ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 8

Uluslararası ilişkileri anlama ve açıklama sürecinde dikkate almamız gereken önemli üç noktanın altını çizelim:

Birincisi, devletleri hükümetler temsil ettiği için, bazen uluslararası ilişkiler dış politika ile karıştırılabilir. Şüphesiz ki, hükümetlerin başka hükümetlerle yaptığı anlaşmaları, ilişkileri, bazen savaşları içeren dış politika, uluslararası ilişkilerin çok önemli bir boyutudur ama kendisi değildir

İkincisi, uluslararası ilişkiler, uluslararası ekonomi ve uluslararası hukuk alanlarını da içermektedir. Ticaretten yatırıma, çok geniş bir alanda, uluslararası ekonomi giderek önem kazanan bir alan olarak, ayrı dersler halinde verilmektedir.

Üçüncü olarak, dünyamızın karmaşıklığı, son yıllarda devletler, ekonomiler, kültürler ve hatta günlük yaşam alanları arasında karşılıklı bağımlılık ilişkilerinin artmasına anlam veren “küreselleşme” kavramını ortaya çıkartmıştır ve uluslararası ilişkiler
de küreselleşmeden etkilenmiştir.

Uluslararası ilişkilerde merkezi otorite olmadığı için, devletler kendi ülkelerinin alansal güvenliğini korumayı genelde birinci plana çıkartırlar. Güvenlik, devletlerin birincil amaçlarının başında gelir. Bu nedenle de, uluslararası ilişkiler genelde devletlerarası güvenlik temelli güç ilişkileri olarak düşünülür. Devletler kendi ülkelerinin güvenliğini korumak için güçlerini arttırmak yoluna giderler, güç artırarak diğer devletlerin kendilerine olabilecek tehditlerini caydırmak, bu nedenle de, ağırlıklı olarak askeri güçlerini arttırmak isterler. Tarih boyunca bu mantık modern zamanları da içine alacak bir biçimde egemen olmuştur.

Modern zamanlarda, 1648 yılında Avrupa
devletleri arasında yapılan Westphalia (Vestfalya)
Antlaşması, modern ve ulus devlet temelli uluslararası
ilişkilerin başlangıcı olmuştur. O zamandan
bugüne, uluslararası ilişkiler anlayışında, içeriğinde
ve aktörlerinde değişiklikler olsa da güvenlik, temel
amaç ve temel hareket tarzı olarak kalmıştır.

Serbest piyasa ekonomisi olarak bilinen bu gelişme, ekonomik faaliyetlerin rekabet şartları içerisinde serbestçe yapılabildiği, devlet
müdahalesinin olmadığı, ekonomik sorunların çözümünün fiyat mekanizması ile gerçekleştiği ekonomik model olarak
tanımlanmaktadır.

Uluslararası ilişkilerde giderek sert gücün yanında
yumuşak gücün de önem kazanması, hatta
daha etkili ve istenilir bir güç kapasitesi yaratması
sürecini yaşıyoruz. Bu noktada, uluslararası ilişkilerin
içeriğine ve aktörlerine geçebiliriz. Daha önce
de değindiğimiz gibi, uluslararası ilişkiler, savaş ve
barışın tarihidir. Savaşların dünya ölçeğinde yaşandığı,
Irak ve Afganistan örneklerinde olduğu gibi
hâlâ da yaşanmaya devam ettiği bir tarih. Bu bağlamda, ikinci önemli konu olarak, barış
inşası ve çatışmaların önlenmesi ortaya çıkıyor.
Hem ülkeler arası barışı, hem de ülke içinde başlayarak
bölgesel ve küresel istikrarı tehdit eden çatışmaların
çözümüne dayalı barışı inşa etmek, uluslararası
ilişkiler içinde çok önemli bir konu. Üçüncü alan olarak, ekonomiyi göstermeliyiz.
Uluslararası Ekonomi ve Uluslararası Siyasal Ekonomi
çalışma alanlarının giderek artan önemi ve
popülerliğinin gösterdiği gibi, ekonomik kalkınma,
ekonomik büyüme, ekonomik istikrar, insani
kalkınma, çevrenin korunması, dış yatırım, işsizliğe
ve yoksulluğa karşı mücadele ve uluslararası ticaret;
tüm bunlar ekonomi alanının uluslararası ilişkiler
içindeki önemini sergiliyorlar. Dördüncü olarak, liderlik olgusunu söylemeliyiz.
Uluslararası ilişkiler ağırlıklı olarak ulus devletler
arası ilişkilere yoğunlaşmıştır. Beşinci ve son olarak, demokrasi, insan hakları
ve sosyal adalet alanlarını gösterebiliriz.

Uluslararası ilişkileri harekete geçiren en azından beş aktörden önem ve güç sırasına göre bahsedebiliriz: ulus devlet, uluslararası örgütler, uluslararası şirketler, ulus devlet altı örgütler ve
sosyal hareketleri de içeren sivil toplum.

Uluslararası örgütler; devletler tarafından, güvenlik, mali, ticaret, vb. alanlarda düzenleyici kuralları ve normları yaşama geçirmek için kurulmuş platformlar, örgütsel yapılar olmakla birlikte, zaman içinde ulus devletler üzerinde etki yaratma
kapasitesine ulaşmışlardır. Ağırlıkla 1945 sonrası dönemde kurulmuş ve bugüne kadar giderek çoğalan ve önemleri artan uluslararası örgütler, evrensel ve bölgesel nitelik taşıyabiliyorlar. Daha sonraki ünitelerde ayrıntılı olarak inceleyeceğimiz gibi, Birleşmiş Milletler (BM), Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi evrensel ölçekte, farklı coğrafi bölgelerden gelen devletleri içeren uluslararası örgütler varken, aynı zamanda Avrupa Birliği gibi bölgesel örgütlerin de önemleri giderek artıyor.
Küreselleşme süreçleriyle birlikte, ulus devlet - uluslararası örgütler ilişkisi ve uluslararası örgütlerin dünya siyaseti içindeki rolü ve etkisi, popüler ve önemli bir çalışma alanı konumuna geliyor.

Realizm, aşağıdaki noktaları içeren bir
yapıda hareket eder:
1. Uluslararası ilişkiler, devletin merkezi otorite
olduğu ulusal ilişkilerden farklı olarak,
merkezi otoritesi olmayan bir ilişki biçimidir
ve birincil düzeyde, devletlerarası ilişkiler
tarzında hareket eder.
2. Devlet, uluslararası ilişkilerin ana aktörüdür
ve özünde .üvenlik eksenli bir yaklaşıma
sahiptir.
3. Merkezi otoritenin olmadığı bir ortamda
ilişkiye giren devletler, özünde birbirlerine
güvenmezler, birbirlerinin amaçları ve kararlarına
şüpheyle yaklaşırlar ve bu nedenle
de kendilerini ve ülkelerinin alansal bütünlüğünü
korumak için güvenlik gereksinimini
ön plana çıkarırlar.
4. Güvenlik bu bağlamda devletin temel çıkarı
ve amacıdır. Devletler bu amaç için özellikle
askeri güçlerini arttırma yoluna giderler.
Güç, uluslararası ilişkileri, güç ilişkileri yapan
bir kavramdır ve özünde diğer devletleri
etkilemek ya da caydırmak için askeri güç
kapasitesi olarak algılanmalıdır.
5. Güvenlik edinimi olarak tanımlanan devlet
çıkarı, uluslararası ilişkilerin ana hareket
tarzını tanımlar; uluslararası ilişkiler esas
olarak çıkar temelli ilişkilerdir.
6. Uluslararası örgütler, uluslararası şirketler
ve sivil toplum kuruluşları devlet çıkarından
sonra gelir ve ikincil öneme sahiptirler.

Küresel ısınma: Atmosfere salınan çeşitli zararlı gazların ortaya çıkardığı sera etkisinin sonucunda, yıl boyunca ölçülen deniz, kara ve hava sıcaklık değerlerindeki ortalamanın artması olarak tanımlanabilir.

2020 yılında sona erecek Kyoto Protokolü’nden sonraki süreçte küresel iklim rejiminin çerçevesini çizecek Paris Anlaşması, 12 Aralık 2015’te onaylandı. 200’e yakın ülkeden liderlerin, siyasilerin, bürokratların, sivil toplum temsilcileri ile özel
sektör liderlerinin katıldığı Paris İklim Zirvesi (COP21) sonunda imzalanan Anlaşmanın 2020 yılında resmen yürürlüğe girebilmesi için küresel salınımların en az %55’ini temsil eden en az 55 ülkede yasal olarak kabul edilmesi yetiyor.

Bölgesel diyalogun günümüz dünyasındaki en önemli örneği, Güney Asya ve Pasifik ülkeleri arasında gerçekleşen Asya - Pasifik Ekonomik İşbirliği’dir.

Bölgesel Bütünleşme, en derin ve en güçlü bölgesel yapılanma ve iş birliği biçimidir.

Paris İklim Anlaşması’nın önemli maddeleri:
• Anlaşma 195 ülke tarafından kabul edilen küresel nitelikte bir anlaşmadır.

Arap Baharı: Arap Baharı, Ortadoğu ülkelerinde demokratikleşme talebi sonucunda ortaya çıkmış olan toplumsal harekete verilen genel isimdir. Olaylar 2010 yılında
Tunus’ta bir kişinin işsizlik, yozlaşma ve yüksek enflasyon
gibi sorunları protesto etmesi esnasında kendini ateşe vermesi sonucu başlamıştır. Bu olay, sosyal medyanın da etkisi ile domino etkisi yaratarak büyük kitlelere ulaşmıştır
ve kısa zaman içinde büyük toplumsal hareketlere dönüşmüştür. Oldukça kanlı çatışmalara sebep olan bu protestolar, bazı Arap ülkelerinin hükümetlerinin devrilmeleri
ile sonuçlanmıştır.

Bugün küreselleşme, küreselleşen dünya denildiği zaman, özellikle 1980’lerden günümüze devletler, ekonomiler, kültürler ve hatta bireyler arasındaki karşılıklı bağımlılık ilişkilerinde yaşanan yaygınlaşma, derinleşme ve hızlanma olguları anlaşılmalıdır. Çünkü dünya tarihi içerisinde farklı küreselleşme evrelerinin gözlemlendiği yaklaşımı küreselleşmeye ilişkin olarak bizlere önemli bir ipucu vermektedir. Buna göre, tanımsal ve kavramsal olarak farklılıklar içerse de,
küreselleşme bir durum olarak değil, bir süreç olarak irdelenmeli ve incelenmelidir.

Küresel terör, dört önemli gelişme nedeniyle küreselleşme sürecinde yeni ve özgün bir nitelik kazanmıştır. Öncelikle, küresel terör hedef olarak kendisine sivil ve masum insanları seçer. Bu anlamda, sadece şiddeti ve yok etmeyi değil, aynı zamanda, korku, endişe ve güvensizlik duygularının toplum içerisinde yerleşmesini ve yayılmasını amaçlamaktadır. İkincisi, geçmişteki terör eylemlerine kıyasla küresel terör, ölümcüllük derecesi yüksek eylemlere yönelmiştir. Ne yazık ki günümüzde, küresel terör eylemleri sonucunda sayıları yüzlerle ya da binlerle ifade edilen ölümcüllük derecesi yüksek eylemlere tanık olmaktayız. Üçüncüsü, küresel terör, hem eylemlerini örgütlemek, hem de finanse etmek için küreselleşme sürecinin iletişim alanındaki yansımaları olan cep telefonu, elektronik posta ve sosyal medya gibi iletişim teknolojilerinden en üst düzeyde yararlanmaktadır. Son olarak, kültürel kimlik olgusunu köktenci ve çatışmacı bir tarzda gündeme getirmesi ve dünya siyasetini medeniyetler, kültürler ya da dinler arası çatışma temelinde yeniden düzenlemeye çalışması, küresel terörü oluşturan temel özellikler arasında sayılmalıdır.

Sınır ötesi ticaret ve finans hareketlerinin çoğalmasıyla, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya ekonomisini düzenlemek amacıyla kurulan Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (WB) ve 1990’lı yıllarda kurulan Dünya Ticaret Örgütü (WTO) gibi uluslararası örgütlerin rolü ve etkinliği de artmıştır. Bu örgütler, ulus devletlerle birlikte,
küresel ekonominin önemli aktörleri konumuna gelmişler ve dünyanın küçülmesi ile karşılıklı bağımlılık ilişkilerinin artmasına katkıda bulunmuşlardır. Küresel ve bölgesel nitelikte ekonomik entegrasyonun sağlanması ve ulus devletlerin ekonomik nedenlerle bütünleşmesi ile de dünya ekonomik açıdan adeta örümcek ağı görünümü kazanmıştır.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı: Birleşmiş Milletler’in küresel kalkınma ağı olan
BM Kalkınma Programı (UNDP) kendi tanımlamalarına göre, insanlara bilgi, deneyim
ve daha iyi bir yaşam kurmaları için kaynak ulaştıran ve değişimi savunan bir kuruluş olup küresel adaletsizliği ortadan kaldırma amacıyla çalışma yapan bir uluslararası organizasyondur.

Devlet sisteminin doğuşu, 30 Yıl savaşlarını sona erdiren 1648 tarihli Westphalia Barış Antlaşmasına dayanır. Şehir-devleti ve imparatorluklardan oluşan bu dağınık siyasal örgütlenmeden merkezi modern siyasal örgütlenme olarak modern devlete ve devlet sistemine geçişin başlangıcı olarak, Avrupa’da 30 Yıl sona erdiren ve toprak-temelli egemen siyasal birimlerin ortaya çıkmasına neden olan Westphalia Barış Antlaşması görülür. Bu Antlaşma ile İsveç ve Fransa ve müttefiklerine toprak dağıtıldı ve yöneticiler kendi topraklarının sınırlarında bütün iç işlerinde ve yönetilenler adına dış işlerinde tek otorite olarak tanındılar. Siyasi merkezileşme hızlandı. Böylece yeni bir egemen devletler sistemi doğdu. Diğer bir deyişle, bu antlaşma ile feodal bağlılıklardan merkezileşmiş siyasal üniteler olarak devletin egemenlik ilkesinin hâkim olduğu bir uluslararası ilişkiler sistemine geçiş olmuştur. Bunun yanı sıra, Kutsal Roma İmparatorluğu’nda Protestanlara ve Kalvinistlere dinsel hoşgörü tanındı. Bu bakımdan Westphalia Antlaşması, yeni bir uluslararası düzenin ortaya çıkmasına neden olur.

Doğru cevap C'dir.

Modern devletin dört temel özelliğinden bahsedilebilir. Bunlar; egemenlik, devletlerin eşitliği, merkezileşme ve ülkesellik (territoriality) olarak tanımlanan toprak bütünlüğüdür. Egemenlik, devletlerin kendi toprakları üzerindeki sınırlarda iç ve dış işlerini belirmede tek ve en yüksek otorite olmasını, kanun yapma ve uygulama
yetkisini elinde bulundurmasını ve iktidarına herhangi bir müdahale olmamasını ifade eder. İç ve dış egemenlik
olmak üzere ikiye ayrılır. İç egemenlik bir devletin toprak sınırlarında ve özellikle devlet-toplum ilişkisine dair konularda, dış egemenlik ise devletin diğer devletlerle ilişkilerinde yetki ve otonomisine müdahale olmaması prensibidir. İç egemenlik, bir devletin askeri gücü ile topraklarının herhangi bir yabancı müdahaleyi geçirmezliği iken dış egemenlik, bu müdahale edilemezliğin resmi olarak tanınması ve ülkesel olarak birbirleriyle eşitliğinin kabul edildiği devletlerarası ilişkilerin hukuksal olarak kabul edilmesidir. Westphalia Antlaşması ile yöneticiler, kendi toprakları üzerinde Papanın, Kutsal Roma İmparatoru’nun ve feodal baronların otoritesinden bağımsız
hale gelerek kendi yasalarını koyma ve uygulama yetkisinin tek sahibi olarak modern devlet sistemini başlattılar.
Devletlerin eşitliği ile kastedilen, devletlerin güç olarak eşitliği değil, devletlerin uluslararası hukuk çerçevesinde hakları ve sorumlulukları bakımından eşit olmasıdır. Merkezileşmeden kastedilen ise, devletin içindeki bütün siyasal faaliyetlerin devletten kaynaklı ya da ona referansla gerçekleşmesidir. Otorite ve iktidar, kralın ve devletinin tekelinde bulunur ve feodal dönemde olduğu gibi herhangi bir aracı ile gerçekleştirilmez. Egemen devletlerin eşitliği prensibinden hareketle, Westphalia Antlaşması, ulusal devleti modern devlet sisteminin merkezine koyarak uluslararası hukukun temelini hazırlar. Modern devletin dört temel özelliğinden bahsedilebilir. Bunlar; egemenlik, devletlerin eşitliği, merkezileşme ve ülkesellik (territoriality) olarak tanımlanan toprak bütünlüğüdür. Egemenlik, devletlerin kendi toprakları üzerindeki sınırlarda iç ve dış işlerini belirmede tek ve en yüksek otorite olmasını, kanun yapma ve uygulama yetkisini elinde bulundurmasını ve iktidarına herhangi bir müdahale olmamasını ifade eder. İç ve dış egemenlik olmak üzere ikiye ayrılır. İç egemenlik bir devletin toprak sınırlarında ve özellikle devlet-toplum ilişkisine dair konularda, dış egemenlik ise devletin diğer devletlerle ilişkilerinde yetki ve otonomisine müdahale olmaması prensibidir. İç egemenlik, bir devletin askeri gücü ile topraklarının herhangi bir yabancı müdahaleyi geçirmezliği iken dış egemenlik, bu müdahale edilemezliğin resmi olarak tanınması ve ülkesel olarak birbirleriyle eşitliğinin kabul edildiği devletlerarası ilişkilerin hukuksal olarak kabul edilmesidir. Westphalia Antlaşması ile yöneticiler, kendi toprakları üzerinde Papanın, Kutsal Roma İmparatoru’nun ve feodal baronların otoritesinden bağımsız hale gelerek kendi yasalarını koyma ve uygulama yetkisinin tek sahibi olarak modern devlet sistemini başlattılar. Devletlerin eşitliği ile kastedilen, devletlerin güç olarak eşitliği değil, devletlerin uluslararası hukuk çerçevesinde hakları ve sorumlulukları bakımından eşit olmasıdır. Merkezileşmeden kastedilen ise, devletin içindeki bütün siyasal faaliyetlerin devletten kaynaklı ya da ona referansla gerçekleşmesidir. Otorite ve iktidar, kralın ve devletinin tekelinde bulunur ve feodal dönemde olduğu gibi herhangi bir aracı ile gerçekleştirilmez. Egemen devletlerin eşitliği prensibinden hareketle,
Westphalia Antlaşması, ulusal devleti modern devlet sisteminin merkezine koyarak uluslararası hukukun temelini hazırlar. 

Doğru cevap D'dir.