İletişim ve Güç

İletişimin yapılan çok sayıda tanımından biri, iletişimin bir mesajın (bilgi, duygu, düşünce, anlam, tutum, davranış, ideoloji, vb.) göndericiden alıcıya iletilme sürecidir.

Kaynak-mesaj-araç-hedef olmak üzere dört temel öğeden oluşan bu süreçte iletişim, sözel veya sözel olmayan şekilde olabileceği gibi kitle iletişim araçları aracılığıyla da gerçekleşebilmektedi

İletişimin temel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür (Aziz, 2008: 7):

1. İletişimi kaynak başlatır.

2. Mesajların belirleyicisi kaynaktır.

3. Mesajın hangi araç aracılığıyla ne zaman iletileceğini kaynak belirler. Bu süreçte hedef kitlenin araca ulaşabilme olanakları göz önünde bulundurulur.

1. Bireyleri ve toplumu bilgilendirme.

2. Bireylerin bir arada yaşama, eğlenme pratiklerine, diğer bir değişle toplumsallaşma sürecine katkıda bulunma.

3. Bireylerin, toplumun ve dolayısıyla kültürün gelişimine katkıda bulunma.

4. Kültürün nesilden nesile aktarılmasını sağlama.

5. Bireylerin eğitimine ve gelişimine katkıda bulunma.

6. Toplumu belirli amaçlar çerçevesinde bir araya getirme.

İletişim sürecinde kurulan ilişkiler göz önünde bulundurularak iletişim türlerini şu şekilde sınırflandırmak mümkündür:

1. Kişisel iletişim

2. Kişilerarası iletişim

3. Kitle iletişimi

4. Kültürlerarası iletişim

Kişisel iletişim bireyin kendi kendisiyle kurduğu iletişimdir. Bu iletişim türünde kaynak ve hedef aynı kişidir. Birey düşünme, kendisini sorgulama, telkin etme, motive etme gibi birçok süreçte kendi kendisiyle iletişim kurmaktadır. Bu noktada bireyin toplumsal rolleri ve dolayısıyla içinde yaşadığı kültürün özellikleri etkili olabilmektedir.

Kişilerarası iletişimin genel özellikleri:

1. Kişilerarası iletişim en az iki kişi arasında gerçekleşir.

2. Kişilerarası iletişim karşılıklı etkileşime dayanır, tek yönlü değildir.

3. İletişimin etkili olmasında kişiler arasında kullanılan ortak semboller önem taşır. 4. Kişilerarası iletişim, bir süreç içerir.

5. Kişilerarası iletişim çoğunlukla kendiliğinden gerçekleşir.

6. Kişilerarası iletişim farklı rolleri ve dolaysıyla farklı ilişkileri içerir. Bu süreçte bireylerin kaynak ve hedef olma konumları değişebildiğinden roller esnek olabilmektedir.

7. İletişimin başarılı olmasında bireylerin cinsiyet, yaş, eğitim, rol, statü, bilgi düzeyi, tutum ve davranışları ile kültürel özellikler etkilidir

Kitle iletişimi belirli kaynaktan gelen bilgilerin geniş kitlelere iletilmesidir. Diğer bir ifade ile radyo, gazete, televizyon, sinema, internet gibi araçlar aracılığıyla iletilerin geniş kitlelere yayılmasıdır

Kitle iletişimin genel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Kitle iletişim sürecinde hedef geniş kitlelerdir.

2. Hedef kitleyi toplumun değişik kesimlerinden gelen, farklı özelliklere sahip bireyler oluşturur.

3. İletiler geniş kitlelere aynı anda iletilebilir. Diğer bir ifade ile eşzamanlı bir iletişimden söz etmek mümkündür.

4. Kaynak, hedef kitlede yer alan bireyleri çoğunlukla tanımaz.

5. Kaynaktan geniş kitlelere iletilmek üzere gönderilen mesajlar, kaynağa ulaşma imkânı olan herkese açıktır.

6. Kitle iletişim esnasında kurulan iletişim çoğunlukla tek yönlüdür. Hedef kitlenin anında yanıt verme olasılığı dışlanmaktadır. Bu nedenle kaynak ve alıcı arasında bir kutuplaşma söz konusudur.

7. Özellikle yeni medya başta olmak üzere kitle iletişim araçları, zaman ve mekâna ilişkin sınırları ortadan kaldırmakta, kullanıcıları daha özgür kılmaktadır (Mutlu, 2004:177-178).

Kaynak ve hedefin farklı kültürlere ait bireyler olmasıdır. Farklı kültürlerin farklı özellikleri olduğu gerçeğinden hareketle kültürlerarası iletişimin başarılı olabilmesi için hem kaynağın, hem de hedefin birbirlerinin kültürlerini iyi bilmeleri gerekmektedir

Kültürlerarası iletişim esnasında karşılaşılan ve çatışmaya neden olan zorlukları şu şekilde sıralamak mümkündür (Erdoğan, 2005: 155):

a. İletişim esnasında dil farklılığının yarattığı zorluklar.

b. Kişinin ait olduğu kültürün dışa kapalı, şüpheci olması.

c. Cinsiyet, ırk, din, yaş gibi farklılıkların getirdiği yanlış anlamalar.

d. Kültürel empati ve hoşgörü yoksunluğu.

e. İnsanlara belli kalıp yargılar çerçevesinde yaklaşmak.

f. Toplumsal rol ve statülerin kültürden kültüre farklılık göstermesi.

g. Vücut dilinin farklı kullanımları sonucu ortaya çıkabilecek yanlış anlamalar.

Zorlukların aşılması için dikkat edilmesi gereken noktalardan birkaçını şu şekilde sıralamak mümkündür:

a. İletişim esansında kültürel farklılıkların bilincinde olmak.

b. Karşı kültürün dil, din, yaşam biçimi ve davranış kalıplarına ilişkin bilgi edinmek. c. Önyargılardan arınmış bir iletişim kurmak.

d. Yanlış anlaşılmaları önlemek için açık konuşmak ve dikkatli dinlemek.

e. Kültürel empati kurmaya çalışmak

Daha öncede belirtildiği gibi ilk insandan günümüze kadar insan-insan, insan-toplum, insan-devlet, toplum-devlet arasındaki ilişkilerde karşımıza çıkan güç, en temelden karmaşığa, kişilerarası iletişimden, kitle iletişime kadar geçen süreçte kilit öneme sahiptir. Gücün bu önemi ve etkinliği bireylerin eylemlerinde önemli bir yönlendiricidir.

Bu güç kaynağını kişisel haklar ve görevlerden almaktadır. Bireylerin konumları, toplumsal rolleri, bilgi ve deneyimleri diğer bireylerle ilişki ve dolayısıyla iletişim kurma sürecinde güçlü olmalarına neden olur. Güçlü birey, karşısındaki bireylerden bir takım davranışları yerine getirmelerini isterken, karşısındaki bireyler çoğu zaman güç karşısında uyma davranışı sergiler.

Özel bilgi veya beceri üzerine kurulu olan uzmanlık gücünde kişiler, uzman oldukları alan nedeniyle ikna etme gücüne sahip olurlar. İnanılırlığı yüksek olarak kabul edilen uzman kişiler, karşılarındaki kişiyi iki şekilde etkilerler.

Gelişen teknolojiler insanların yaşama, düşünme ve algılama biçimleri gün geçtikçe değişmektedir. Günümüzde bilgi ve teknolojideki gelişim toplumsal-ekonomik gelişmeler içinde, kaldıraç görevi üstlenmektedir. Bugün sağlıktan eğitime, yönetimden eğlenceye teknolojiden bağımsız bir hayat düşünülememektedir. Yaşanan gelişmeler ile bir yerde gücün oluşmasına ve o zamana kadar gücü elinde bulunduranların kaybetmesine neden olan temel faktörler teknik bilgideki ve teknolojideki değişimlerdir.

Ekonomik ve sosyal faktörlerden kaynaklanan eşitsizlik, bireyler arasında ve toplumsal yapılar arasında olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar (Duverger, 2007: 122). Her iki şekilde de düzeni sağlamaya yönelik olarak bir hiyerarşik yapı oluşur. Bunun sonucunda güçlü olan hiyerarşinin tepesinde yer alırken, güç farklılıkları ekonomik ve siyasal alanda kendisini hissettirir. Ekonomik alanda kaynakların eşit dağılmaması, kaynakların belli kesimin elinde toplanmasına neden olur. Böylece bu gruptakilerin, kaynaklara ulaşamayanların üzerinde üstünlük kurmaları söz konusu olur. Zengin ile fakir arasındaki ekonomik ve sosyal gelişmişlik farklılığı, kendisini bu gelişmişlik farklılığına bağlı olarak toplumda sahip olacağı güç ilişkisinde de gösterir.

Bu güç türünde önemli olan kişilerin belirli bir davranışa uyma nedeniyle elde edecekleri faydadır. Diğer bir ifade ile kişileri ödüllendirerek onlara fayda sağlayacak olanlar, bu kişiler üzerinde güç sahibi olur. Buna benzer olarak cezalandırma yetkisini elinde bulunduranlarda diğer bireyler üzerinde güç sahibidirler. Zorlayıcı güç ile ödüllendirici güç arasında tam tersine bir ilişki vardır. Ödüllendirici güçte olumlu şeylerin elde edilmesine çaba harcanırken, olumsuzluklar uzak tutulmaya çalışılır. Dolayısıyla cezadan farklı olarak ödüllendirici sonuçların dağıtım yeteneği gücü belirler (Kırel, 1998: 15).

Kaypakoğlu (2008: 167) tarafından referans gücü olarak kabul edilen güç türünde, kişinin kendi referans grubunda, özdeşleştirdiği kişilerden etkilenmesi söz konusudur. Referans gücüne en iyi örnek, reklamlarda bir ürünün satışının kolaylaştırılması için tanınmış kişilerin kullanılması gösterilebilir. Kişi çok beğendiği, kendinde bulunduğuna inandığı özellikleri çekici bulduğu bu kişide görünce ona bağlanır. Böylece referans aldığı kişinin gücünden etkilenir.

Bireyin kendisine ve güce ilişkin tanımlamalarını etkileyen belirleyici unsurlardan bazıları: cinsiyet, yaş, fiziksel özellikler, kişisel özellikler, toplumsal roller, eğitim-bilgi düzeyi, meslek-statü, gelir düzeyi, ödül-ceza ve içerisinde yaşadığı kültürün özellikleridir.