ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 9

‘Eleştirel Ekonomi Po- litik’ adlı çalışmasında Robert Cox da uluslararası sistemin anlaşılması için devlet ve piyasa arasındaki etkileşimin birlikte ele alınması gerektiğini ileri sürmektedir.

Liberalizm klasik anlamda devletin gücünün hukuksal olarak sınırlandırılmasını ve bireysel özgürlüklerin alanının genişletilmesini savunan bir yaklaşımdır.

Klasik liberalizmin öncüleri arasında sayılan A. Smith, hükûmetlerin eko- nomik düzen içerisindeki rolünün en aza indirilmesi tezini savunmuştu. Devlet, ulusal savunma ve serbest piyasanın devamını sağlayan mekanizmaları koruyacak, hukuksal düzenlemeler ve alt yapı görevlerini üstlenecek; doğrudan bir üretici güç ya da ekonomik işleyişe (üretim, fiyat vs., sürecine) müdahale eden güç olarak piyasa içerisinde yer almayacaktı

Diğer yandan Birinci Dünya Savaşı ve ardından yaşanan “Büyük Bunalım” klasik liberalizme olan güveni zedelemiş bu dönemde ortaya çıkan İngiliz iktisatçı Keynes, devletin ekonomiye müdahalesinin sınırlandırılması ve kontrolsüz serbest ticaret anlayışını modifiye ederek liberalizme yeni bir yön vermiştir.

Bu bağlamda uluslararası ilişkilerde ekonomi ile politikanın birbirinden ayrılarak incelenemeyeceğini öne süren yapısalcılara göre küreselleşme süreci, ekonomi ve politikada küresel bağımlı ilişkilerin kurulmasına yol açmıştır.

Ekonomik temelli ilişkilerin şekillendirdiği uluslararası sistemde, devletlerin davranışlarını yönlendiren olgu ekonomik çıkarlardır.

Bu bağlamda Keohane ve Nye’ın karşılıklı bağımlılık yaklaşımı, uluslararası politikanın ekonomik ilişkilerden daha fazla etkilendiğini ve devletlerin dışında devlet olmayan aktörlerin uluslararası ilişkilerde ağırlığının arttığını öne sürmesi açısından liberal ekonomi politik perspektife kaynaklık etmektedir.

Devletler arasında artan ekonomik ilişkilerin çatışmayı engelleyeceğini varsayan karşılıklı bağımlılık yanlılarına göre, uluslararası ilişkilerde meydana gelen ekonomik temelli bir çok gelişme, askerî gücün kullanılmasını zorlaştırmaktadır

Devletlerin finans gücünün gelişmesi ile uluslararası sistemde başat konuma geçmeleri arasındaki ilişkiyi irdeleyen Büyük Güçlerin Yükselişi ve Çöküşü adlı eserin yazarı Paul Kennedy’e göre “çağdaş sanayileşmiş savaşlar döneminde ekonomi ile strateji arasındaki bağlantı daha sıkı bir hâl alıyordu. 1880’li yıllarla İkinci Dünya Savaşı arasındaki uluslararası güç dengelerini etkileyen uzun vadeli değişiklikleri anlayabilmek için ekonomik verilere bakmak gerekir.”

Latince kadın anlamına gelen femine sözcüğünden türetilen feminizm, kadınların, yalnızca kadın olmaktan dolayı karşı karşıya oldukları baskı ve ezilmeyle ilişkisini inceleyen bir bilim alanı olarak her sınıf­tan, ırktan, ulustan ve dinden kadının bu sorunlarla karşılaştığını belirtmektedir.

Toplumsal cinsiyet farklılıkları öğrenilen, sosyalleşme sürecinde kazanılan, insanlar arasında gözlenen farklılıklardır ve bireyden bireye olduğu gibi kültürden kültüre de değişiklikler göstermektedir.

1980’lerin sonlarından günümüze kadar ki dönem, feminizmin tarihsel gelişim çizgisinde “Üçüncü Dalga Feminizm” olarak adlandırılmaktadır.

Feminist uluslararası ilişkiler alanındaki önemli isimlerden biri olan Christine Sylvester, disiplinin cinsiyetle ilgili soru sormamasını ve uluslararası süreçleri cinsiyetsiz kabul etmesini eleştirmektedir. Oysaki Sylvester, bu alanda gizlenmiş bir cinsiyetin olduğunu ve bunun da uluslararası ilişkileri nasıl düşünmemiz gerektiğini etkilediğini belirtmektedir.

Feminist uluslararası ilişkiler alanında farklı bir yaklaşım olarak postkolonyal feministlerin, çoğunun postyapısalcı oldukları ve emperyalizm altında kurulan kolonyal düzendeki kadınların ikincil konumunu eleştirdikleri görülmektedir. Ayrıca uluslararası ilişkilerde “kendi” ve “öteki” şeklindeki yapıları ve etnik, kültürel ayrımcılıktaki gibi ötekinin aşağı görülmesini sorgulamaktadırlar. Postkolonyal feministler, özellikle Batılı kadınların deneyimleri ile üçüncü dünya kadınlarının deneyimlerinin aynı olamayacağını ve Batılıların üçüncü dünyadaki kadınları fakir, eğitimsiz, suça eğilimli olarak resmetmelerinin de kabul edilemez olduğunu belirtmektedirler.

Postyapısalcı feministler,  dil içerisinde kodlanmış anlamlar üzerinde odaklanmaktadırlar. Bizim gerçekliği anlamamızın dili kullanımımızla bağlantılı olduğunu iddia etmekte ve güçlü/zayıf, kamu/özel, rasyonel/duygusal gibi dilsel yapıların erilliğin dişillik üzerindeki yetkisine hizmet ettiğini belirtmektedirler. Uluslararası ilişkilerde de yurttaş/yurttaş olmayan, düzen/anarşi, gelişmiş/gelişmemiş gibi yapıların dünyanın nasıl dilsel olarak bölündüğüne ilişkin önemli veriler olduğunu ifade etmektedirler .

Analitik feminizm,  toplumsal cinsiyeti, uluslararası ilişkilerin yapısal yönlerinin açıklanmasında kuramsal bir kategori olarak kullanmaktadır.

Eleştirel yaklaşımların son yıllarda her alanda olduğu gibi uluslararası ilişkiler alanında da ön plana çıkmaya başlaması, feminizmi de gözde düşünce akımları arasına yerleştirmiştir. Ancak 1990’lardan itibaren uluslararası ilişkiler disiplininde etkili olmaya başlayan feminizmin, yine de marjinal bir yaklaşım olarak kabul edildiği görülmektedir.

Kadının uluslararası ilişkilerde önemli bir bilgi kaynağı olarak kabul edilmesinin önündeki engellerle mücadele etmenin mevcut uluslararası ilişkiler kuramlarında var olan toplumsal cinsiyetçi ön yargı nedeniyle çok zor olduğu bir gerçektir. Uluslararası ilişkilerde kadın kuramcı ve araştırmacı sayısının azlığı, uluslararası ilişkilerin soyut ve bireyleri dikkate almayan yapısı, uluslararası ilişkilerde ekonomilerin veya devletlerin kamusal alanlarına özel ilgi gösterilmesi ancak toplumsal cinsiyetin belirleyici bir değişken olarak kabul edilmemesi diğer sorunlardır.

Sandra Harding’in de belirttiği gibi feminizmin, uluslararası ilişkiler disiplinine yönelik katkılarının yanı sıra karşılaşabileceği önemli bir çıkmazı vardır. Özellikle ataerkil yapının asli ve evrensel erkek söylemini eleştiren feministlerin, onlarla aynı hataya düşmemek için asli ve evrensel kadın sorunsalından uzaklaşması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu hataya düşmek feminizmi, Batılı evrenselciliğin ve Avrupa merkezciliğin ayrılmaz bir parçası hâline getirme sorunu ile karşı karşıya bırakacaktır.

Sir James Steuart ekonomi politik disiplinini, “ulusa nasıl zengin olacağını öğretme bilimi” olarak tanımlamaktadır.