ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Yukarıdaki örneğimizle devam edecek olursak, ekonomik kalkınmayla demokrasi arasında tespit edilen korelasyon dolayısıyla varsayılan ilişkinin anlamlı olup olmadığını, eğer varsa da ekonomik kalkınmanın tam olarak neden ve nasıl demokrasiye sebep olduğunu incelemek üzere başlıca araştırma yöntemi olarak vaka analizini kullanan pek çok çalışma yapılmıştır. Bunların en eski ve ünlülerinden bir tanesi de Barrington Moore’un kaleme aldığı Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri adlı eserdir.

Stephen Walt’ın Devrim ve Savaş adlı eseri, adından da anlaşılacağı üzere devrimlerle savaş arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Fransız, Rus, İran, Amerikan, Meksika, Türk ve Çin devrimlerini karşılaştırmalı olarak inceleyen kitap, bu devrimlerin savaşa yol açıp açmadığını ve devrimle savaş arasındaki nedensellik ilişkilerini incelemektedir.

Vaka analizi tasarımlarının en yaygın olanları arasında en benzer sistem tasarımı (most similar systems design) ve en farklı sistem tasarımı (most dif­ferent systems design) olarak bilinen tasarımlar gelmektedir. Bu tasarımlarda kullanılan yöntemler İngiliz filozof John Stuart Mill’in ismiyle özdeşleşmiştir.

Somut bir örnek olarak 1960’larda çok popüler olan “modernleşme kuramını”
(modernization theory) ele alalım. Bu kurama göre ekonomik kalkınma demokrasiye neden olan en önemli ve hatta yegane etmendir.

Tek vakalı analizlerin en önemli türlerinden bir tanesi de ‘sapkın vaka’ (deviant
case) incelemesidir. Sapkın vaka, belli bir nedensellik ilişkisinin işleyişine dair yerleşmiş kuramlar bütününe, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında keşfedilmiş korelasyonlara, ters bir durum arz eden vakadır.

Süreç takibi, ilgilendiğimiz sonuca (bağımlı değişkene) neden olduğu sanılan
bağımsız değişkenlerin adım adım nasıl o sonuca sebep olduğunun izlenmesidir.

Doğal deney, hemen her bakımdan birbirinin aynı olan, zaman ve mekân da dahil olmak üzere aynı çevresel ve bağlamsal etmenler tarafından kuşatılmış, sadece değişken etkisi araştırmanın odağında olan etmen söz konusu olduğunda birbirinden farklılaşan, iki ya da daha fazla vakanın karşılaştırmalı incelenmesidir.

Tipolojik kuramlar (typological theories) farklı bağımsız değişken kombinasyonlarının her biri için belli bir bağımlı değişkeni öngören kuramlardır.

Uluslararası ilişkiler alanında tipolojik kuram örneği olarak Alexander George
ve Richard Smoke’un Deterrence in American Foreign Policy adlı eseri gösterilebilir.

Daha önce kullandığımız Theda Skocpol’un devrim kuramından örnek verecek olursak devletin askerî kanadının çökmüş olması ve büyük köylü isyanlarının gerçekleşmesi Fransız, Rus ve Çin devrimlerinin gerekli koşulları arasındaydı.

Cevap E şıkkıdır. Çünkü E şıkkında verilen bilgi vaka içi analizlerin sosyal bilimlere katkısını sınırlayan etkenlerden biridir, süreç takibi ile doğrudan ilgili bir konu değildir.

Aynı yörede yan yana yaşayan, sosyo-ekonomik, dinî, kültürel, dilsel, coğrafi ve diğer önemli özellikleri bakımdan birbirine benzeyen ve sadece etkisini ölçmek istediğimiz etmenin farklı olduğu toplumsal gruplar bulunabilirse, bu bize bir doğal deney fırsatı sunar. Çünkü doğal deney, neredeyse laboratuvar ortamındakine benzer bir şekilde, tek bir etmenin diğer tüm etmenlerden bağımsız etkisini izole ederek ölçmemize olanak sağlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

A,B,D ve E şıklarının tamamı George ve Bennet’e göre karşı olgusal akıl yürütme deneylerini kullanırken uyulması gereken koşullardandır ancak C şıkkında verilen bilginin konuyla doğrudan bir ilgisi bulunmamaktadır. Cevap C şıkkıdır.

Vaka analizi tasarımlarının en yaygın olanları arasında en benzer sistem tasarımı (most similar systems design) ve en farklı sistem tasarımı (most different systems design) olarak bilinen tasarımlar gelmektedir.

Bir karşılaştırmalı vaka analizinde, neredeyse tüm bağımsız değişken değerleri benzer fakat bağımlı değişken değeri farklıysa bu vaka analizi tasarımı en benzer sistem tasarımı olarak adlandırılmaktadır.

En farklı sistem tasarımında: Neredeyse tüm bağımsız değişken değerleri farklı fakat bağımlı değişken değerinin aynıdır.

Değişik bağımsız değişken kombinasyonlarının aynı bağımlı değişkene sebep olmasıdır. Örneğin herhangi bir A sonucuna X ve Y değişkenleriyle ulaşılabileceği gibi Z ve T değişkenleriyle de ulaşılabilir.

Bağımsız değişkenin kısa süre zarfında gerçekleştiği, bağımlı değişkenin çok uzun süreler zarfında gerçekleştiği metaforu Pierson meteor olarak tanımlamıştır. Bunun nedeni, sebebin (bağımsız değişken), göktaşının yere düşmesi gibi ani bir olgu olması ve sonucun (bağımlı değişken) göktaşının düşmesi sonucu çok uzun vadede gerçekleşen mevsim değişiklikleri gibi etkilere neden olmasıdır.

A,B,C ve D şıklarında belirtilenlerin hepsi de vaka analizlerini ve amaçlarını açıklamaktadır. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Verilen tanım en benzer sistem tasarımında uygulanan yöntemi açıklamaktadır. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.