ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 12

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Sovyetler Birliği’ne karşı Avrupa’nın güvenliğini korumak için Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde kurulmuş küresel ve askeri bir örgüttür.

Arap Baharı: Arap Baharı, Ortadoğu ülkelerinde demokratikleşme talebi sonucunda ortaya çıkmış olan toplumsal harekete verilen genel isimdir. Olaylar 2010 yılında Tunus’ta bir kişinin işsizlik, yozlaşma ve yüksek enflasyon gibi sorunları protesto etmesi esnasında kendini ateşe vermesi sonucu başlamıştır. Bu olay, sosyal medyanın da et- kisi ile domino etkisi yaratarak büyük kitlelere ulaşmıştır ve kısa zaman içinde büyük toplumsal hareketlere dönüş- müştür. Oldukça kanlı çatışmalara sebep olan bu protes- tolar, bazı Arap ülkelerinin hükümetlerinin devrilmeleri ile sonuçlanmıştır.

Yaygınlaşma, dünyanın her hangi bir yerinde olan bir gelişmenin, dün- yanın diğer bölgelerinde de ciddi et- kiler ve sonuçlar yaratması anlamına gelmektedir.

NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü): İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Sovyetler Birliği’ne karşı Avrupa’nın güvenliğini korumak için Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde kurulmuş küresel ve askeri bir örgüttür. 1949 yılında kurulan NATO’nun merkezi, Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunmaktadır. Kuruluşun amacı, üye ülkelerden herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliği tehlikede olduğunda tüm üye ülkelerin bir arada hareket edebilmesini sağlamaktır.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve işlevleri:

a. DTÖ’yü meydana getiren çok taraflı ve çoklu ticaret anlaşmalarının uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak,

b. Çok taraflı ticaret müzakerelerinin yürütüldüğü bir forum oluşturmak,

c. Ticari uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak,

d. Üye ülkelerin ulusal ticaret politikalarını izlemek,

e. Küresel ekonomik politikayla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliğini sağlamak,

f. Gelişme yolundaki ve geçiş sürecindeki ekonomilerin çok taraflı ticaret sistemi ile bütünleşmelerine yardımcı olmak.

Devletleri hükümetler temsil ettiği için, bazen uluslararası ilişkiler dış politika ile karıştırılabilir. Şüphesiz ki, hükümetlerin başka hükümetlerle yaptığı anlaşmaları, ilişkileri, bazen savaşları içeren dış politika, uluslararası ilişkilerin çok önemli bir boyutudur ama kendisi değildir. Uluslararası ilişkiler, dış politikanın ötesinde, siyasi, ekonomik, kültürel ve bireysel boyutlarda, dünyayı anlama, devletlerin yapmış olduğu tercihleri ve kararları anlama ve bu temelde oluşan devletlerarası ilişkileri ve bu ilişkilerin tarihsel süreç içinde değişimini ya da sürekliliğini anlama çabasını içerir.

Güç, en genel anlamı içinde, bir aktörün diğer aktöre bir şey yaptırma kapasitesidir. Bir aktör diğer aktörü yapacağı bir şeyden caydırabilir, ya da diğer aktöre kendi iradesinin dışında bir şeyi yaptırabilir, kabul ettirebilir. Güç iki türlü oluşturulabilir; askeri ve ekonomik kapasite artırımı yoluyla ki buna sert güç diyoruz, ya da diplomatik, kültürel ilişkiler ve ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesiyle güç yaşama geçirilebilir ki bu tür güce de "yumuşak güç" diyoruz.

Küreselleşmenin içerdiği karşılıklı bağımlılık ilişkisi ve çoklu krizin yarattığı çalkantı durumunun sonuçlarının en görünebilir boyutlarından biri, 11 Eylül 2001 terör krizinden bu güne kadar yaygınlaşan ve derinleşen küresel terördür.

Uluslararası ilişkileri harekete geçiren en azından beş aktörden önem ve güç sırasına göre şöyledir: ulus devlet, uluslararası örgütler, uluslararası şirketler, ulus devlet altı örgütler ve sosyal hareketleri de içeren sivil toplum. Ulus devlet, uluslararası ilişkilerin ana ve hâlâ belirleyici aktörüdür.

Uluslararası Para Fonu, 189 üyeli bir uluslararası finansal kuruluş olup, uluslararası parasal işbirliğini desteklemek, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdamı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve dünya genelinde yoksulluğun azaltılması için faaliyet göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı insanlara bilgi, deneyim ve daha iyi bir yaşam kurmaları için kaynak ulaştıran ve değişimi savunan bir kuruluş olup küresel adaletsizliği ortadan kaldırma amacıyla çalışma yapan bir uluslararası organizasyondur.

Medeniyetler çatışması Amerikalı siyaset bilimci Samuel Huntington’un, “Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzenini Yeniden İnşa Etmek” adlı kitabında geliştirdiği ve 1990’da Sovyetler Birliği’nin (SSCB) çöküşünü izleyen dönemde dünya siyasetini açıklamak üzere kullandığı bir kavramdır.

Göçmen kavramı; Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından; zulme uğrama korkusu olmadan, vatandaşı oldukları ülkelerin korumasından yararlanmaya devam ederlerken, ekonomik, sosyal ve eğitim sebepleri ile daha iyi bir yaşam standardına kavuşabilmek için, kendi istekleri ile başka bir ülkeye göç eden kişi olarak tanımlanmaktadır.

Realizm (Gerçekçilik), uluslararası ilişkilerin temelini uluslararası politika olarak görür ve bu nedenle de, güvenlik gereksinimini ya da güvenlik sorununu bu ilişkilerin kurucu unsuru olarak tanımlar.

AB, İkinci Dünya Savaşı sonrası, yıkılan Avrupa’nın yeniden bölgesel olarak kalkınmasını, savaşın yıkıcı etkilerinden kısa sürede kurtulmasını ve olası yeni bir savaş riskini engellemeyi amaçlayan, ülkeler arasındaki iş birliğini ve karşılıklı bağımlılığı artırmayı hedefleyen bir bölgesel iş birliği projesi olarak ortaya çıkmıştır.

Dünya Sistemi yaklaşımına göre, uluslararası ilişkilerin bir merkezi vardır. Bu merkez de 16. yüzyıldan bugüne dünya sistemine anlam veren ve bu sistem içindeki güvenlikten, ekonomi ve kültüre; devletten, uluslararası örgütlere kadar tüm ilişkileri ve aktörleri belirleyen ve şekillendiren "kapitalizm"dir.

İnşa Edici Yaklaşı'ma göre, devletler insanlarını korumak sorumluluğunu üstlenmek durumunda ve zorunluluğunda olmalıdırlar. Eğer devlet bu sorumluluğu yerine getirmiyorsa ve aksine insan hakları ihlallerini yaratacak bir yönetim anlayışına sahip oluyorsa, uluslararası hukuk ve normlar temelinde, devlete yaptırım insani ya da "askeri müdahale şeklinde uygulanabilir". Güney Afrika’da ırkçı rejimi engellemek, eski Yugoslavya’da, Bosna’da Sırp milliyetçilerinin uyguladıkları etnik kıyımı durdurmak için uygulanan ilk örnekte ekonomik ve diplomatik yaptırımlar, ikinci örnekteyse, NATO öncülüğünde askeri müdahale, insani müdahale örnekleridir. Dolayısıyla, IV numaralı ifade yanlış bilgi içerdiğinden bu ifadenin yer almadığı seçenek sorunun doğru yanıtı olacaktır.

Küresel Çalkantı: Bir diğer söylemle küresel kriz, etkileri ve etki alanı bakımından oldukça geniş olan, içerisinde siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel vb. sebepler barındıran ve birbirleri ile sebep-sonuç ilişkisi olan problemler bütününe verilen addır.

Küreselleşme, gerek içerdiği karşılıklı bağımlılık ilişkileri, gerekse de karşılaştığı çoklu kriz temelinde, güç ve iktidarın alanında “coğrafi kayma” ve “gücün farklılaşması” süreçlerini ortaya çıkarmaktadır.

Uluslararası ilişkiler bugün, küreselleşme süreçleri, uluslararası örgütler, ulus devletler, ulus devlet altı aktörler, sivil toplum ve sosyal hareketler arası etkileşim ve karşılıklı ilişkiler temelinde hareket ediyor. Devletler hâlâ ana aktörler ama bu aktörlerle etkileşim içinde hareket ediyorlar, bu aktörlerden etkileniyorlar ve bu aktörleri etkiliyorlar.