ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMLARI I - Deneme Sınavı - 5

Graham Allison’un "Bürokratik politika" modeline göre hükümet politikası aslında belirli bir mücadele sonunda varılan politik bir uzlaşı halini almaktadır.

"Uluslararası sistemin anarşik doğası", bir devletin dış politikasını açıklamak için karar verme teorisinin yaptığı katkılardan ve vurguladığı unsurlardan biri değildir

"Devletlerin neden benzer koşullarda farklı politikalar izlediğini açıklar varsayımı", karar verme teorisinin temel özelliklerinden biridir.

Karar verme teorisinin bireyler ve davranışlar hakkındaki varsayımlarıyla ilgili "Devletlerin davranışları uluslararası sistemi etkilemez varsayımı" yanlıştır.

Uluslararası ilişkilerde algılama ve yanlış algılama konusunu ilgili konuda bir kitap da yazarak vurgulamış olan teorisyen: Robert Jervis'dir.

Karar verme yaklaşımlarına göre genel olarak devlet "Çoğulcu" nitelikteki bir aktördür.

"Rastgele adımlar", karar verme modeli devletlerin dış politika davranışlarında bir sonraki aşamayı tahmin etme imkânının olmadığını savunmaktadır.

"Karar vericilerin yeterli eğitimi olmaması" uluslararası ilişkilerde mutlak anlamda rasyonelliğin sağlanması yolunda bir engel olduğu iddia edilemez.

Koşullar aynı kaldığı halde, karar verici değiştikçe kararın değişmesi "Uluslararası sistemin yapısı faktörüne" bağlı değildir.

"Devletin büyük devlet olup olmaması faktörü" Karar vermede rasyonelliği etkileyen faktörler arasında yer almaz.

Hükümetlerin ve örgütlerin özellikle rutin işlerdeki davranışlarının daha önceden belirlenmiş kurallara uygun olduğunu savunan karar verme modeli: "Standart uygulama prosedürleri modelidir"

"Etikle ilgili konuları karar verme süreci dışında tutmak", rasyonel karar vermenin unsurlarından biri değildir.

"Karar vericinin kişisel özellikleri" karar verme teorisine göre temel (bağımsız) değişkendir.

Karar verme teorisine göre, devletlerin dış politikalarını açıklamada temel belirleyici: Bireylerdir.

Dış politika kararlarının, ülke içindeki karmaşık ve karşılıklı bağımlılık içeren bir iletişim ağıyla alındığını açıklayan model: Şelale modelidir.

Karar verme teorisi, uluslararası sistemde cereyan eden tüm olayların, bireylerin eylemlerine indirgenebileceği, bunun da bireylerin görüş ve davranışlarından ayrı tutulamayacağı varsayımından hareket eder. Karar verme teorisi, devleti realist teorideki gibi rasyonel kararlar veren üniter, yekpare bir aktör olarak görmemekte; devlet dendiğinde devlet adına karar veren ve karar verme sürecine katılan bireylere de işaret edilmektedir. Karar verme teorisinde bireyler (individuals) kavramı içine, uluslararası sistemi etkileyen, hükümetsel olan (governmental) ya da olmayan (non-governmental) tüm birey ve topluluklar (ve seçkinler/elit kesim) dâhil edilmektedir. Karar verme teorisine göre, “ulusal çıkar” kavramı, yalnızca uluslararası sistemle ya da onu yapısal özellikleriyle açıklanamaz;  bunun için devletin içselözelliklerini de dikkate almak gerekir. Realistlerin ve sistem teorisyenlerinin varsaydıkları gibi devlet, diğer devletlerin politikalarına göre hareket eden ya da davranışları uluslararası yapı tarafından belirlenen bir tür “bilardo topu” (billiard ball) ya da “kara kutu” (black box) değildir.

Karar vericilerin rasyonel davrandığını varsayan kuramcılar rasyonel bir insanın tüm alternatiflerden haberdar olarak ve sonuçları iyi düşünerek en doğru ve faydalı tercihi yapacağını ileri sürer. Bu kuramcılara göre karar vericiler uluslararası olaylar karşısında soğukkanlı davranarak neden-sonuç ilişkisi kurarak karar verirler. Kişinin kompleksleri, stres, endişe, zaman baskısı ve kişisel özellikleri karar verme sürecinde etki yaratmaz.

Kişinin konuya ilgisi arttıkça sübjektif ve irrasyonel unsurlar ağırlık kazandığı için bu durum kararın rasyonel olmasını olumsuz yönde etkiler. Kişinin söz konusu uluslararası olay hakkındaki bilgisi ne denli fazlaysa kişisel özelliklerinin etkisi o denli azalır. Kişinin uluslararası sorun çözme yeteneği ne denli fazla ise sübjektif özelliklerin karara etkisi o denli az olur. Karar vericinin kararlarının sonuçlarından sorumlu olması ölçüsünde kişisel özelliklerin etkisi azalır. Kişinin olayı etkileme gücünün fazla olduğunu bilmesi ölçüsünde kişisel özelliklerinin karara etkisi azalır ve daha rasyonel kararlar alır.

Jervis’e göre karar vericilerin yaklaşımları ve imajları edindikleri bilgileri belirlemekte ve etkilemektedir. Karar vericiler, yerleşik düşüncelere bağlı kalma ve kendi tezlerinin değişmesine yol açacak yeni bilgilere karşı kapalı davranma eğilimindedir. Karar vericilerin başından geçen bazı olayları çağrıştırması sebebiyle aynı olay farklı karar vericiler tarafından farklı algılanabilir. Karar vericiler kararlarının karşı taraf üzerinde öngörülen etkiyi yapamayacağının farkında olmayabilirler. Karar vericiler diğer ülkenin büyükelçisinin tutum ve davranışlarının o ülkenin politikasını tamamen yansıttığını düşünür.

Küçük değişiklikler modelinde karar verici, baştan verdiği kararları daha sonraki aşamalarda revize ederek genişletmekte ve geliştirmektedir. Zaman içerisinde, verilen kararlarda, dış çevrede meydana gelen değişikliklerin etkisiyle daha önceden hesaplanmayan ve düşünülmeyen birtakım değişikliklere gidilmektedir. Kimi karar vericiler önceki kararlarında değişikliğe gitme ve daha ileri adımlar atma gereği duyabilmektedir.