ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Sadece siyaset bilimi ve uluslararası ilişkilerde değil, tarih boyunca sosyal bilimlerin değişik dallarında genel olarak çok yaygın biçimde kullanılan vaka analizleri, bugün sosyal bilimlerin kurucuları arasında kabul edilen Emile Durkheim, Karl Marx, Alexis de Tocqueville ve Max Weber gibi öncü bilim insanlarının sıkça başvurduğu ve en önemli eserlerinde takip ettikleri bir araştırma yöntemidir.

En benzer sistem tasarımında, önemli olduğu düşünülen tüm bağımsız değişkenlerde birbirine benzeyen ama ilgilenilen bağımlı değişkende farklılık gösteren vakalar bir arada ele alınır ve sonuçtaki farklılığa sebep olan etkenin ne olduğu aranır.

En farklı sistem tasarımı ise bağımsız ve bağımlı değişkenler arasında tam tersi bir tasarımı öngörmektedir. En farklı sistem tasarımında, birbirinden hemen her konuda çok farklı oldukları hâlde belli bir sonucun aynı olduğu vakalar birlikte incelenir

En olası vaka (most likely case) belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en yüksek olduğu vakanın incelenmesidir.

En olası vaka analizinin tam tersine ise “en az olası vaka” (least likely case) analizi denilmektedir. En az olası vaka analizi, belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en düşük olduğu vakanın incelenmesidir.

Sapkın vaka belli bir nedensellik ilişkisinin işleyişine dair yerleşmiş kuramlar bütününe, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında keşfedilmiş korelasyonlara, ters bir durum arz eden vakadır.

Kritik vaka belli bir nedensellik ilişkisinin işleyişine dair yerleşmiş kuramların birçoğu için açıklanması mutlak gerekli olan bir vakadır

En olası vaka (most likely case) belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en yüksek olduğu vakanın incelenmesidir.

En az olası vaka analizi, belli bir konuda ele alınan bir kuramın tahminlerinin gerçekleşme ihtimalinin en düşük olduğu vakanın incelenmesidir.

Bir doğal deney çalışmasının da yer aldığı yeni eserinde, Amerikalı siyaset bilimci Keith Darden, 1940’lı yıllarda Ukrayna’nın batısında, Karpat dağları eteklerinde iki komşu il olan Transcarpathia ve Stanislaviv’i ele alır.

Karşı olgusal akıl yürütme deneylerine yöneltilen eleştirilerin başında bu yöntemin disiplinsiz kullanımı, hangi hâllerde ve nasıl kullanılacağının yeterince kesin olarak belirtilmemiş olması gelmektedir. George ve Bennett, bu eleştirilere cevaben karşı olgusal akıl yürütme deneylerini kullanırken uyulması gereken pek çok koşul öne sürmüşlerdir (George ve Bennett, Case Studies, s.168-9).

Paul Pierson’ın Zamanda Siyaset (Politics in Time) adlı kitabında ve benzer konulu makalelerinde ısrarla bahsettiği gibi, siyaset ve uluslararası ilişkiler alanındaki nedensellik ilişkilerinin mahiyeti zaman boyutu açısından dört kategoride incelenmeyi gerektirmektedir. Araştırmacı incelediği konuda keşfettiği nedenselliğin bu dört çeşitten hangisine daha yakın olduğuna dikkat ederek araştırmasını sürdürmelidir. Pierson bu dört çeşit nedensellik örgüsünü, sebep ve sonuçlarıyla doğal afet çeşitlerinden esinlenerek, “tornado, göktaşı (meteor), deprem ve küresel ısınma” metaforlarıyla ifade etmektedir

Arie Kacowicz’e göre (Sprinz ve Wolinsky-Nahmias, Methods for Studying International Relations, s.107-28), uluslararası ilişkiler yazınında disiplinli oluşturulmuş (disciplined-configurative) en iyi tek vakalı analiz Graham Allison’ın Kararın Özü: Küba Füze Krizi’ni Açıklamak (Essence of Decision: Explaining the Cuban Missile Crisis) adlı eseridir