ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 1

Küreselleşme sürecinin önemli aktörlerinden ulus ötesi sermayeyi bir araya getiren “Çok Uluslu Şirketler” Shell, IBM, GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft)örnek olarak verilebilir. Uluslararası Af Örgütü-UAÖ (Amnesty International- AI) ve Yeşil Barış (Green Peace) uluslararası hükümetler dışı sivil toplum örgütlerinden bazılarıdır.

Greenpeace’in temel hedeflerini barışçıl araçlarla, çevreye zarar veren etkinlikleri saptamak, izlemek, bu gözlenen gidişin geleceğe yönelik olumsuzluklarına dikkat çekmek ve yetkilileri ve dünya kamuoyunu buna son vermeye çağırmaktır. Çok Uluslu Şirket’lerin ortak hedeflerinin küresel düzlemde ticaret, hizmet, mallar ve emeğin dolaşımının önündeki ulusal engellerin azaltılması ve karlı yatırım olanaklarının arttırılmasıdır.

İnsan haklarını savunma hedefiyle kurulmuş olan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International - AI), “Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi”nce kabul edilmiş ilkeler çerçevesinde etkinliklerini sürdürür. Uluslararası hükümetler dışı örgüt örneklerindendir (NGO-Non Governmental Organisation) ve kar amacı gütmez. Hiçbir devletle bağımlılık ilişkisi bulunmayan Uluslararası Af Örgütü, özel bir ideoloji veya herhangi bir dinle de ilişkisinin olmadığının altını çizer. “Vizyonumuz, herkesin İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve diğer uluslararası insan hakları standartları ile güvence altına alınan haklarına erişmesidir”.

Türkiye’de de yaygın kullanımıyla Greenpeace, çevre sorunlarıyla küresel düzlemde mücadele eden hükümetler dışı (Non Governmental Organisation - NGO) uluslararası bir Sivil Toplum Kuruluşu’dur (STK).

Küreselleşme sürecinin önemli aktörleri olan ulus ötesi sermayenin simgesi “Çok Uluslu Şirketler” (ÇUŞ) (Multinational corporations), İkinci Dünya Savaşı sonrasında belirginlik kazanmaya başlamıştır. Özellikle 1960’lardan sonra ÇUŞ’ların iyice yaygınlaşmalarına tanık oluyoruz. ÇUŞ’ların ortak hedeflerinin küresel düzlemde ticaret, hizmet, mallar ve emeğin dolaşımının önündeki ulusal engellerin azaltılması ve karlı yatırım olanaklarının arttırılmasıdır. Aslında ÇUŞ’ların varoluşlarının koşulu da şirketlerin önündeki ulusal engellerin azalmaya başlamasıdır. Bu süreç ÇUŞ’ların varlıklarını güçlendirmektedir.

Shell, enerji ve petrokimya alanında etkinliklerini yoğunlaştırmış olan “Çok Uluslu Şirket” grupları örneğidir. 1833’de Londralı bir İngiliz antikacı (Marcus Samuel), dükkânında döneminin egzotik dekorasyon modası istiridye satmak için geniş bir istiridye ithalatı-ihracatı ticaret ağı geliştirmiştir. Daha sonra oğullarının girişimiyle iş petrol ihracatı, gazyağı ihracatı gibi alanlara açılmaya kadar genişlemiştir.

IBM, Merkezi Armonk, New York, ABD’de olan, dünyanın en büyük bilişim teknolojisi şirketidir. 1911’de aralarında ITR(International Time Recording) ve IBM’in (International Business Machines Company)de bulunduğu kasap terazisi, zaman kaydedici, tabulatris ve delikli kartlar imalatında uzmanlaşmış üç şirket Computing Tabulating Recording Company (CTR) adı altında birleşir. IBM adını 1924’de almıştır.

Hızla küreselleşen pazarda yer edinebilmiş, “internet devleri” diye de adlandırılan çok uluslu sermaye şirketlerine bir örnek GAFAM kısaltması ile toparlanan: Alphabet (Google), Apple, Facebook, Amazon, Microsoft 20.yy sonlarında 21. yy’ın başlarında ortaya çıkmışlardır. Yeni teknolojilerin ve bu alanda gerçekleşen icatların simgesi gibi görebileceğimiz GAFAM, diğer teknoloji grupları gibi, rekabet ortamında, sürekli bir biçimde daha hızlı yenilik arayışıyla hızla önemli bir yer edinmiştir.

Küreselleşme karşıtı hareketlerin başlangıcı 1999’da Seattle’da Dünya Ticaret Örgütü’nün toplantısına karşı geliştirilen gösterilerdir. Hareket daha sonra küresel düzlemde gevşek bir örgütlenme sürecine girmiştir. Küreselleşmenin simgesi olarak görülen Dünya Ticaret Örgütü’nün toplantılarının yanı sıra G8, G20, OECD toplantıları gibi büyük ekonomi ve finans çevrelerini, zengin kategorisine giren devletleri bir araya getiren toplantılarda sistemli bir şekilde, küreselleşme karşıtı hareketin protesto eylemleri görülmektedir.

Dünya Sosyal Forumu özgürlükler alanını genişletecek, katılımcı demokrasi deneyimini güçlendirecek bir tartışma platformu oluşturma iddiasındadır. Küreselleşmeye karşı alternatif arayışları “bir başka dünya mümkün” sloganıyla yola çıkmaktadır ve özellikle neo-liberal kapitalizmin iddiası olan alternatifsizlik inancının yaygınlaşmasına karşı gelerek, genel hatlarıyla, daha adil ve daha demokratik bir dünyanın olabileceği iddiasını geliştirmektedir.

2002’de İtalya’nın Floransa kentinde ilk Avrupa Sosyal Forumu düzenlendi. Daha sonra Paris (2003), Londra (2004), Atina (2006), Malmö (2008), İstanbul (2010) gibi şehirlerde yıllık toplantılar devam etti. Ancak daha sonra “alternatif zirve” tartışmaları gündeme geldi. Çeşitli ülkelerde/şehirlerde dikkat çekecek temalar seçilerek toplantılar düzenlenmektedir.

ABD’de 1994 yılında kurulmuş ve hızla büyümüş çok uluslu şirket örneklerinden Amazon elektronik ticaret ve “cloud computing” konularına yoğunlaşmıştır. 2004’den itibaren internetten birçok şirketin ürünlerini satarak işe başlamışken, 2007 yılından itibaren bilgisayara kitap yükleme sistemi (Kindle) ile kendi ürününü de satmaya başlamıştır. Bugünlerde insansız hava aracıyla ürün dağıtımı yapma olanakları araştırılmakta, tartışılmaktadır.