ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 13

Doğal deneyler bir yana, ele alınan her iddia için en benzer sistem analizi tasarlayabilmek ve hatta kritik veya sapkın vakalar bile bulabilmek çok zor ya da imkânsız olabilir. Bu durumda en azından nedensellik zincirindeki hâlkaları oluşturan her bir ayrı nedensellik iddiasının, değişik vakalardaki gerçekliğe uygun olup olmadığı uygunluk yöntemiyle (congruence method) test edilebilir.

Hedef kitle ya da çalışma evreni (target population) çalışmamızda üzerine eğildiğimiz ögelerin (units) toplamıdır. Bu kitle çoğu zaman oldukça soyut bir tanımdır.

Kümeleme (clustering) sorunu diye nitelenebilecek bir diğer sorun kümesi bazı ögelerin kümelenmiş öge gruplarına karşılık gelmesi nedeniyle birden çok ögeye ulaşma olanağı vermesidir. Eğer yine telefon numaralarından oluşan bir örnek listesi örneği kullanırsak, bazı numaralar tek bir kişiye bizi götürürken, bazı diğer numaralarda pek çok kişiye birden ulaşma olanağı olabilir. Bu durumda tek kişiye ulaşılabilen numaralardaki ögelerin seçilme şansı olması gerektiğinden yüksek tutulmuş olacaktır.

Pek çok zaman anket çalışmalarında müşteri, firma çalışanları, kulüp ya da dernek üye listeleri örnek listesi olarak kullanılmaktadır. Bu tür listelerin en büyük sorunu güncelleme sorunlarıdır.

Denek güdümlü örneklem (respondent driven sampling) yöntemleri kısıtlı sayıda ve rastsal olarak da seçilmemiş olabilecek birkaç denek ile örnekleme başlar. Bu “tohum” deneklerden kendi sosyal ağları içinden yine kısıtlı sayıda birkaç yeni deneği daha örnekleme dahil etmeleri istenir. Örnek listesine katılan her yeni kişi kendi sosyal ağlarından yeni katılımcıları bulur ve böylelikle örnek listesi genişler.

Kota örneklemi hedef kitledeki temel bazı özellikler temelinde grupların örnekleme kullanılan kotalar ile yansıtılmasından ibarettir. Örneğin, hedef kitlede diyelim ki %60 kadın %40 erkek varsa örnekleme seçilecek kişilerin de %60 kadın %40 erkek olması sağlanır.

Rastsal örnekleme (unrestricted randon sampling) yöntemini hedef kitledeki tüm ögelerin örnekleme seçilme şanslarının eşit olduğu yöntem olarak tanımlanmaktadır.

Katmanlı örnekleme yöntemi  gözlem temelinde işler ve hedef kitleyi türdeş alt gruplara ayırıp her birinden gerekli büyüklükte örnekleme yoluyla toplam örneklemi oluşturur. Örneğin, üniversite öğrencilerini tek bir toplam örnek listesinden çekmek yerine sınıf­lara göre alt kümelere ayırırsak sınıf­lar kendi içlerinde daha türdeş olacaklardır. Her bir sınıfa ihtiyaç duyulan oranda gözlem ayrılıp bu gözlemleri sınıf alt kümelerinden seçmek katmanlı bir örnekleme olacaktır.

Türkiye çapında gerçekleştirilecek bir araştırmada, hedef kitlenin coğrafi alt gruplara ayırılarak seçim yapılması hangi örnekleme yöntemi küme örnekleme kapsamında değerlendirilebilir.

Anket çalışması örneğinde ölçüm hataları geçerlilik, ölçüm hatası ve veri işlem hatası biçiminde gerçekleşmektedir.

Örneklem hatası iki etmen tarafından azaltılır. Birincisi örneklem büyüklüğünü arttırmak ikincisi de örnek çekilen kitleleri daha türdeş hâle getirmektir.

Bilimde kullanılan kavramlar edebiyatta ve hitabette olduğunun tam tersine olabildiğince yalın ve tekil anlama sahip olmak zorundadır. Aksi hâlde, bu kavramları kullanarak bilgi iletişimi olanaksız hâle gelir

Bilimde görgül gözlemlerle kavramlar arasındaki varsayılan ilişkilerin niteliği, biçimi, gücü vb. hakkında önermelerde bulunmak hedef­lenir. Bu tür önermelere denence (hipotez) adını veriyoruz.

Bilimsel kavramlar olabildiğince muğlaklığa, anlaşılmazlık veya zihinsel bulanıklığa yol açmayacak bir sadelikte ifade edilebilmelidirler ki onları her duyan araştırmacı onlardan aynı ve değişmez tek bir şeyi anlayabilsin. Bilimsel kavramların bu özelliğine Siyaset Bilimci Philip Shively kavramların tek boyutlu olması (unidimensionality) keyfiyeti adını vermiştir (1990: 30 - 43).

Sonuç durumundaki değişkenlere bağımlı değişken, neden konumundaki değişkenlere ise bağımsız değişken adını veriyoruz. Bu iki değişken türü arasındaki ilişkiye ise neden - sonuç ilişkisi veya nedensellik ilişkisi (illiyet rabıtası / causal relationship) adını veriyoruz ve matematiksel olarak Y = f (X) olarak gösteriyoruz.

En basit ölçme düzeyine nominal ölçüm düzeyi adını veriyoruz. Bu ölçüm düzeyinde bir eşyanın, olgunun, olayın, bireyin veya topluluğun varlığını belirten rakamsal bir etiketleme yapıyoruz. Burada yapılan bir olguyu sınıf­lara ayırmak, her sınıfa bir rakam tahsis etmek ve o sınıfa girmesi gereken her birime o rakamı raptetmekten ibarettir. Bunu yaparken gözlemlenen birimleri sadece tek bir sınıfa yerleştirmek ve her sınıfın diğerinden farklı olmasını sağlamak ve böylece her sınıfın kendisinden başka her sınıfı karşılıklı olarak dışlaması yeterlidir. Bu yöntem uygulanarak her gözlem birimi bir sınıfa yerleşecek biçimde rakamlandığında ve elimizde herhangi bir gözlem birimi kalmayıncaya kadar bu işleme devam edildiğinde nominal ölçüm gerçekleştirilmiş olacaktır

Aralıkların eşit olduğunu kabul ettiğimiz durumlarda artık sıralama ölçeğinden daha başka bir ölçeğe ulaşmış, aralık ölçeği (interval scale) kullanarak ölçüm yapmamız mümkün hâle gelmiş bulunmaktadır. Bu ölçek sıralama ölçeğinin tüm özelliklerine sahip olduğu gibi, ayrıca kategoriler veya gözlem birimleri arasındaki mesafelerin de eşit olduğu varsayımına dayanır.

Bir kavramın birden fazla anlamı varsa, hepsini aynı biçimde ölçmeye çalışmamız gereklidir. Ölçülmeyen anlamlar geçerlilik sorunları olarak araştırmamızı zedeleyecektir.

Ölçeklerin geçerliliğini kanıtlamakta kullanılan dört yol vardır.

Ünlü Fransız sosyologu Emile Durkheim’in intihar konusundaki kuramı toplumla bütünleşmemiş, dolayısıyla onun koyduğu yazılı ve yazısız kuralların dışında yaşayan bireylerin daha kolay intihar edebileceklerini öngörmektedir