ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 10

Nirengi: Nitel bir metodun özellikle araştırmada güvenirliğin artırılması amacıyla bir ya da birden fazla nitel ya da nicel metotla bir arada kullanılmasına verilen addır.

Dönüşlülük: Nitel alan araştırmalarında araştırmacıların tüm araştırma boyunca kendi ön yargılarının, yaşam deneyimlerinin, statülerinin, güç ve karakterlerinin araştırmanın bulgularını ve yorumlarını şekillendirmesinde oynadıkları role dair yaşadıkları farkındalıktır.

Katılımcı gözlem, araştırmacının araştırma konusuna ilişkin belirli bir yer ya da alanda katılınabilecek faaliyetlere katılarak olayları gözlemlemesini ve bu göz­ lemleri yorumlamasını içerir.

Nitel alan araştırmalarında en sık kullanılan görüşme yöntemi yarı­yapılandı­ rılmış (semi-structured) görüşmelerdir. Bu görüşmeler en basit anlamıyla araştır­ macıların alan araştırması kapsamında sağlayacakları bulgulara ulaşmak amacıy­ la ilgili bireylere soru sormasını ve cevapları kaydetmesini gerektirir.

Fırsat Yoluyla Örnekleme: Araştırmacının kendisiyle önceden bağlantısı olan ve araştırılacak alanda/ grupta kendisiyle iş birliği yapmak konusunda istekli ve iş birliğine açık kişilerle görüşmesine verilen addır.

Muhakeme Yoluyla Örnekleme: Araştırmacının araştırma alanıyla birebir
ve direkt ilgili olan kişilerle görüşmesine verilen addır.

Tabakalandırılmış Örnekleme: Araştırmacının, etnik köken, yaş ya da güç gibi alandaki farklı unsurlar üzerinden var olduğunu düşündüğü katmanlar üzerinden grupladığı kişilerle görüşmesine verilen addır.

Kısaca kamuoyu yoklamaları ya da anket çalışmaları olarak tarif ettiğimiz bu ça­lışmalar Jean M. Converse (1987) dört ana başlık altında betimlemekte ve tasnif etmektedir. Bunların birincisi kamuoyu/anket çalışmalarının hangi amaçlar için kullanıldığı temelinde şekillenmektedir. İkincisi, soru sorma tekniklerindeki gelişmelerdir. Üçüncüsü örneklem teknolojisindeki gelişmeler dördüncüsü ise veri toplama tekniklerindeki gelişmelerdir.

Charles Booth tarafından 14 yıl boyunca Londra'da yaşayan yoksul nüfusun özel­ likleri ve yoksulluk nedenleri üzerine yürütülen çalışma modern dönemin bu tür çalışmalarının öncülerinden biri olarak verilebilir.

Örneğin tehdit algılarının dış po­litika tercihlerine etkisi üzerine bir araştırma sorumuz olduğunu varsayarsak, dış politika tercihlerini bağımlı değişkenimiz ve tehdit algılarını da bağımsız değişkenlerden biri olarak hangi düzeyde bir ölçüm ile çözümlememiz içinde kullana­ cağımıza araştırmanın başında karar vermek gerekir.

Nicel araştırmalarda çoğu soru ka­ palı uçlu denilen bir yapıdadır. Kapı uçlu sorularda görüşülen kişilerin cevapları araştırmacı tarafından verilmiş birkaç seçenek ile sınırlanmıştır.

Açık uçlu sorularda ise cevaplar görüşülen kişinin dile getirdiği şekilde alınır ve sorunun anlaşılıp cevapların dile getirilmesinde kişiden kişiye olabilecek farklılaşmalar olduğu gibi cevaba yansıtılır.

Bilişsel görüşmeler (cognitive interviews) ile kastedilen ön sınama ile yapı­ lan çalışmanın temel fikri üzerine daha geniş bir sorgulamaya gidilmesidir

Çok anlamlı sorulara örnek olarak şu soruyu düşünelim: ”Günlük yaşantınızı düşündüğünüzde sizi kişi olarak en fazla meşgul edip zorlayan ve üzen en önemli sorun nedir?” Bu şekilde sorulduğunda bir yanda işsizlik, yeterli para kazana­ mama ya da sağlık sorunları ön plana çıkarken bir diğer grup da Güneydoğuda hayatlarını kaybeden şehitleri bu soruya cevap olarak vermektedir. Bunun nede­ ni büyük olasılıkla “üzen en önemli sorun” diye bir ibare kullanılmış olmasıdır. Üzüntü ile kişisel olarak zorlanma ve meşguliyet aynı soruda bir arada kullanılın­ ca hangi soruya cevap verildiği muğlak kalmaktadır.

Sorunun soruluş biçimi ya da dillendiriliş şekliyle alınan cevapların dağılımının değişebilmesi sorularımızı dillendirirken üzerine dikkatle eğilmemiz gereken bir sorundur. Çoğu zaman sorunun anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla soru hak­ kında açıklayıcı bilgiler verilir. Bu bilgilerin soruya verilen cevapları bir yöne doğru çekmemesi gerekir. Örneğin, dünyada yüksek olarak algılanabilecek sayıda ülke­ de idam cezası cinayet suçuna ceza olarak verilmektedir deyip ardından ülkemizde idam cezasının yeniden kanunen mümkün olmasını destekliyor musunuz? gibi bir soru sormak denekleri yönlendirmek olacaktır.

Maliyet yüksekliğine rağmen yüz yüze görüşme yöntemi hâlâ anket verisinin top­ lanmasında en kaliteli veri toplama yöntemidir. Bu elbette görüşmecilerin iyi eğitil­ miş ve kontrol edilmiş olmalarına da sıkı sıkıya bağlıdır. Batıda yarı zamanlı olarak ev kadınlarının çalıştığı bir iş alanı iken zamanla bu grubun tam zamanlı işlere geç­ mesi ve artan suç oranı anketör olarak çalışmak isteyenlerin arzını azaltmıştır.

Kamuoyu/anket çalışmaları değerlendirilirken örneklem teknolojisindeki geliş­melerin sağlamış olduğu avantajlarla başlamak yerinde olur. Pratik olarak hak­kında bilgi elde etmenin çok güç olduğu pek çok hedef kitle hakkında pratik bir şekilde bilgi elde etmek kamuoyu/anket çalışmalarıyla mümkün olmaktadır. Pek çok kamu siyasası açısından önemli değerlendirmenin demokrasinin işleyişi için ihtiyaç duyulan değerlendirmelerin elde edilebilmesi ancak bu tür çalışmalarla mümkün olabilmektedir. Pek çok kuramsal beklentimizin hedef kitleleri temsil yeteneğine sahip örneklemler kullanarak test edilebilmesi ancak kamuoyu araştır­malarıyla mümkün olabilmektedir.

Kamuoyu yoklamaları ya da anket çalışmalarını Jean M. Converse (1987) dört ana başlık altında betimlemekte ve tasnif etmektedir. Bunların birincisi kamuoyu/anket çalışmalarının hangi amaçlar için kullanıldığı temelinde şekillenmektedir. İkincisi, soru sorma tekniklerindeki gelişmelerdir. Üçüncüsü örneklem teknolojisindeki gelişmeler dördüncüsü ise veri toplama tekniklerindeki gelişmelerdir.

Günümüze gelindiğinde soru cetvellerinin kurgulanması ve soruların dillendirilmesinde Türkiye’deki pratik oldukça gelişime muhtaç bir alandır. Tipik olarak sorular değişik yurtdışı çalışmaların Türkçeleştirilmesi ya da uyarlanmasından ibarettir. Bu alanda Türkçenin kullanımındaki farklılıkların etkilerinin ölçümü üzerine pek çalışma yoktur. Soruların uzmanlarca gözden geçirimi, odak grup tartışmaları, bilişsel görüşmeler (cognitive interviews) ya da rastsal ayrışma deneyleriyle (randomized / split ballot experiments) test edilip değerlendirilmesi nadirdir. Genel pratik soru cetvellerinin sahaya çıkmadan önce ufak bir grup görüşme ile sahada pilot teste tabi tutulmasıdır. Ancak açıktır ki bu uygulamanın Türkçenin kullanımı temelinde karşı karşıya olunan sorunlar ve belirsizliklerin anlaşılmasında ancak kısıtlı bir yardımı olabilmektedir.

Kapı uçlu sorularda görüşülen kişilerin cevapları araştırmacı tarafından verilmiş birkaç seçenek ile sınırlanmıştır. Görüşülen kişiye yöneltilen soruya verilebilecek cevaplarda birkaç farklı seçenek arasından biri olmak üzere kısıtlanmıştır.