Çoklu Yöntem Yaklaşımları

Araştırmacılar artık her bir yöntemin birbirini tamamlayıcı rollerini keşfetmişlerdir.
Formel modelleme kullanılarak, makro kuramlar hakkında değerli bilgiler öğrenebilir ve olası senaryoları gerçek hayatta olmadığı kadar çeşitlendirebiliriz. Fakat
formel model, ampirik bir yöntem değildir ve modelin bulgularının nitel ya da nicel
yöntemler kullanılarak test edilmesi gerekir. Formel modelleme yönteminin üstünlüğü, son derece titiz ve dikkatli bir çalışma gerektiren tümdengelim yönteminde saklıdır. Tümdengelim yöntemi ile nedensonuç ilişkilerinin detaylı olarak irdelenmesi ve test edilebilir hipotezlerin ortaya konulması mümkündür.

Nicel yöntemlerin üstünlükleri arasında öne çıkanlar, iki değişken arasındaki ilişkiyi ölçebilmeleri ve bağımsız değişken üzerinde gözlemlenen etkinin ne kadarının farklı bağımsız değişkenler tarafından belirlendiğini gösterebilmeleridir.

Nitel yöntemler, nicel yöntemlerin tersine, neden-sonuç ilişkilerinin ispatlanması açısından üstün olan yöntemlerdir. Ayrıca, süreç takibi gibi yöntemlerle, istatistiksel analizde keşfedilen bir ilişkinin gerçek bir nedensel ilişki mi yoksa sahte bir ilişki mi olduğunu aydınlatmak konusunda istatistiksel yöntemleri tamamlayabilirler.

Andrew Bennett’e göre, dört farklı araştırma türü ve amacı tanımlamak mümkündür: 1Mantıklılık İncelemesi (Plausibilty Probe), 2- Disiplinli-Yapılandırıcı Çalışmalar (Disciplined-configurative studies), 3- Kuram oluşturucu çalışmalar (Heuristic or theory-generating studies) ve 4- Kuram test edici çalışmaları Çoklu yöntemlerin hangi karışımlarının bu amaçlara hizmet ettiğini tanımlamak, hangi yöntemlerin ne amaçla yanyana getirilebileceği konusunda da fikir sağlayacaktır.

Kuram oluşturma amacıyla yapılan bir çalışmada "formel-nicel" olarak yapılan işlemler Formel bir modeli kullanarak, istatistiksel analizde
dahil edilmesi gereken bağımsız değişkenleri tespit etmek olabilir. 

Laitin’in üçleme yöntemine göre araştırmacı öncelikle cevabını aradığı soru üzerine tümdengelim yaklaşımıyla bir formel model inşa etmelidir. Bu formel modelde, hangi bağımsız değişkenlerin hangi bağımlı değişkenlere sebep olduğu, eğer varsa ara değişkenlerle birlikte açıkça belirtilmelidir. Formel model araştırmacının hipotezlerini, beklentilerini, ve ana iddiasını şematik olarak temsil etmesi açısından önemlidir.

Laitin’in üçleme yöntemine karşı getirilen eleştiriler iki ana grupta toplanabilir: Üçleme yönteminin pratik ve lojistik olarak sosyal bilimlerdeki pek çok araştırma sorusu ve araştırmacı için tatbik edilmesi imkânsız olan idealist bir yöntem olduğu doğrultusundaki eleştiriler ve her araştırma sorusunda mutlaka üç yöntemin bir arada kullanılmasının daha iyi sonuçlar vermeyeceği, bazı soruların cevaplanmasında sadece tek bir yöntemin derinlemesine kullanılmasının daha verimli olacağı
doğrultusundaki eleştiriler

Nicel ve nitel yaklaşım karışımları, Coğrafi analiz-istatistiksel analiz olarak iki grupta toplanabilir.

İtibar inşa etme ya da saygınlık kazanma devletlerarası ve devlet içi çatışma ile ilgilenen araştırmacıların yakından ilgilendikleri konulardan bir tanesidir. Özellikle kazanılan itibarın niteliği çatışma üzerinde etkili mi, öyle ise hangi şartlar altında etkili olduğu üzerinde yoğunlukla durulan konular arasındadır.

3 farklı kullanım şekli olup sırasıyla: Formel Modelleme - Deneysel Yöntem Karışımı; Formel Modelleme - İstatistiksel Analiz Karışımı - Disiplinli Yapılandırıcı; Formel Modelleme - İstatistiksel Analiz Karışımı - Kuram Testidir. 

İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde ABD kaynaklı olarak siyaset bilimi ve sosyoloji başta olmak üzere sosyal bilimleri etkisi altına alan modernizasyon kuramı (modernization theory), formel modelleme ile yoğun tasvir ve vaka analizini biraraya getiren önemli bir akımdır. İlhamını Alman sosyal bilimci Max Weber’den alan, Weber’in eserlerini İngilizce’ye çevirerek ABD’de yayınlanmasını ve yaygınlaşmasını sağlayan Talcott Parson’ın önderlik ettiği modernizasyon kuramı yaklaşımı, dünyadaki tüm siyasal kültürel eğilimleri ‘modern’ ve ‘modernite öncesi’ olmak üzere basit bir ikilemin karşıt sütunlarına yerleştiren bir formel model tasnifine dayanmaktadır.

Üçleme yönteminin (tripartite method) fikir babası olarak ismi öne çıkan David Laitin, kariyerinin daha önceki bir döneminde de çoklu yöntemlerin bir başka örneğini, formel modelleme, etnografi, söylem analizi ve derinlemesine mülakat yöntemlerini birlikte kullandığı, Teşekkül eden Kimlik (Identity in Formation: The Russian-speaking Populations in the Near Abroad) adlı meşhur eserinde vermiştir. Bu kitabında Laitin, öncelikle siyasal kimliklerin oluşumuna ilişkin bir kuram geliştirmiş ve daha sonra Estonya, Letonya, Ukrayna ve Kazakistan’da ana dili Rusça olan azınlık grupları arasında derinlemesine mülakatları ve söylem analizini de içeren etnografik çalışmalarda bulunmuştur. Bu çalışmaları sonucunda Laitin, ana dili Rusça olan azınlıkların tamamen akılcı seçilim (rational choice) kuramının tahminlerini onaylar şekilde, Rusça veya içinde bulundukları ülkenin resmî dili arasındaki seçimlerini kendi çıkarlarına en üst seviyede hizmet edeceğini düşündükleri şekilde
yaptıklarını tespit etmiştir.

Sosyal ağ analizi (Social Network Analysis - SNA) iki birim arasında bir ilişki olup olmadığını, ilişkinin niteliğini ve boyutunu inceleyen bir nicel araştırma yöntemidir. Birimler hücre, kişi, kurum veya devlet gibi bir çok farklı bilim alanında araştırma konusu olan obje ya da aktörler olabilirler. Bir ağ, bir grup, birim ve iki birimin birbiri ile bağlantı biçimini ve boyutunu belirten bir kuraldan oluşur. Örneğin, komşuluk ağları “yan yana yaşarlar” ifadesi ile ve arkadaşlık ağları da “arkadaşıdır” ifadesi ile belirtilir. Bu iki ifade komşular ve arkadaşlar arasındaki ağla ilgili kuralı belirtir. 

Sosyal ağ analizi iki tür ağdan bahseder: İlişkisel (relational) ve bağlantısal (affiliational). İlişkisel ağ herhangi bir iki birim arasındaki ilişkiyi tanımlayan ve ölçen ağdır. Komşuluk, arkadaşlık, devletlerarası güvenlik ve ticari ittifaklar ilişkisel ağ örnekleridir. Bağlantısal ağ ise bir birim ile bir olay, organizasyon ya da grupla olan ilişkisini tanımlayan ve ölçen ağdır. Mesleki derneklere üyelik, sosyal kulüplere üyelik ve devletlerin uluslararası organizasyonlara üyeliği (Türkiye - Avrupa Birliği) bağlantısal ağ örnekleridir.

Her yöntemin kendi içinde barındırdığı öznellik riskini birden fazla yöntem kullanarak en aza indirmektir. Sadece mülakat yöntemini kullanan bir araştırmacı pek çok açıdan öznellik eleştirisine muhatap olabilir.

Sadece mülakat yöntemini kullanan bir araştırmacı pek çok açıdan öznellik eleştirisine muhatap olabilir. Örneğin, pek çok araştırmacı, özellikle de hassas konularda çalışmalar yapan araştırmacılar, mülakat yapacakları kişileri seçerken ‘kartopu örneklem’ (snowball sampling) denilen yöntemi kullanır, başka bir deyişle ilk etapta mülakatı kabul eden deneklerin tavsiye ettikleri veya tanıdıkları
yoluyla mülakat grubunu oluştururlar. Fakat açıktır ki bu ve bu gibi örneklem seçimlerinde araştırmacı ‘seçilim ön yargısı’na (selection bias) düşmüş olabileceği gerekçesiyle eleştirilebilir. Araştırmacı sadece belli bir görüşe mensup veya kendi tezini destekleyeceğini düşündüğü kişilerle mülakat yapmış olmakla suçlanabilir.
Kaldı ki araştırmacı her görüşün savunulabilir nispette temsil edildiği bir grup kişiyle mülakat yapmış olsa bile aradığı nedenselliğin mülakatlar vasıtasıyla ortaya çıkarılamayacağı çünkü kişilerin somut gerçeklikten kopuk ve ancak kitle iletişim araçlarının yansıttığı şekilde algıladıkları bir konu hakkında araştırma yaptığı eleştirisi de getirilebilir.

Araştırmacının bu durumda alabileceği önlemler şöyle olabilir. Nitel araştırmacımız mülakatın yanı sıra, örneğin, konusuyla ilgili olan en önemli birincil kaynakların (polis raporları, parti programları, anılar, resmî yazışmalar vs.) ‘içerik analizine’ (content analysis) veya konusuyla ilgili toplumsal kesimin içerisinde katılımcı gözlem (participant observation) yapmayı da içeren etnografik yöntemlere başvurabilir. Örneğin bir siyasetçinin veya siyasetçilerin belli bir konuda mülakatta araştırmacıya verdiği bilgiler, somut siyasi tartışmalarda yaptığı konuşmalarının metinleriyle, verdiği kanun teklif­leri ve yapılan oylamalarda takındığı tavırlarla, hitap ettiği veya oyunu aldığı kitlenin etnografik saha çalışmasında ortaya çıkan görüşleriyle karşılaştırılarak teyid veya tashih edilebilir.

Yöntemsel çoğulculuk, birbirinden farklı iki araştırma geleneği olan nitel ve nicel yöntemleri uygulayan siyaset bilimcilerinin kutuplaşmasını engellemekte faydalı olduğu gibi, bu ünitede verilen örneklerden de anlaşılacağı üzere birbirini tamamlayıcı yöntemlerin bir araya gelmesiyle araştırmanın en iyi biçimde gerçekleşmesine katkıda bulunur. Kuramların derinlemesine geliştirilip yeni nedensel faktörlerin keşfedilmesinde formel modellemeden, neden-sonuç ilişkisinin gelişimiyle ilgili süreci incelemede nitel yöntemlerden ve öngörülen ilişkilerin genelde geçerli olup olmadığını anlamak için de nicel yöntemlerden istifade ederiz. 

Araştırmamıza hangi yöntemin ya da yöntemlerin rehberlik edeceği ise ideal olarak araştırma konusu olan soru tarafından belirlenmeli, araştırmacı soruyu en iyi şekilde cevaplayacak yöntem türlerini bir araya getirmelidir. Bu konuda önemli engellerden birisi, tek bir araştırmacının hem formel modelleme hem de nicel ve nitel yöntemlere hakim olmasını beklemenin nerede ise imkânsız olmasıdır. Hatta, nicel yöntemler içerisinde bile araştırmacıların ihtisas geliştirdikleri yöntemler değişir. Bazıları deney konusunda uzmanken, bazıları ise kısımlar arası boylamsal analiz konusunda uzmanlık geliştirir. Dolayısıyla, çoğu zaman yöntemsel çoğulculuk bir kaç araştırmacının bir araya gelmesini gerektirir.

Her araştırma yönteminin araştırmacıyı bazı tür cevaplara yönlendirebileceği ihtimalini de göz önüne alarak, araştırmacıların, tüm yöntemleri aynı anda kullanma becerisine sahip değilseler bile, en azından değişik araştırma yöntemi geleneğinden gelenlerin benzer sorulara nasıl cevaplar verdiğini bilmeye, anlamaya ve bu diğer cevaplar karşısında kendi yöntemsel tercihlerini savunabilmeye ihtiyaçları vardır. Bunu da yaygınlaştırmanın yollarından birisi, değişik yöntemleri kullanan araştırmacıların birbirlerinin çalışmalarını inceleyerek tartıştıkları ve fikir alışverişinde bulundukları ortamların yaratılması olabilir.