ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI I

Pragmatizm bir düşünce ya da tezin pratik sonuçlarıyla değerlendirilmesi gerektiğini ve bir düşünce, teori ya da teze bağlamanın pratikte hiçbir yararı yoksa terk edilmesi gerektiğini savunur. Pragmatizme göre inançlarımız, eylemlerimizi doğrudan ve aracısız olarak etkiler ona yön verir. İnançlarımızın eylemlerimiz üzerindeki bu etkisi eylemi başarılı ve etkili bir eylem haline getiriyorsa doğrudur.

Bu görüşü savunan filozof pozitivisttir. Comte tek geçerli bilgi türü olgulara ve gözleme dayanan nesnel bilgi olduğunu kabul etmektedir. Kuhn, Feyerabend ve Dewey pragmatist, Kant ise rasyonalisttir.

Her ikisi de deneye ve gözleme önem verir, pozitif bilimin ilerlemesinin birikimci bir yol izlediğini ve olgularla desteklendiği ölçüde bilimin gelişme göstereceğini kabul eder. Doğa bilimlerinin araştırma metotlarının, toplum bilimlerine de uygulanabileceğini savunurlar. Bunlara göre, doğa bilimlerindeki düzenlilik toplum bilimlerinde de mevcuttur. Toplum bilimindeki davranışsal düzenlilik doğa bilimlerindeki obje ve süje arasındaki belirgin ayırımın, toplum biliminde de yapılmasına imkân sağlamaktadır. Son olarak Comte pozi- tivizmi ile mantıkçı pozitivistlerin bir diğer ortak yönüyse her ikisinin de bilimsel bilgiyi metafizikten etkilenmeyen, duygu ve değerlerimizden arınmış (value free) nesnel bilgi olarak görmeleridir. Ayrıca pozitivizmin temel özelliklerinden biri olan doğrulamacılık, mantıkçı pozitivistler tarafından da benimsenmiştir.

Eleştirel rasyonalizm ya da neopozitivizmin mantıksallık ilkesine göre bilimsel teorilerin doğrulanma işlemi tümdengelimci mantık kurallarına göre yürütülmelidir. Empirik doğrulama ilkesine göre sadece deneysel olarak doğrulanabilen önermeler bilimseldir. Ayrıca teori ve gözlem ayrı ayrı ele alınmalıdır. Son ilke ise nedensellik ilişkisidir. Buna göre, gözlemlenen olgular arasında sürekli ve değişmeyen bir neden sonuç ilişkisi bulunmalıdır.

Popper’a göre bilimsel teorileri diğerlerinden ayıran yanlışlama ilkesidir. Bir teori için onu doğrulayan istenildiği kadar sayısız kanıt ileri sürülebilir fakat bilimsel olabilmesi için sınanabilir yani yanlışlanabilir olması gerekir. Tüm kuğular beyazdır gibi bir önerme için beyaz kuğuların sayılması imkansızken bir siyah kuğunun gösterilmesiyle yanlışlanabilir ve bu şekilde formüle edilirse bilimsel hale gelebilir.

Thomas Kuhn bilimsel gelişmeyi, normal bilim ve devrimci bilim (olağanüstü bilim) dönemi olmak üzere iki döneme ayırarak incelemektedir. Bir paradigmanın varlığında, onun yönlendirmesi doğrultusunda yapılan bilim normal bilimdir. Eğer bu normal bilim döneminde, eldeki paradigma bulmaca çözmede yetersiz kalır ya da başarısızlığa uğrar ve bu, bütün bilim dalını ilgilendiren aykırılıklar haline gelirse bunalım da başlar. Bunalım yeni paradigmanın yürürlükteki paradigmanın yerini almasıyla sona erer. Bu paradigma değişikliğine Khun bilimsel devrim demektedir.

Pozitivizm bilimin tekliği üzerinde durur, toplumsal olayların doğa bilimlerinin metodolojisiyle açıklanabileceğini ileri surer ve olgularla değerlerin kesin olarak ayrılması gerektiğini savunur.

Bilgiye tümdengelim yöntemiyle ulaşılabileceğini öne süren yaklaşım rasyonalizmdir. Empirizmde tümevarım yöntemi ön plandadır.

Bacon Aristotelesçi görüşlere karşı çıkarak gözlem ve deneyin temel alınıp bilimin bu esaslara göre yeniden kurulması gerektiğini savunmuştur. Empirizmi bacon’a dayandırmak mümkündür.

Hobbes’a göre bütün bilgilerimiz nesnelerin duyu organlarımız üzerindeki etkilerinden meydana gelir.

Empirizm sonradan edinilen bilgiyi önemser. Tüm edindiğimiz bilgiler deneyler ve gözlemler yoluyla elde edilmektedir.

Hegel’e göre felsefe nesnelerin düşünceyle görülmesidir. Hegel, akıl dışındaki herhangi bir yetiyle bilgi edinmeyi reddeder. Hegel’e göre gerçek olan her şey ussal, ussal olan her şey gerçektir.

Doğanın belli kanunlar tarafından yöneltiğini ve bunların kendilerinden ziyade sonuçlarını gözlemlemenin mümkün olabildiğini düşünenler rasyonalistlerdir.

Hume empirik yöneteme inanmış olan bir düşünürdür.

Popper’a göre, bilimsel bilginin gelişmesi “bilimsel kuramların elenmesi ve daha iyilerler yer değiştirme sürecidir”.

Post-modernizm her türlü kalıba karşıdır. Bu nedenle E şıkkı doğru olamaz.

Saint Simon’un kullandığı anlamda pozitivizm, toplumsal yapıyı bilimsel çalışmalar vasıtasıyla ve bilimsel yöntemler kullanarak, yeniden düzenlemeyi amaç edinen ve bu yönüyle bilimi metafizikten arındırmayı amaçlayan bir tutumun adıdır. Pozitivizm bu bağlamda, bilimin tekliği üzerinde durmakta, toplumsal olayların doğa bilimlerinin metodolojileriyle (yöntemleriyle) açıklanabileceğini ileri sürmekte ve olgularla değerlerin kesin olarak ayrılması gerektiğini savunmaktadır.

Descartes’ın idealizmine karşı natüralist bir görüşün radikal temsilcisi olan Thomas Hobbes (1588-1679), Kara Avrupası rasyonalizminin karşısında yer alan yeniçağ empirizminin doğmasında önemli bir işleve sahip olmuş, bir ingiliz filozofudur. Hobes'a göre her şey -maddi,ruhi, insanlarla ve devletlerle olan her şey- doğal nedenlere bağlıdır ve bütün bilgilerimiz nesnelerin duyu organlarımız üzerindeki etkilerinden meydana gelir. Bu yönüyle Hobbes materyalist ve naturalist bir düşünceye sahiptir.

İngiltere’de Bacon ile temelleri atılmış olan empirizm David Hume’da (1711- 1776) en yüksek noktasına varmıştır. Hume’a göre, gerçeklerle ilgili olarak yapılan bütün genellemelerin aksini düşünmek daima mümkündür. Dolayısıyla bu ilişkilerle ilgili anlayışımızı  geliştirmenin tek yolu empirik gözlemler yapmaktır. Bu gözlemlerler ilgili sonuçların ise hiç bir zaman gerçeği yansıtmadığını ve fakat olasılıkları gösterdiğini de unutmamak gerekir.