ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Charrad, enbenzer sistem tasarımı örneği olan çalışmasında Cezayir, Tunus, Fas ülke vakalarını ele almıştır.

John Stuart Mill' in müstakil bir yöntem olarak oluşturduğu yönteme Mill'in uyuşma yöntemi adı verilir.

Devletler ve toplumsal devrimler adlı kitabta Fransa, Rusya, Çin ülkelerinin karşılaştırmalı analizi yapılmıştır.

Belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en yüksek olduğu vakanın incelenmesine en olası vaka adı verilir.

Modernleşme kuramı 1960 lı yıllarda popülerdi.

Belli bir nedensellik ilişkisinin işleyişine dair yerleşmiş kuramların birçoğu için açıklanması mutlak gerekli olan vakaya kritik vaka adı verilir.

Soğuk savaşı hepimiz kaybettik adlı eserde Küba nın füze krizi incelenmiştir.

Fransız devrimi 1789 yılında gerçekleşmiştir.

Demokrası ve diktatörlüğün kökenlerine ilişkin teori 1960 yılında popüler olmuştur.

Siyasal olaylarda sebebin de sonucun da kısa süre içinde ve birbirine yakın olarak ortaya çıktığı nedensellik örgüsüne tornado adı verilmiştir.

En benzer sistem tasarımında, önemli olduğu düşünülen tüm bağımsız değişkenlerde birbirine benzeyen ama ilgilenilen bağımlı değişkende farklılık gösteren vakalar bir arada ele alınır ve sonuçtaki farklılığa sebep olan etkenin ne olduğu aranır.

En farklı sistem tasarımı ise bağımsız ve bağımlı değişkenler arasında tam tersi bir tasarımı öngörmektedir. En farklı sistem tasarımında, birbirinden hemen her konuda çok farklı oldukları hâlde belli bir sonucun aynı olduğu vakalar birlikte incelenir.

En farklı ve en benzer sistem tasarımlarına yöneltilen ortak bir eleştiri, bu yöntemlerin aynı sonuca varan farklı neden-sonuç zincirlerini dikkate almamasıdır. Devrimlerin nedeni üzerine yapılan çalışmalardan devam edecek olursak, benzer devrimlerin nedenleri değişik olabilir. Daha genelleştirecek olursak, aynı bağımlı değişkene sebep olan farklı bağımsız değişkenler ve neden-sonuç ilişkisi zincirleri olabilir. Bu durum eşsonuçluluk (equifinality) olarak tanımlanmaktadır.

En olası vaka (most likely case) belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en yüksek olduğu vakanın incelenmesidir. Eğer ele alınan kuramın tahminleri en olası vakada bile gerçekleşmiyorsa, bu durum o kuram için gerçekten çok büyük bir eksikliğe işaret eder ve kuramın inanılırlığı ciddi şekilde zedelenir.

En olası vaka analizinin tam tersine ise “en az olası vaka” (least likely case) analizi denilmektedir. En az olası vaka analizi, belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en düşük olduğu vakanın incelenmesidir.

apkın vaka analizlerinin yanısıra, tek vakalı analizlerin en önemli türlerinden bir tanesi de ‘kritik vaka’ (crucial case) incelemesidir. Kritik vaka, belli bir nedensellik ilişkisinin işleyişine dair yerleşmiş kuramların birçoğu için açıklanması mutlak gerekli olan bir vakadır.

Süreç takibi, ilgilendiğimiz sonuca (bağımlı değişkene) neden olduğu sanılan bağımsız değişkenlerin adım adım nasıl o sonuca sebep olduğunun izlenmesidir. Süreç takibi, nedensellik sürecindeki neden-sonuç zincirini ve neden-sonuç mekanizmasını ortaya çıkarmakta kullanılır.

Doğal deney (natural experiment), siyaset bilimi ve uluslararası ilişkilerde pek az rastlanılan ve en benzer sistem analizinin uç noktası olarak tarif edilebilecek bir yöntemdir. Doğal deney, hemen her bakımdan birbirinin aynı olan, zaman ve mekân da dahil olmak üzere aynı çevresel ve bağlamsal etmenler tarafından kuşatılmış, sadece değişken etkisi araştırmanın odağında olan etmen söz konusu olduğunda birbirinden farklılaşan, iki ya da daha fazla vakanın karşılaştırmalı incelenmesidir.

Doğal deneylere, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkilerde pek az rastlandığı göz önünde bulundurularak, doğal deneyin kuramsal muadili olarak “karşı olgusal akıl yürütme deneyleri” (counterfactual thought experiments) diye adlandırılan bir yönteme başvurulmaktadır. “Birbirine çok benzeyen iki tarihî vaka bulunamazsa, kontrollü bir karşılaştırma yapabilmek için var olan bir vakayla icat edilen bir vaka eşleştirilir” (George ve Bennett, Case Studies, s.167). Bu yöntemde, gerçek olan bir vakaya, etkisi ölçülmeye çalışılan bağımsız değişken eklenerek veya eğer hâlihazırda varsa, çıkarılarak, karşı olgusal bir vaka icat edilir. Bu manipülasyondan hareketle, icat edilen bu yeni vakada bağımlı değişkenin değerinin nasıl veya ne kadar değişeceği üzerine akıl yürütülür.

Doğal deneyler bir yana, ele alınan her iddia için en benzer sistem analizi tasarlayabilmek ve hatta kritik veya sapkın vakalar bile bulabilmek çok zor ya da imkânsız olabilir. Bu durumda en azından nedensellik zincirindeki hâlkaları oluşturan her bir ayrı nedensellik iddiasının, değişik vakalardaki gerçekliğe uygun olup olmadığı uygunluk yöntemiyle (congruence method) test edilebilir.