ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II

Ekonomi politik kavramı, politika ile ekonomi arasındaki etkileşimi teorik bir çerçevede açıklayan bir yaklaşımdır. İktisat disiplininin bilimsel bir çalışma alanı hâline gelmesi sürecinde başvurulan başlıca kavramlardan biri olan ekonomi poli- tik, tarihte bugünkü iktisat kavramı yerine kullanılan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ekonomi politik kavramının orijinal olarak ilk kez bir kitap adında kullanılması 1615 yılında bir ekonomi politikçi olan Antoine de Montchètien tarafından kaleme alınan “Traite de I èconomie Politique” adlı eserde söz konusu olmuştu. Ekonomi politik kavramının bir kitap isminde ilk kez Montchètien tarafından kullanılmış olmasına karşın, kavramın ilk kez Louis de Mayerne-Turquet tarafından kaleme alınan “la monarchie aristodèmocratique” adlı eserde kullanıldığı ileri sürülmektedir.

Devlet ile piyasaların sentezlenmesi gerektiğini ifade eden Strange’e göre, ekonomi ile politika arasındaki ayrım gerçekçi olmadığı gibi çoğu zaman keyfi olarak yapılmıştır. Strange’in yanı sıra, Polanyi ve Sally’nin de içerisinde yer aldığı Review at International Political Economy ve New Political Economy adlı dergilerin çıkartılması ile uluslararası ilişkiler içindeki politika-ekonomi ya da devlet ile piyasaların birbirini etkilediği tezi, ayrı bir disiplin olarak kabul görmeye başlanmıştı.

Liberalizm klasik anlamda devletin gücünün hukuksal olarak sınırlandırılmasını ve bireysel özgürlüklerin alanının genişletilmesini savunan bir yaklaşımdır. Liberalizm, hukukla güvence altına alınmış bireysel hakların, özgürlüklerin ve serbest piyasa koşullarının ulusal zenginliği artıracağını ileri sürmektedir

Liberal felsefe tarihsel olarak belli amaç ve idealleri olan bir siyasal düşünce geleneğini temsil etmektedir. Siyasal anlamda eşitlik, rasyonellik ve özgürlük kavramları üzerine inşa edilen liberalizm, ekonomik alanda da siyasal iktidarın sınırlandırılması, mülkiyet özgürlüğü, serbest girişim ve serbest ticaret hakkı temelleri üzerine inşa edilmiştir.

Klasik liberal yaklaşımı en iyi açıklayan kavram “laissez-faire” ya da “let be” kavramıdır. Adam Smith’in laissez faire anlayışına göre, bireysel aktivitelerin hukuksal olarak garanti altına alındığı ve devlet gücünün sınırlandırıldığı bir sistemde kendi çıkarını maksimize etmeye çalışan birey, toplum yararına da hizmet etmiş olmaktadır. Zenginleşen birey devletin de zenginleşmesine ve gücünü artırmasına yol açacaktır. Bu çerçevede birey ile devlet arasında bir çıkar çatışmasından ziyade bir çıkar uyumu ortaya çıkar.

Klasik iktisadın kurucusu sayılan Adam Smith (1723-1790) tarafından 1776 yılında yayımlanan Ulusların Zenginliği adlı eserde devletin piyasaya müdahalesi eleştirilmekteydi. Esasında Adam Smith’ten önce François Quesnay (1684-1774) “let be, let pass” kavramı ile devletin ekonomiye müdahalesini eleştirerek, devlet otoritesinin sınırlandırılmasını ve bireysel girişim hakkının genişletilmesini savunmuştu.

J. Locke ve T. Jefferson gibi klasik liberallere göre, liberal devlet, bireysel özgürlük alanını genişleten ve bu hakları hukuk ile garanti altına alan devlettir. Klasik liberal düşünceye göre, demokratikleşme ve özgürlüklerin genişletilmesi bireylerin zenginleşmesini teşvik eder. Liberal bir devlette vatandaşlar bazı negatif haklar ile pozitif hukukun tanıdığı haklara sahiptirler. Ekonomik ve siyasal özgürlükleri savunan klasik liberallere göre, devletin her iki alandaki otoritesi sınırlandırılmalıdır.

Diğer yandan Birinci Dünya Savaşı ve ardından yaşanan “Büyük Bunalım” kla- sik liberalizme olan güveni zedelemiş bu dönemde ortaya çıkan İngiliz iktisatçı Keynes, devletin ekonomiye müdahalesinin sınırlandırılması ve kontrolsüz ser- best ticaret anlayışını modifiye ederek liberalizme yeni bir yön vermiştir. Büyük Bunalım olarak adlandırılan 1929 krizi, Wall Street’te hisselerin değer kaybetmesi ile başlamış ve kısa sürede gelişmiş ekonomilerde çok daha ağır ve yerleşik bir bunalımı ortaya çıkarmıştı.

Kapitalistlerin uluslararası alanda yayılmak zorunda olduğunu ifade eden Marx, doğrudan bir emperyalizm teorisi geliştirmemişti. Yapısal uluslararası ekonomi politikte önemli bir yere sahip olan emperyalizm teorisi Lenin tarafından ortaya konulmuştu. Ancak, emperyalizm hakkında en detaylı çalışmalarda bulunan ya- zarların başında Marksist olmayan İngiliz Ekonomist John A. Hobson gelmektedir.

Ekonomi politik çalışmalar kapsamında Strange, R. Cox, R. Gilpin, Spero, Sally ve Josep Schumpeter gibi isimler ekonomi politiğin önemli temsilcileridir. Yani doğru cevap E şıkkıdır.

Yapısalcılar, ekonomi-politika etkileşimini bazı devletlerin/sınıfların diğer devletleri/sınıfları sömürmesine yol açacak mekanizmaların kurulması bağlamında incelemiştir. Bu sebeple doğru cevap C şıkkıdır.

Liberal yazarlara göre, karşılıklı bağımlılık çerçevesinde devletin merkezi konumunu tartışmışlardır. Şıkta geçen Merkantilist ifadesi nedeniyle bu bilgi yanlıştır. Cevap B şıkkıdır.

''Liberalizm klasik anlamda devletin gücünün hukuksal olarak sınırlandırılmasını ve bireysel özgürlüklerin alanının genişletilmesini savunan bir yaklaşımdır. Liberalizm, hukukla güvence altına alınmış bireysel hakların, özgürlüklerin ve serbest piyasa koşullarının ulusal zenginliği artıracağını ileri sürmektedir.'' tanımdan da anlaşılacağı üzere tanımı yapılan teori Liberalizm'dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Liberalizm; Adam Smith tarafından ortaya konmuş, John Locke ve Thomas Jefferson gibi yazarlar tarafından geliştirilmiştir. Bu yüzden doğru cevap D şıkkıdır.

Keohane ve Nye gibi liberal bakışlı yazarlar, karşılıklı bağımlılık çerçevesinde devletin
merkezi konumunu tartışmaya açmışlardır. 1977 yılında yazdıkları bu kitapla karşılıklı bağımlılığın tememllerini atan Keohane ve Nye doğru cevaptır.

Kapitalistlerin uluslararası alanda yayılmak zorunda olduğunu ifade eden Marx, doğrudan bir emperyalizm teorisi geliştirmemişti. Yapısal uluslararası ekonomi politikte önemli bir yere sahip olan emperyalizm teorisi Lenin tarafından ortaya konulmuştu. Bu durumda cevap C şıkkıdır.

Bağımsızlığın ve güvenliğin teminatı olan güç ile zenginlik arasında doğrudan bir ilişki bulunduğunu savunan Merkantilistler, ikisi arasındaki bağlantı düzeyinin oldukça güçlü olduğunu ve birinde meydana gelen en küçük değişikliğin doğrudan diğerini etkilediğini ileri sürmüşlerdir. Buradan hareketle E şıkkındaki bilgi yanlıştır.

Bağımlılık teorisyenleri radikal Marksistlerden farklı olarak askeri ve politik emperyalizm üzerinde
fazla durmazlar. Özellikle askeri işgal sonrası dönem üzerinde yoğunlaşmaktadırlar. Yani cevap D şıkkıdır.

Klasik ekonominin birçok prensibi, özellikle karşılaştırmalı üstünlükler teorisi çevre ülkelerinin ekonomik gelişmelerine hiçbir katkı sağlamamıştır. Şıktaki ifade bunun tam tersidir. Yanlış olan cevap B şıkkıdır.