ULUSLARARASI İLETİŞİM

Farklı toplum ve devlet yapılarında medya sistemlerinin, birbirinden farklı yönetim felsefeleri ve amaçları doğrultusunda şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda, geçmişten günümüze kitle iletişim teknolojilerinde yaşanan değişimlerin, medyanın kullanımını ve amaçlarını da etkilediği düşünülebilir. Kitle iletişim araçlarının hızlı gelişimi medyanın yapısını ulusal/yerel düzeylerden küresel bir yapılanma içine taşımıştır. Kitle iletişim araçlarının dünyayı küresel bir köy haline getirmesiyle birlikte medya şirketleri de uluslararası çok ortaklı medya devlerine dönüşmüştür.

McQuail (1994: 135) ise Demokratik Katılımcı Kitle İletişim Araçları Kuramının ilkelerini şu şekilde sıralamaktadır:
• Tek tek vatandaşlar ve azınlık grupları medyayla etkileşim kurma hakkına (iletişim
hakkına), kendi istek ve ihtiyaçlarına göre medya hizmeti alabilme hakkına sahiptirler.
• Medyanın içeriği ve organizasyonu merkezileştirilmiş politika veya hükümetin bürokratik kontrolüne tabii olmamalıdır.
• Medya, özellikle medya organizasyonları, profesyoneller veya medya müşterileri
için değil izleyicileri için var olmalıdır.
• Gruplar, organizasyonlar ve yerel toplumlar kendi medyalarına sahip olmalıdır.
• Küçük ölçekli, karşılıklı etkileşim ve katılım içeren medya yapıları, geniş çaplı, tek
yönlü ve profesyonelleştirilmiş medyadan daha iyidir.
• İletişim araçlarına ilişkin belirlisosyal ihtiyaçlar, ne bireysel tüketici talepleriyle, ne
de devlet ve devletin başlıca kurumları tarafından yeterince açıklanabilir.
• İletişim profesyonellere bırakılamayacak kadar önemlidir.

Doğru yanıt D seçeneğidir. Çünkü, McLuhan, kitle iletişim araçlarını sıcak ve soğuk araçlar olarak ikiye ayırmaktadır. Sıcak araçlar (Hot Medium) tek bir duyuya daha yoğun olarak hitap eden araçlar (örneğin radyo, fotoğraf ) olarak tanımlanmaktadır. Burada duyuya hitap etmekten kasıt enformasyon akışıdır. Soğuk araçlar (Cool Medium) ise belirli bir duyuya yoğun olarak hitap etmeyen (enformasyonu yoğun olarak aktarmayan) yapılardır. Telefon, konuşma (speech) gibi araçlar soğuk araçların örnekleridir. Bununla birlikte, günümüzde ortaya çıkan internet ve etkileşimli televizyon gibi yeni teknolojiler bu sıcak soğuk ayrımını ortadan kaldırmaya başlamıştır.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Çünkü, McLuhan’a göre radyo veya film gibi sıcak bir aracı, telefon veya televizyon gibi soğuk bir araçtan ayıran temel bir prensip vardır. Sıcak bir araç, tek bir duyumuzun uzantısıdır, daha yoğundur (high definition) ve daha çok veri ile yüklüdür. Görsel olarak düşünüldüğünde bir fotoğraf daha açık veriler taşımaktadır fakat bir çizgi film daha kapalıdır, çünkü az miktarda enformasyon içermektedir. Telefon soğuk bir araçtır, daha düşük yoğunlukta enformasyon taşır. Buna benzer bir şekilde konuşma (speech) da bir soğuk araçtır çünkü, daha az yoğunlukta enformasyon taşıdığı için dinleyici tarafından tamamlanacak daha çok şey ortaya çıkar. Bununla birlikte, sıcak araçlarda izleyici tarafından tamamlanacak olan şeyler azdır. Böylelikle, sıcak araçlara izleyicinin katılımı daha az iken, soğuk araçlarda izleyici tarafından tamamlanma ve katılım daha fazladır.

McLuhan’ın, insanlık tarihini iletişimin toplumun üzerinde değişiklikler yarattığı dört önemli döneme ayırdığı unutulmamalıdır. Bu dönemler şu şekilde sıralanırlar:

Düşünüre göre kabile çağı fonetik alfabenin bulunuşu ile değişmiş ve edebiyat çağına geçilmiştir. Kabile kültüründe daha çok işitme duyularını kullanan insanlar bu dönemde görsel duyularını da kullanmak zorunda kalmışlardır. Bu çağda fonetik alfabenin bulunuşu ile beraber matematik, bilim ve felsefe alanında gelişmeler yaşanmıştır. Bu çağın sonunu getiren ise basım teknolojisinin ortaya çıkışıdır. Gutenberg’in matbaayı icat etmesiyle beraber insanlar sözcükleri ilk kez yazılı olarak görmüşler ve yazılı kelimelerin anlamları değişime uğramıştır. Bu büyük değişim endüstri devriminin öncüsü olmuştur. Basım devrimi ile beraber batılı toplum parçalanmıştır. Okuyucular tek başlarına okuma fırsatı edinerek toplumdan soyutlanmışlardır. Elektronik medyanın gelişi ile bu soyutlanma kısmen ortadan kalkmıştır. Bu dönem iletişim ve enformasyon dönemidir ve medyada bütün insanların katılımı söz konusudur. Dolayısıyla, doğru yanıt D seçeneğidir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü,  otoriter medya kuramı çerçevesinde çalışan medya kamuya ait veya özel mülkiyete sahip olabilir. Otoriter kuram, Gutenberg’in Avrupa’da matbaa devrimini başlatmasıyla beraber gelişmeye başlamıştır.

Doğru yanıt D seçeneğidir. Çünkü, farklı medya yapılarının farklı ülkelerdeki siyasi yaklaşımlar çerçevesinde nasıl şekillendiğini açıklayan Siebert, Peterson ve Schramm, medya sistemlerini dört farklı başlık altında incelemişlerdir: (1) Sovyet Medya Kuramı, (2) Baskıcı Kuram, (3) Özgür Basın Kuramı ve (4) Sosyal Sorumluluk Kuramı.

Doğru yanıt, E seçeneğidir. Çünkü, Sovyet Medya Kuramının varsayımları aşağıdaki gibidir:

Sosyal sorumluluk kuramı aşağıdaki önermelere dayanmaktadır:

Bu yüzden doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Çünkü, gelişme kuramı veya Üçüncü Dünya Kuramı olarak da bilinen ve gelişmekte olan ülkelerdeki medya yapılanmasını inceleyen bir başka kuram daha bulunmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde medyanın sahipliği çoğunlukla devlet elinde bulunmakla beraber, özel sektör yatırımları da bulunabilir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü, Demokratik Katılımcı Kitle İletişim Araçları Kuramı aşağıdaki öğelerin önemini vurgulamaktadır:

Soruda, verilen anlayışın hangi kuramın temelini oluşturduğu sorulmaktadır. Teknolojik belirleyicilik, teknolojinin toplumsal referanslara başvurmadan açıklayabileceğimiz “otonom” ya da bağımsız bir mantığı, bir  “özü” bulunduğunu kabul eder. Bu durumda, teknolojinin yalnızca hizmet ettiği amaç açısından toplumsal olduğu söylenebilir. Bu anlayış iki temel esasa dayanır; birinci olarak teknik değişim basit tasarımlardan karmaşığa doğru çizgisel bir gelişme çizgisi izler ve bu gelişme boyunca belirgin aşamalardan geçer; ikinci olarak toplumsal kurumlar teknik değişimin dayattığı biçimleri alır. Buna göre, modern sanayi teknolojisi ve onun ürünleri, kendilerine karşılık gelen toplumsal kurumları şekillendirmişler ve evrensel bir uygarlık yaratmışlardır. Bu temel anlayışın üzerine inşa edilmiş olan kuram teknolojik belirleyicilik kuramlarıdır. Sorunun çözümünde toplumsal belirleyicilik kuramları bilinmeli ve çıkarımda bulunulmalıdır.

Soruda Innis ve McLuhan’ın teknolojik belirleyicilik kuramlarına ilişkin görüşlerindeki temel fark sorulmaktadır.  Teknolojik belirleyicilik kuramı açısından değerlendirildiğinde, McLuhan‘ın “teknolojik belirleyiciliğe dayalı bir iyimserlik” gösterdiğini söylemek mümkündür. Innis’e benzer bir şekilde, McLuhan da iletişim teknolojisini toplumu şekillendiren bir temel yapı olarak görmektedir. Genel anlamda bakıldığında McLuhan’ın görüşlerinin Innis’den bu anlamda etkilendiğini söylemek mümkündür. Burada göze çarpan temel farklardan birisi McLuhan’ın Innis’den farklı olarak teknolojinin toplumdaki etkisini daha bireysel tabanda incelemesidir. Sorunun çözümünde iki düşünürün teknolojik belirleyicilik konusundaki görüşleri bilinmeli ve birbirinden ayırt edilebilmelidir.

Soruda hangi aracın McLuhan’ın soğuk-sıcak araç kavramını tanımlayan araçlardan olduğu sorulmaktadır. McLuhan, kitle iletişim araçlarını sıcak ve soğuk araçlar olarak ikiye ayırmaktadır. Sıcak araçlar (Hot Medium) tek bir duyuya daha yoğun olarak hitap eden araçlar (örneğin radyo, fotoğraf ) olarak tanımlanmaktadır. Burada duyuya hitap etmekten kasıt enformasyon akışıdır.  Soğuk araçlar (Cool Medium) ise belirli bir duyuya yoğun olarak hitap etmeyen (enformasyonu yoğun olarak aktarmayan) yapılardır. Telefon, konuşma (speech) gibi araçlar soğuk araçların örnekleridir Bununla birlikte, günümüzde ortaya çıkan internet ve etkileşimli televizyon gibi yeni teknolojiler bu sıcak soğuk ayrımını ortadan kaldırmaya başlamıştır

Soruda McLuhan’ın “araç mesajdır” önermesinin hangi anlama geldiği sorulmaktadır? Bu anlamlardan ilki insanların içeriğine bakmadan sevdikleri için aracı kullandıklarıdır. Örnek vermek gerekirse insanlar sadece televizyon izlemeyi sevdikleri için televizyon izleyebilirler. Bir diğer anlam aracın mesajının toplumda bıraktığı etki olmasıdır. McLuhan’ın öklityan düşünce sistemi olarak adlandırdığı basılı yazının etkisi altında kalmış olan batılı toplumlar buna örnek verilebilir. Son olarak bu önermeden çıkarılabilecek önemli bir anlamın, aracın içeriğin olasılıklarını ve limitlerini şekillendirdiğidir. Sorunun çözümünde araç mesajdır önermesinin hangi anlamlara geldiği bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda verilen varsayımlarım küresel medya sistemlerine ilişkin hangi kurama ait olduğu sorulmaktadır. Medya işçi sınıfının ilgi alanlarına hizmet etmeli ve işçi sınıfının kontrolü altında olmalıdır.

• Medya özel mülkiyet altına girmemelidir.

• Medya toplum için, sosyalleştirme, eğitim, bilgi, motivasyon, seferberlik gibi pozitif fonksiyonları olan alanlar üzerine çalışmalıdır.

• Medya, topluma karşı görevlerinin yanı sıra medya izleyicilerinin istek ve ihtiyaçlarına da cevap vermelidir.

• Toplumun, toplumun amaç ve çıkarlarına hizmet etmeyen bir yayından sonra ortaya çıkacak etkileri önlemek için sansür ve bazı yasal düzenlemeleri kullanmaya hakkı vardır.

• Marxist ve Leninist ilkelere göre medya, dünya ve topluma ilişkin objektif bir görüşe sahip olmalıdır. Gazeteciler amaçları ve idealleri toplumun çıkarlarıyla en iyi şekilde uyuşan, sorumluluk sahibi ve profesyonel kişilerdir. 

• Medya, ülke içinde ve dışında gelişmekte olan ilerici fikir ve hareketleri desteklemelidir.

Sorunun çözümünde küresel medya sistemlerini açıklayan kuramsal yaklaşımlar bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda otoriter medya kuramının gelişmesinde rol oynayan temel olay sorulmaktadır Otoriter kuram, Gutenberg’in Avrupa’da matbaa devrimini başlatmasıyla beraber gelişmeye başlamıştır. Sorunun çözümünde medya kuramları bilinmeli ve kuramların tarihsel süreçlerle bağlantısı kurulmalıdır.

Soruda özgür basın kuramının temel düşüncesi sorulmaktadır. İnsanların rasyonel varlıklar olduğunu varsayarak doğruyu, yanlışı, iyiyi ve kötü olanı ayırt edebilecekleri fikrinden yola çıkmaktadır. Bu çerçevede, doğru olanı aramak vazgeçilmez bir hak olarak görülmektedir. Medya, farklı fikirlerin bir arada bulunduğu, bireylerin devletin politikalarını kendi çerçevelerinden yorumlayabilmesine olanak tanıyan bir yapıda bulunmalıdır. Medya iktidar baskısı ve kontrolünden uzak bir şekilde fikirlerin paylaşılmasına olanak sağlamalıdır. Sorunun çözümünde küresel medya sistemlerine ilişkin kuramların temel fikirleri bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda sosyal Sorumluluk kuramının yanınl

Soruda verilen örneğin hangi kurama ait olduğu sorulmaktadır. Gelişme Kuramı veya Üçüncü Dünya Kuramı olarak da bilinen ve gelişmekte olan ülkelerdeki medya yapılanmasını inceleyen bu kuram, gelişmekte olan ülke sınıfı içerisindeki ülkelerde medyanın, söz konusu ülkelerin sosyal ve ekonomik amaçlarına ulaşması, milli birlik ve beraberlik düşüncesinin topluma aşılanması alanlarında kullanılmaktadır. Örneğin, gelişme kuramı doğrultusunda çalışan bir medya sisteminde, medya doğum kontrolünün yaygınlaştırılması veya çocukların okula gönderilmesini teşvik etmek için bir araç olarak kullanılabilir. Sorunun çözümünde medya kuramları bilinmeli ve verilen örneğin hangi kuramla ilişkili olabileceği tahmin edilmelidir.