ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI I

Liberalizm aydınlanma çağı filozoflarının temel felsefelerini oluşturmuştur. İngiltere, İskoçya, Danimarka, Fransa ve Almanya’dan önemli bilim adamları bu çağa damgasını vurmuştur. Ancak liberalizm 18. ve 19. yüzyıllarda bir ideoloji olarak İngiltere ve Amerika’da etkili olmuştur.

Aydınlanma çağı 1688-1789 yılları arasını kapsayan bir dönemdir. Bu dönemde Fransa’dan Voltaire, İskoçya’dan David Hume, Almanya’dan Immanuel Kant çağa damgasını vurmuş bilim adamlarıdır.

Hobbes’a göre doğal yasa güç, zor ve aldatma yasasıyken, John Locke bu açıdan Hobbes’tan ayrılır. Locke’a göre tüm insanlar Tanrının yaratıklarıdır.

Locke’un Toplumsal Sözleşme ya da diğer adıyla “kontrast yasası”na göre, insanlar bir doğa durumunda özgür olsalar bile bu herkesin birbirlerinin haklarına saygı göstereceği anlamına gelmediğinden, hak ve özgürlüklerinin daha etkili ve iyi korunması için örgütlü bir toplum oluşturulur çünkü bireyin kendini doğal özgürlüğünden sıyırıp yurttaş toplumunun bağlarını üstlenmesinin biricik yolu başka insanlarla anlaşarak rahat, güven ve barış içinde yaşamak için uygun ortamı hazırlamaktır.

Machiavelli hukukun devletten doğduğunu savunmuştur, oysa Grotius’a göre devlet hukuktan doğmuştur. Savaş ve Barış Hukuku Üzerine adlı eserinde Grotius pozitif hukuka dair düşüncelerini ortaya koymuştur.

Bireyin doğal özgürlüğünden vazgeçe nedenleri Locke tarafından, ailenin toplumsal örgütlenmenin temeli olduğu Rousseau tarafından ve bireyin doğan haklarının her şeyin üzerinde tutulmasına Grotius tarafından değinilmiştir.

Sonsuz Barış Immanuel Kant’ın 1795’te yazmış olduğu bir eserdir.

Liberalizmin öne çıkan bilim adamlarından olan John Locke 1632-1704 yılları arasında yaşamıştır. Adam Smith 1723-1790 yılları arasında, Immanuel Kant ise 1724-1804 yılları arasında yaşamıştır.

Söz edilen diğer tüm liberal felsefeciler bireysel ve siyasal özgürlük ile demokrasi düşüncesi üzerinde yoğunlaşmışken Smith ekonomik özgürlük ve piyasa özgürlüğünün temellerini atmıştır.

Klasik liberal düşünce, eşitlik, rasyonellik, özgürlük, ve mülkiyet kavramları üzerine inşa edilmiştir.

Liberallere göre, nükleer silahların varlığı ve kitlelerin savaş karşıtı oluşu, devletler için savaşın maliyetini artırdığından savaş olasılığı azalmıştır.

Liberal teoriyi savunanların üzerinde durdukları en önemli ögelerden birisi de özgürlüğün gelişmesinin, barışın gelişmesini sağlayacağıdır. Buradan yola çıkarak otoriter liderlerin, totaliter partilerin daha saldırgan oldukları ve savaşa daha fazla başvurdukları iddia edilmektedir. Liberal devletlerde ise bireysel hakların daha fazla gelişmiş olduğu, hukuk önünde bireyler eşit olduğu, ifade özgürlükleri ve özel mülkiyet hakkı gibi diğer haklardan yararlandıkları için, toplumlar tarafından seçilen temsilciler savaşa karşı çıkmaktadır. Çünkü; savaşın yükünü çeken bireyler, genellikle savaşı istemediğinden savaşa karşı olan hükümetleri tercih etmektedirler. Ticari faaliyetler ve bunun sağladığı imkânlardan yararlanmaksa ancak barışın sürmesine bağlıdır. Bu nedenle liberal parlamenter sisteme sahip Batılı devletlerin barışı korumaya çalışması doğaldır. Uluslararası karşılıklı bağımlılık, toplumsal güçleri de birbirine bağımlı hale getirdiği için, liberal olmayan politikaları takip eden hükümet ve siyasal partilere ilk seçimde oy verilmeyerek cezalandırılmakta ya da ekonomik aktivitelerini daha liberal devletlere kaydırmaktadırlar.

Demokrasinin gelişmesinin devletlerin saldırganlıklarını azalttığı liberalizmin temel savlarından biridir. Çok sayıda örnekle bu kanıtlanmaya çalışılmaktadır. Batı Yarıküresi’nde 1980’lerde demokrasinin gelişmesiyle beraber çatı şmalar azalmaya başlamış ve bu bölgede neredeyse kanıksanmış olan savaşlar artık yaşanmaz olmuştur. Bu noktadan hareketle ABD Dışişleri (eski) Bakanı Warren Christopher’ın da belirttiği gibi, artık büyük devletlerden hiçbiri, diğerini bir askeri tehdit olarak görmüyor. Günümüzde de ABD ile Rusya ve Çin arasında hat ta İngiltere, Fransa, Almanya ya da Japonya arasında bazı sorunlar bulunmaktaysa da bu sorunlar dünya politikasını polarize edecek nitelikte görülmemektedir.

Uluslararası liberal teori (neoliberalizm), realizmden farklı olarak uluslararası çatışma yerine barış ve işbirliği konuları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Liberallere göre uluslararası ilişkilerin tek gündemi güvenlik konuları değildir. XX. yüzyıldan
itibaren uluslararası ilişkilerin gündeminin çeşitlenmeye başladığı; refah, modernleşme, çevre ve benzeri konuların en az güvenlik konuları kadar dış politik tutum ve tavırları etkilediği kabul edilmektedir.

Klasik liberal düşünce, eşitlik, rasyonellik, özgürlük ve mülkiyet kavramları üzerine inşa edilmiştir. Milliyetçilik ise bunlara dahil değildir.

Aydınlanma çağı denildiğinde 1688 ile 1789 yıllarını kapsayan dönem akla gelmektedir. İngiltere’den J. Locke, İskoçya’dan David Hume ve Adam Smith, Fransa’dan Montesguieu, Voltaire ve Almanya’dan Immanuel Kant bu döneme damgasını vuran bilim adamları arasında yer almaktadır.

Doğru ve ahlaksal eylemin akla dayanacağını öngören yaklaşıma rasyonalizm denir. Liberalizmin ikinci kuralı olan bireyin doğal gereksinimlerini rasyonel yollarla karşılama ve isteme kapasitesine sahip olduğu ilkesinin temelinde rasyonalizm bulunmaktadır.

Liberal ve realist teori, uluslararası yapıyı anarşik olarak tanımlamaktadır. Ancak sistemi yorumlama biçimleri farklılaşmaktadır. Liberaller de realistler gibi anarşiyi bir ortak hükümetin yokluğu olarak görmekle beraber, liberaller esas olarak anarşiyi, devletleri işbirliğine zorlayacak, işbirliğinden kaçınmayı önleyecek ya da vaatlere yöneltecek bir ortak otorite yokluğu ve bir üst kurumlaşma eksikliği olarak algılamaktadırlar.