ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 5

Sosyal bilimlerde neyin (geçerli) ‘bilgi’ olarak kabul edilmesi gerektiğine dair birbiri ile rekabet hâlinde olan iki temel paradigma vardır: bunlardan biri Pozitif diğeri ise Yorumsamacı (hermenötik) paradigmadır. Pozitif paradigma, sosyal dünyanın doğal âlemden farksız olarak sadece gözlemlenebilene odaklanarak, sosyal olgunun sebep-sonuç ilişkilerini keşfetmeye yönelik olarak kontrol, standartlaştırma ve objektiflik içeren bilimsel yöntem ve metodlarla araştırılması gerektiğini savunurken, yorumsamacı paradigma sosyal ve doğa bilimleri  arasında ayırım yaparak ikisinin benzer yöntemlerle incelenemeyecegini öne sürer.

Literatürde daha çok sosyal inşâcılar olarak bilinen ve kendi içinde oldukça farklı eğilimleri barındıran bu grubun uluslararası rejimlere yaklaşımı, zayıf kognitivistlerden farklı olarak realist ve neoliberallerin bireyselci rasyonel varsayımlarını temelden eleştiren niteliktedir.

1970’li yıllardan sonra realizme getirilen bazı eleştiriler, teorinin kendini yenilemesine neden olmuş ve özellikle Kenneth Waltz, “Uluslararası Politika Kuramı” başlıklı çalışmasıyla neorealist düşüncenin öncüsü olarak ortaya çıkmıştır.

Savunmacı realizm, devletlerin güç güdüsünden ziyade güvenlik güdüsüyle hareket etmelerine önem vermektedir.

Savunmacı realizmin diğer realist yaklaşımlardan ayırt edici en önemli özelliği, uluslararası sistemin devletlerin genişlemesine sadece belirli koşullarda izin verdiği varsayımıdır.

Stephen Walt tarafından öne sürülen Tehdit Dengesi Teorisi, Kenneth Waltz’ın Güç Dengesi teorisine ve dolayısıyla neorealizme savunmacı anlamda bir alternatif oluşturmaktadır.

Savunmacı realizme savunma-saldırı dengesi gibi farklı bir boyutla katkıda bulunan Charles L. Glaser, Koşullu Realizm (Contingent Realism) yaklaşımıyla anarşi ortamında da devletlerin güvenliklerini çatışmaya girmeden sağlayabileceklerini ileri sürmektedir.

Mearsheimer, büyük güçlerin uluslararası politika üzerinde daha büyük etkisinin bulunduğunu ve ister küçük ister büyük devlet olsun, bütün devletlerin kaderinin büyük güçlerin almış olduğu kararlar ve uygulamış olduğu politikalarla belirlendiğini savunmaktadır.

John Mearsheimer, özellikle yayınladığı Büyük Güç Politikalarının Trajedisi (The Tragedy of Great Power Politics) adlı eserle gündeme gelen ancak ipuçlarını önceki yayınlarında da veren saldırgan realizmi, realizmin minimal ve hayati bir versiyonu olarak nitelendirmektedir.

Zakaria, savunmacı realizmi eleştirerek güvenlik ikileminin yoğunluğunun ılımlı politikalarla azaltılmasını gerçekçi görmemekte ve gücün her halükârda güvenlik ikilemini yoğun bir şekilde yaşattığını belirtmektedir.

Önleyici savaş, bir devlet için tehdit ve güvensizlik durumu ortaya çıktığında, tehlikenin büyüyerek daha fazla sorunlara yol açmaması için önceden müdahale edilerek tehdidin savaş yoluyla bertaraf edilmesini ifade etmektedir.

Güç elde etmenin bir diğer yolu olan rakibe dolaylı zarar vermek (bloodletting) ise yine savaşa göre daha az maliyetli bir stratejidir. Bu strateji, savaşmakta olan veya çatışma içinde olan bir rakip ülkenin karşısındaki tarafa yardım etmek şeklinde uygulanmaktadır.

Fonksiyonalist akımın başta gelen temsilcilerinden David Mitrany, özellikle 1940’lı yılların sıkıntılı siyasi atmosferinde, çatışmaların nasıl sona erdirilebileceği konusu üzerinde durmuştur. Bu noktada ideal bir uluslararası toplumun temel fonksiyonlarının neler olması gerektiğini sorgulamıştır. Bireyin ihtiyaçlarına öncelik tanıyan bu yaklaşım, uluslararası ilişkilerde devletleri temel aktörler olarak kabul etmek yerine, kendilerine verilen fonksiyonları yerine getirmeleri beklenen kurumları temel almakta ve incelemektedir.

Spill-over: Bir alanda başlayan entegrasyonun (bütünleşmenin) ilgili diğer (komşu) alanlara da taşınması (yayılması) anlamındadır.

Fonksiyonel spillover’a göre, modern endüstriyel ekonominin değişik sektörleri karşılıklı birbirine bağımlı olup, alanların birindeki entegrasyona yönelik aktivitelerin başarılı olabilmesi için diğer alanlarda da benzer ortaklıklar gerekmektedir. Örneğin gümrük birliği gibi ekonomik ve ticari alanlarda entegrasyon için ulaştırma, çevre gibi ilgili alanlarda da ortak karar süreçleri ve uygulamaların olması gerekir.

İşlenmiş (cultivated) spill-over devletlerin ortak politikalara ulaşmada zorluk çektiklerinde karşılıklı imtiyazlarla ortak değer ve çıkarlarda buluşmaya çalışmaları anlamına gelmektedir. Bu noktada, Komisyon gibi ulusüstü aktörler entegrasyonu ilerletir.

Neofonksiyonalizm, Avrupa Toplulukları’nın temel stratejisi olan, işbirliğinin “ulusal çıkarlarla daha az çeliştiği düşünülen” ekonomi alanında teşvik edilmesi, yaratılan idari organlar aracılığı ile entegrasyonun ilerletilmesi ve ulusal çıkarların buna engel olmasının önlenmesi şeklindeki yaklaşımı taşır. Buradaki öngörü, ekonomide entegrasyonun sağlanması ve adım adım siyasi entegrasyonun onu takip etmesi düşüncesine dayanmaktadır.

Neofonksiyonalizm, özellikle Avrupa Birliği (AB) çalışmalarına temel oluşturan bir yaklaşımdır. Ernst Haas ve Leon Lindberg bu kuramın öncülerindendir. Spill-over kavramının isim babası Haas’tır.

özellikle Kenneth Waltz, “Uluslararası Politika Kuramı” başlıklı çalışmasıyla neorealist düşüncenin öncüsü olarak ortaya çıkmıştır.

Savunmacı realizmde bazı yapısal dönüştürücüler, devletlerin savunmacı veya
saldırgan karakterde dış politikalar izlemesini etkilemektedir. Savunma-saldırı
dengesi, coğrafi yakınlık, ham maddelere erişim imkânı gibi yapısal dönüştürücüler, devletlerin içinde bulundukları güvenlik ikileminin şiddetini arttırabilmektedir