ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 16

Klasik liberal yaklaşımı en iyi açıklayan kavram “laissez-faire” ya da “let be” kavramıdır. Adam Smith’in laissez faire anlayışına göre, bireysel aktivitelerin hukuksal olarak garanti altına alındığı ve devlet gücünün sınırlandırıldığı bir sistemde kendi çıkarını maksimize etmeye çalışan birey, toplum yararına da hizmet etmiş olmaktadır. Zenginleşen birey devletin de zenginleşmesine ve gücünü artırmasına yol açacaktır. Bu çerçevede birey ile devlet arasında bir çıkar çatışmasından ziyade bir çıkar uyumu ortaya çıkar.

Klasik iktisadın kurucusu sayılan Adam Smith (1723-1790) tarafından 1776 yılında yayımlanan Ulusların Zenginliği adlı eserde devletin piyasaya müdahalesi eleştirilmekteydi. Esasında Adam Smith’ten önce François Quesnay (1684-1774) “let be, let pass” kavramı ile devletin ekonomiye müdahalesini eleştirerek, devlet otoritesinin sınırlandırılmasını ve bireysel girişim hakkının genişletilmesini savunmuştu.

J. Locke ve T. Jefferson gibi klasik liberallere göre, liberal devlet, bireysel özgürlük alanını genişleten ve bu hakları hukuk ile garanti altına alan devlettir. Klasik liberal düşünceye göre, demokratikleşme ve özgürlüklerin genişletilmesi bireylerin zenginleşmesini teşvik eder. Liberal bir devlette vatandaşlar bazı negatif haklar ile pozitif hukukun tanıdığı haklara sahiptirler. Ekonomik ve siyasal özgürlükleri savunan klasik liberallere göre, devletin her iki alandaki otoritesi sınırlandırılmalıdır.

Diğer yandan Birinci Dünya Savaşı ve ardından yaşanan “Büyük Bunalım” kla- sik liberalizme olan güveni zedelemiş bu dönemde ortaya çıkan İngiliz iktisatçı Keynes, devletin ekonomiye müdahalesinin sınırlandırılması ve kontrolsüz ser- best ticaret anlayışını modifiye ederek liberalizme yeni bir yön vermiştir. Büyük Bunalım olarak adlandırılan 1929 krizi, Wall Street’te hisselerin değer kaybetmesi ile başlamış ve kısa sürede gelişmiş ekonomilerde çok daha ağır ve yerleşik bir bunalımı ortaya çıkarmıştı.

Kapitalistlerin uluslararası alanda yayılmak zorunda olduğunu ifade eden Marx, doğrudan bir emperyalizm teorisi geliştirmemişti. Yapısal uluslararası ekonomi politikte önemli bir yere sahip olan emperyalizm teorisi Lenin tarafından ortaya konulmuştu. Ancak, emperyalizm hakkında en detaylı çalışmalarda bulunan ya- zarların başında Marksist olmayan İngiliz Ekonomist John A. Hobson gelmektedir.

Ekonomi politik çalışmalar kapsamında Strange, R. Cox, R. Gilpin, Spero, Sally ve Josep Schumpeter gibi isimler ekonomi politiğin önemli temsilcileridir. Yani doğru cevap E şıkkıdır.

Yapısalcılar, ekonomi-politika etkileşimini bazı devletlerin/sınıfların diğer devletleri/sınıfları sömürmesine yol açacak mekanizmaların kurulması bağlamında incelemiştir. Bu sebeple doğru cevap C şıkkıdır.

Liberal yazarlara göre, karşılıklı bağımlılık çerçevesinde devletin merkezi konumunu tartışmışlardır. Şıkta geçen Merkantilist ifadesi nedeniyle bu bilgi yanlıştır. Cevap B şıkkıdır.

''Liberalizm klasik anlamda devletin gücünün hukuksal olarak sınırlandırılmasını ve bireysel özgürlüklerin alanının genişletilmesini savunan bir yaklaşımdır. Liberalizm, hukukla güvence altına alınmış bireysel hakların, özgürlüklerin ve serbest piyasa koşullarının ulusal zenginliği artıracağını ileri sürmektedir.'' tanımdan da anlaşılacağı üzere tanımı yapılan teori Liberalizm'dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Liberalizm; Adam Smith tarafından ortaya konmuş, John Locke ve Thomas Jefferson gibi yazarlar tarafından geliştirilmiştir. Bu yüzden doğru cevap D şıkkıdır.

Keohane ve Nye gibi liberal bakışlı yazarlar, karşılıklı bağımlılık çerçevesinde devletin
merkezi konumunu tartışmaya açmışlardır. 1977 yılında yazdıkları bu kitapla karşılıklı bağımlılığın tememllerini atan Keohane ve Nye doğru cevaptır.

Kapitalistlerin uluslararası alanda yayılmak zorunda olduğunu ifade eden Marx, doğrudan bir emperyalizm teorisi geliştirmemişti. Yapısal uluslararası ekonomi politikte önemli bir yere sahip olan emperyalizm teorisi Lenin tarafından ortaya konulmuştu. Bu durumda cevap C şıkkıdır.

Bağımsızlığın ve güvenliğin teminatı olan güç ile zenginlik arasında doğrudan bir ilişki bulunduğunu savunan Merkantilistler, ikisi arasındaki bağlantı düzeyinin oldukça güçlü olduğunu ve birinde meydana gelen en küçük değişikliğin doğrudan diğerini etkilediğini ileri sürmüşlerdir. Buradan hareketle E şıkkındaki bilgi yanlıştır.

Bağımlılık teorisyenleri radikal Marksistlerden farklı olarak askeri ve politik emperyalizm üzerinde
fazla durmazlar. Özellikle askeri işgal sonrası dönem üzerinde yoğunlaşmaktadırlar. Yani cevap D şıkkıdır.

Klasik ekonominin birçok prensibi, özellikle karşılaştırmalı üstünlükler teorisi çevre ülkelerinin ekonomik gelişmelerine hiçbir katkı sağlamamıştır. Şıktaki ifade bunun tam tersidir. Yanlış olan cevap B şıkkıdır.

Feminizm tarihindeki ilk önemli çalışma da bu dönemde Mary Wollstonecraft tarafından kaleme alınmıştır. 1792 yılında yayınlanan “A Vindication of the Rights of Woman” adlı eserinde Wollstonecraft, kadının köle olarak kalmasının nedenini, yetişmesine engel teşkil eden ve hayattaki gerçek amacının erkeğe hizmet etmek olduğunu öğreten toplumsallaşma sürecindeki bozukluk olarak belirtmiştir.

19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında belirginleşmeye başlayan feminizm, daha çok, kadınların oy kullanma, eğitimde fırsat eşitliği gibi haklardan yararlanması talepleri çerçevesinde yükselmiştir. Bu süreç gelişim çizgisinde “Birinci Dalga Feminizm” şeklinde adlandırılmaktadır. Yanıt A'dır.

Feminist yaklaşımların, uluslararası ilişkiler disiplinine 1980’lerin ortalarından itibaren girmeye başladığı görülmektedir. Bu sürecin gelişiminde o dönem uluslararası ilişkiler disiplininde kuramsal ve kavramsal çerçevede yaşanan tartışmaların ve değişimlerin de etkisi büyüktür. 1980’ler uluslararası ilişkiler kuramlarında “üçüncü tartışma”  olarak adlandırılan bir dizi kırılmanın yaşandığı bir dönemdir. Yanıt D'dir.

Uluslararası örgütler, yasama faaliyetinden (kural koyma, örneğin Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi) yargı faaliyetine (örneğin, Uluslararası Adalet Divanı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kadar çok değişik işlevler üstlenebilirler. Bağımsız özel bir kişiliğe sahip olan Uluslararası Stratejik Çalışmalar Enstitüsü (The International Institute for Strategic Studies) silahlanmayı kontrol amacıyla kurulan rejimler için önemli bir bilgi kaynağı olagelmiştir. Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) ve İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) gibi hükûmet dışı kuruluşlar, gerek Birleşmiş Milletlere bağlı gerekse bölgesel olarak yürütülen insan hakları rejimlerinde yer alan norm ve kurallara uyulup uyulmadığı konusunda bağımsız çalışmalar yürüterek, ülke ve konu bazlı raporlar hazırlamaktadırlar.

Feministlerin 1980’ler süresince uluslar arası ilişkiler alanında tam olarak yer edinemedikleri görülmektedir. Bunun başlıca nedenlerinden biri, dış politikanın üst sıralarındaki kadınların sayılarının çok az olmasıdır. Ayrıca uluslararası sistem devletlerden oluşan bir yapı olarak kabul edilmekte ve devlet içindeki aktörler dikkate alınmamaktadır. 1990’ların başlarından itibaren feminizmin, uluslararası ilişkilerin temel kavram ve kuramlarını da sorgulamaya başladığı görülmektedir. Bu dönemde uluslararası ilişkilerde, yukarıda belirtilen “yüksek politika” ve “alçak politika” ayrımında önemli değişiklikler olmuş, özellikle alçak politika alanları olarak görülen çevre, insan hakları, azınlık hakları, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı, küreselleşme, nüfus artışı ve buna bağlı göç, insan kaçakçılığı ve cinsiyet sorunları ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu gelişmeler, bahsedilen sorunların çoğuyla bağlantılı analizler ortaya koyan feminizmin, alternatif bir yaklaşım olarak disiplin içerisinde yer edinmeye başlamasını sağlamıştır. Yanı sıra “özel alanın bir aktörü” olarak görülen kadının, bu yöndeki algılamanın değişmesiyle birlikte, kamusal alanda da yer almaya başladığı ve bunun sonucunda da uluslararası platformlardan uzak kalamadığı görülmektedir.Yanıt A’dır.