeler çerçevesinde etkinliklerini sürdürür. Uluslararası hükümetler dışı örgüt örneklerindendir (NGO-Non Governmental Organisation) ve kar amacı gütmez. Uluslararası Af Örgütü’nün kurucusu İngiliz Avukat Peter Benenson’dur. “Uluslararası Af Örgütü” 1961 yılında Londra’da kurulmuştur ve aşamalı bir biçimde kurumlaşmıştır.

Örgütün misyonu çerçevesinde sürdürdüğü etkinlikler insan olmaktan doğan hakların ağır ihlallerini engellemeye ve sonlandırmaya odaklanmıştır:
Etnik köken, cinsiyet, dil, renk, din, siyasi görüş nedeniyle özgürlüğü sınırlandırılanların özgür bırakılması için çaba göstermek, işkence ve kötü muameleye son vermek için çaba gösteren UAÖ’nün terörle mücadele etmek, kadınlara yönelik şiddeti durdurmak, yoksullukla mücadeleyi insan onuru ve insan hakları alanıyla ilişkilendirmek, siyasal sığınmacılar, göçmenlerin haklarını savunmak, siyasi mahkûm ve tutukluların hukuk devleti kuralları uyarınca yargılanmalarını sağlamak için çalışmak, idam cezasının kaldırılması için mücadele etmek, uluslararası silah ticaretine düzenlemeler getirilmesi için çalışmak, yakın tehlike (immediate risk) altındakiler için Acil Eylem çağrıları yapmak gibi hedefleri bulunmaktadır.

Uluslararası STK olarak Greenpeace (Yeşil Barış) 1971’de ABD - Alaska’da yürütülmekte olan
nükleer denemeleri protesto eylemi çerçevesinde örgütlenen 14 eylemci tarafından Kanada’nın Vancouver kentinde kurulmuştur. 1979’dan itibaren örgüt uluslararası bir nitelik kazanmıştır. Uluslararası Greenpeace’in merkezi Hollanda’nın Amsterdam kentindedir (1989).

Greenpeace “yeşil ve barış içinde bir gelecek” için çalışan herkesle iyi ilişkiler içine girebilmektedir. Bu bağlamda birçok uluslararası örgüt, hükümetler dışı örgüt, gerekirse hükümetlerle işbirliği yapabilmektedir.

“Tarım” alanı da Greenpeace için önemli başlıklardandır. Sürdürülebilir tarım kampanyası çerçevesinde gözlenebileceği gibi çevreye duyarlı tarımdan yanadır. Genleriyle oynanmış organizmalara (GDO) karşı sürdürdüğü savaşımı, toksik kirlenme başlığı altında da geliştirerek zehirli kimyasallara karşı bir savaşıma dönüştürür. Greenpeace’in yapısı kar amacı gütmeyen örgüt modeline uygun olarak belirlenmiştir.