ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II

Walt’a göre bir devletin algıladığı tehdidin dört kaynağı bulunmaktadır (Walt,
1990: 21-26): Bütünleştirilmiş güç, coğrafi yakınlık, saldırı nitelikli güç ve agresif niyetler.

Dengeleme politikasının seçilmesi, neredeyse genel bir kural olmakla beraber, tehdit algılanan devletin bütünleştirilmiş gücü belirgin bir şekilde rahatsız edici boyuttaysa, yakın bir coğrafyada yer almaktaysa, saldırı nitelikli gücü büyükse ve agresif niyetlere sahip olduğu algılanmışsa, dengeleme politikasının uygulanması kaçınılmaz duruma gelmektedir.

Boyun eğme davranışı genellikle büyük bir devletten tehdit algılayan küçük devletlerin gösterdiği bir davranış biçimi olarak değerlendirilmektedir. Tehdit olarak algılanan bir devlet karşısında kendisine hiçbir dış yardımın gelmeyeceğini gören devlet, yok olmak yerine boyun eğme davranışını seçmektedir.

Savunmacı realizme savunma-saldırı dengesi gibi farklı bir boyutla katkıda bulunan Charles L. Glaser, Koşullu Realizm (Contingent Realism) yaklaşımıyla anarşi ortamında da devletlerin güvenliklerini çatışmaya girmeden sağlayabileceklerini ileri sürmektedir.

Savunmacı realizme göre güç, bir amaç değildir; sadece güvenliği sağlamanın bir aracıdır. Bu nedenle güvenliği sağlayacak ölçüde güç yeterli görülmekte ve devletlerin anarşik yapıda ılımlı politikalar izlemesi savunulmaktadır.

Saldırgan realizme göre ise güç hem bir amaç hem de güvenliği sağlamanın aracıdır ve devletler yaşamlarını sürdürmek için mümkün olduğunca fazla güç elde etmelidir.

Krizi başlatan taraf saldırgan realizmin; düşmanca bir harekete maruz kalan taraf ise savunmacı realizmin odak noktasını oluşturmaktadır. 

Silahlanma ve güç unsurları açısından bakıldığında saldırgan realizm, güç potansiyelini maksimize etmek için bütün kaynakların seferber edildiği acilen ve
hızlı bir silahlanmayı hedeflerken savunmacı realizm en yakın stratejik rakiple
var olan pariteye yakın bir seviyede silahlanmayı yeterli görmektedir. Siyasal söylem açısından ele alındığında saldırgan realist anlayışta söylemler, açık bir şekilde saldırganlık ve üstü örtülü niyetler içerirken; savunmacı realizmde söylemlere net bir şekilde tanımlanmış hedef ve politikalar hâkim olmaktadır. Bir diğer ifadeyle saldırgan realist söyleme sahip bir karar verici, bölgesel rakiplerini rahatsız edecek ve tehdit algılamalarını arttıracak daha saldırgan söylemler kullanmaktan kaçınmazken savunmacı realizmde karar vericiler, söylemlerinin diğer devletler üzerinde tehdit algılaması oluşturmaması için niyetlerinin agresif olmadığını belirten net siyasal hedefler ortaya koymaktadır.

Saldırgan realizme göre, devletlerin temel güdüsü hayatta kalmaktır. Güvenlik arayışıyla özdeş olan bu varsayıma göre devletler, egemenliklerini korumak istemektedir. Zira güvenlik sağlanmadan ve dolayısıyla hayati tehditlerin olduğu bir ortamda devletlerin diğer amaçlarını gerçekleştirmesi imkansızdır.

Savunmacı realizmde hayatta kalmak için bazen ılımlı politikalar izlenmesi gerektiği savunulmaktayken saldırgan realizmde güç maksimizasyonu, güvende olmanın ve hayatta kalmanın temel şartı olarak kabul görmektedir.

Üstü örtülü güç: Askeri gücün artmasını sağlayacak her türlü öge (ekonomi, nüfus, doğal kaynaklar, stratejik yollar… vb.)

Devletlerin güç elde etmeye yönelik bir diğer stratejisi olan rakibi yıpratma
(bait and bleed) savaşa göre daha düşük bir maliyetle gerçekleştirilebilecek bir stratejidir. Rakibi yıpratma, iki rakip devletten zayıf olan tarafa yardım etmek suretiyle bunların birbiriyle savaşmasını provoke ederek uygulanmaktadır. Böylece savaşan her iki tarafın da güç kaybetmesiyle güç elde edilmiş olunmaktadır.

Rakibi yıpratma stratejisinde iki rakip ülkeyi savaşa teşvik etmek için zayıf
olanına yardım etmek gerekmekteyken, rakibe dolaylı zarar vermek (bloodletting) ise sadece bir rakibinize savaş/çatışma esnasında daha fazla zarar verdirmek amacıyla karşı tarafa yardım  etmeniz söz konusudur.

Güç elde etmenin bir diğer yolu olan rakibe dolaylı zarar vermek (bloodletting)
ise yine savaşa göre daha az maliyetli bir stratejidir. Bu strateji, savaşmakta olan veya çatışma içinde olan bir rakip ülkenin karşısındaki tarafa yardım etmek şeklinde uygulanmaktadır. Bu noktada temel mantık, “düşmanımın düşmanı, dostumdur” şeklindeki düşünceyle de ilişkilidir. Burada temel amaç, rakip bir devletin giriştiği bir savaşın mümkün olduğunda uzamasını sağlayarak rakibin kan kaybetmesine neden olmaktır.

Realizm, uluslararası politika alanında özellikle 1940’lardan 1970’lere kadar çalışmaların ağırlık noktasını oluşturmuştur. Bununla beraber, 1970’li yıllardan sonra realizme getirilen bazı eleştiriler, teorinin kendini yenilemesine neden olmuş ve özellikle Kenneth Waltz, “Uluslararası Politika Kuramı” başlıklı çalışmasıyla neorealist düşüncenin öncüsü olarak ortaya çıkmıştır. Neorealizm 1980’li yıllardan itibaren uluslararası politika çalışmalarında yeni bir dönemi başlatırken, teori kendini güncellemeye devam etmiş ve çeşitli realist bakış açılarıyla uluslararası politika analizleri yapılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Walt, devletlerin ittifaka girişmelerinde güç yerine “tehdit” olgusunun temel etken olduğunu ileri sürmektedir. Bu bağlamda güç, ittifaklara girişmede önemli bir rol oynamakla beraber tek başına açıklayıcı değildir ve diğer değişkenlerle birlikte ele alınmalıdır. Walt’a göre bir devletin algıladığı tehdidin dört kaynağı bulunmaktadır: Bütünleştirilmiş güç, coğrafi yakınlık, saldırı nitelikli güç ve agresif niyetler. Ekonomik güç bu tehdit kaynaklarından birisi değildir. Doğru cevap C'dir. 

Savunmacı realizme savunma-saldırı dengesi gibi farklı bir boyutla katkıda bulunan Charles L. Glaser, Koşullu Realizm (Contingent Realism) yaklaşımıyla anarşi ortamında da devletlerin güvenliklerini çatışmaya girmeden sağlayabileceklerini ileri sürmektedir. Birbirine rakip devletlerin, yapısal nedenlerle sürekli rekabet içinde olduğuna yönelik geleneksel görüşe karşı çıkan Glaser, belirli şartlar altında devletlerin güvenliklerini işbirliği yaparak da gerçekleştirebileceklerini ifade etmektedir. Doğru cevap D'dir.

John J. Mearsheimer, Fareed Zakaria ve Eric J. Labs gibi isimler tarafından öne sürülen saldırgan realizmin uluslararası ilişkilerdeki duruşu ve savunmacı realizm gibi diğer perspektiflerden farkı, güce yüklediği anlam, güç arayışı ve yayılmacılığa yönelik bakışıyla ilişkilidir. Saldırgan realizm daha ziyade sistemdeki büyük güçler üzerinde yoğunlaşarak uluslararası ilişkilere açıklamalar getirmektedir. Doğru cevap A'dır.

Uluslararası sistemdeki yapısal değişkenlerin gerek uluslararası sonuçlara gerek devletlerin dış politikasına yansıması üzerinde duran savunmacı realizmin temel varsayımlarını üç ana başlıkta toplamak mümkündür. Öncelikle güvenlik ikilemi, sistemde kontrol edilemez durumda bulunan anarşinin bir özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. İkinci olarak bazı yapısal dönüştürücüler, belirli devletler arasındaki güvenlik ikileminin derecesini etkilemektedir. Üçüncü olarak devletlerin sahip olduğu fiziki kapasiteler, karar vericilerin öngörüleri ve algılamaları çerçevesinde devletlerin izledikleri dış politikaları yönlendirmektedir. Doğru cevap E'dir.

Silahlanma ve güç unsurları açısından bakıldığında saldırgan realizm, güç potansiyelini maksimize etmek için bütün kaynakların seferber edildiği acilen ve hızlı bir silahlanmayı hedeflerken savunmacı realizm en yakın stratejik rakiple var olan pariteye yakın bir seviyede silahlanmayı yeterli görmektedir. Bu anlamda iki yaklaşım farklılaşmaktadır.

Savunmacı realizme savunma-saldırı dengesi gibi farklı bir boyutla katkıda bulunan Charles L. Glaser, Koşullu Realizm (Contingent Realism) yaklaşımıyla anarşi ortamında da devletlerin güvenliklerini çatışmaya girmeden sağlayabileceklerini ileri sürmektedir. Birbirine rakip devletlerin, yapısal nedenlerle sürekli rekabet içinde olduğuna yönelik geleneksel görüşe karşı çıkan Glaser, belirli şartlar altında devletlerin güvenliklerini işbirliği yaparak da gerçekleştirebileceklerini ifade etmektedir. Ancak işbirliği, liberal yaklaşımlarda olduğu gibi her alanı kapsayabilecek bir girişim olarak ele alınmamaktadır. Bunun yerine, işbirliğini, başta silahlanma yarışı olmak üzere rekabeti önleyici politikalar olarak değerlendiren Glaser, devletler arasında yaşanan rekabeti ise silahlanma yarışına ve karşı ittifaklara neden olan tek taraflı silahlanma şeklinde ele almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Stephen Walt tarafından öne sürülen Tehdit Dengesi Teorisi, Kenneth Waltz’ın Güç Dengesi teorisine ve dolayısıyla neorealizme savunmacı anlamda bir alternatif oluşturmaktadır. Walt’a göre bir devletin algıladığı tehdidin dört kaynağı bulunmaktadır: Bütünleştirilmiş güç, coğrafi yakınlık, saldırı nitelikli güç ve agresif niyetler. Bunlardan güç ile başlamak gerekirse bir devletin, sadece askerî boyuta indirgenmeyen ve nüfus, endüstriyel kapasite ve teknolojik düzey gibi unsurları da içeren bütünleştirilmiş gücü ne kadar fazlaysa diğer devletler açısından o kadar büyük tehdit oluşturacağı öngörülmektedir. Doğru cevap B'dir.

Saldırgan realizme göre, devletlerin temel güdüsü hayatta kalmaktır. Güvenlik arayışıyla özdeş olan bu varsayıma göre devletler, egemenliklerini korumak istemektedir. Zira güvenlik sağlanmadan ve dolayısıyla hayati tehditlerin olduğu bir ortamda devletlerin diğer amaçlarını gerçekleştirmesi imkânsızdır. Doğru cevap B'dir.

Saldırgan realizme göre güvenliği sağlamanın tek yolu güçlü olmaktan geçmektedir. Bir devlet ne kadar güçlü olursa o kadar güvende sayılmaktadır. Bu anlamda devletler bir yandan güçlü olma stratejileri uygularken, diğer yandan rakiplerini kontrol etme stratejileri geliştirmektedir. Devletler rakiplerinin kontrol etmek için sorunu başkasına havale etme ve dengeleme adı altında iki strateji uygulamaktadır. Diğer yandan güç elde etmek için ise dört temel strateji kullanmaktadır. Bunlar; savaş, şantaj, yıpratma ve rakibe dolaylı zarar verme eylemleridir. Bu bağlamda sorunun cevabı E şıkkıdır.