İletişim Özgürlüğü

Yazının bulunuşundan önce, kulak başat duyu organıydı. İnsanlar söze dayalı bir iletişim içindeydiler. Cenevreli dil ve gösterge bilimci Ferdinand de Saussure tarafından biçimsel, Langue (yapı/system) ve somut kullanılan dil yani Parole (söz) olarak iki ayrı yapıda incelenen dil, söylemleri yaymak amacıyla çeşitli kalıpların üretildiği en önemli iletişim aracıydı. Yazının icadından sonraki dönemlerde ise göz birincil duyu organı haline gelmiştir. Mağara duvarlarında başlayan görsel iletişimin serüveni elektronik devrim sonrası da önemini korumaktadır.

İletişim kavramı kısaca bir toplumun üyesi olan bireylerin birbirleriyle olan etkileşimini tanımlar. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi yaşam alanıyla, çevreyle ilgili bilgilerin, durumlar ve olaylarla ilgili duygu ve düşüncelerin paylaşılma süreci iletişim sürecini oluşturmaktadır. İletişim süreci, iletişim kuramcıları tarafından güncellenerek tanımlanmaktadır. İletişim en basit haliyle mesajın bir verici tarafından, bir ortam aracılığıyla alıcıya iletilmesi olarak özetlenebilir.

Kanadalı iletişim kuramcısı Marshal McLuhan’a göre ortam mesajın kendisi haline gelir. Mesaj, dağıtıldığı ortamın özelliklerine göre şekillenir. Gazeteye basılan bir haber, gazete haberidir, aynı haberin televizyondan yayınlanması mesajı farklılaştırır, televizyon ortamına uygun hale getirir, internetten yayılması ise internet ortamına uygun olarak yekillenmesine neden olur. Bu duruma kısaca medyalaştırma diyebiliriz.

İletişim sürecinin gerçekleşebilmesi için insanlar arasında kullanılan ortak semboller sistemine ihtiyaç vardır. Bu semboller herhangi bir duyu organımız tarafından algılanabilecek sesleri, görüntüleri, kimi zaman koku, tat ve fiziksel temasları içerir. Temasların her biri ayrı bir kod sistemi sayesinde anlaşılır. Dil, konuşmak seslere dayalı bir kod sistemidir. Mimikler, el, kol ve vücut hareketleriyle iletişim kurulan, vücut dili denilen dil de yine ayrı bir kod sisteminden oluşur. Dil, yazı gibi kod sistemleri ancak bu sistemleri bilenler arasında iletişim kurulmasına olanak verir. İletişimin daha geniş kitleler arasında gerçekleşebilmesi kod sisteminin ve teknolojisinin yaygınlığıyla mümkündür.

Sözlü kültür toplumları kabile tipi topluluklar olduklarından dışarıya kapalı, eleştiri ve değişimden hoşlanmayan, geleneklerini korumaya özen gösteren toplumlardır. Günümüz insanı sinema, tiyatro gibi toplu eğlence mekanlarında sessiz bir izleyici konumundadır. Oysa sözlü kültür toplumlarında insanlar bütün duygularıyla gösteriye katılırlar. Sözlü kültür insanı soyut ve çözümsel düşünmek yerine konumsal bir biçimde düşünür. Günümüz insanı “cinayet bir suçtur ve cezalandırılır” diye düşünürken, sözlü kültür insanı bunun yerine “bir adam bir başka adamı öldürürse, o da öldürülür” şeklinde kavramlardan arındırılmış haliyle ifade eder.

Sözlü kültür; a. Kulak en önemli organdır. b. Sözlü iletişimde cümle yapısı önemlidir. c. Sözlü iletişim abartılıdır, aşırıya kaçar. d. İletişim yarışma formatında şekillenir. e. Tutucu ve gelenekçidir. f. Taşkın ve katılımcıdır. g. Soyut ve çözümsel olmaktan çok, konumsal biçimde düşünür.

Alfabenin keşfiyle birlikte yazı çok daha fazla insan tarafından okunur hale gelmiştir. Bu nedenle alfabenin ortaya çıkışının, bilginin demokratikleşmesinin başlangıcı olduğu düşünülmektedir.

Basın özgürlüğünü destekleyen Euro-Amerikan devrimi, özellikle 18. yüzyıl boyunca, devlet sansürünün sınırları konusunda çeşitli yeni ve iyi işlenmiş fikirlerin geliştirilmesine neden olmuştur. İfade özgürlüğünü, yayımcılığı ve okurluğu savunan bu felsefi açıklamalar günümüzde etkisini yitirmiş görünmektedir. Modern anlamda basın özgürlüğü fikrini doğduğu yer olan İngiltere’den dört farklı sav çıkmıştır. İlki teolojik yaklaşım, devlet sansürünü Tanrı’nın insanlara verdiği akıl adına eleştirirken, ikincisi basın davranışlarının bireyin haklarına uygun olması gerektiğini savunmaktadır. Üçüncü sav olan faydacılık kuramı ise kamuoyu üzerindeki devlet sansürünü baskı yönetimine verilmiş açık bir kart olarak görmekte ve yönetilenlerin mutluluğunun en üst seviyeye çıkarılması ilkesine aykırı bulmaktadır. Basın özgürlüğünün dördüncü savunması, hakikate yurttaşlar arasındaki kısıtlamasız tartışma yoluyla ulaşılacağı düşüncesine dayanmaktadır.

Basın özgürlüğü ile düşünce açıklama özgürlüğü özdeş kavramlardır. Basın yoluyla düşünce açıklama özgürlüğü demokratik sistemin özünde var olan, bir siyasi yapının demokratik nitelik taşıyıp taşımadığının ölçütünü oluşturan bir kavramdır. Çağdaş ve gerçek, çoğulcu, siyasal, ideolojik sistem dönüşümlerinde açık demokrasilerde, kişi hak ve özgürlükleri siyasal iktidara karşı korunduğu halde; belli bir siyasi zihniyet etrafında toplanmanın demokrasi olarak algılandığı rejimlerde, izin verilmeyen düşünce alanlarının söz konusu rejimi demokrasi olmaktan çıkardığı söylenebilir. Sınırlı bir çoğunluktan söz konusuysa demokrasiden söz edilemez.

Metodolojiye göre bilgi toplumu olabilmek için gerekli asgari becerileri tanımlayan altı başlık şöyledir; 1. İşin Tanımlanması, Gereksinim Duyulan Bilginin Belirlenmesi 2. Bilgi Arama Stratejileri 3. Tesbit etme ve Erişim 4. Bulunan Bilginin Kullanılması 5. Sentezleme 6. Değerlendirme

Bilgi edinme, bilgiye ulaşma ve kullanma sürecinin verimliliği de değerlendirilmelidir. Bilgiye ulaşmak kadar verilerden anlamlı enformasyon ve bilgi üretmek ve bu bilgiyi gündelik hayata uyarlamak da yine bilgi toplumu üyelerinin sorumluluğundadır. Bu yeni çağda en önemli güç bilgidir, bilgiye ulaşmak ve bilgi üretip bu bilgiyi paylaşmak çağın en önemli dinamiklerini oluşturmaktadır.

Yeni medya kullanıcıları, evlerinden dünyanın bir ucundaki bir kütüphaneye veya müzeye, hiç görmedikleri şehirlere, bölgelere ulaşma, çeşitli araç ve platformlar sayesinde fikirlerini paylaşma özgürlüğüne kavuşmuşlardır. Tüm bu gelişmeler toplumsal hayatı da kökten hızlı bir değişim sürecinin içine sokmuştur. 

Yeni Medya’nın işlevsel özelliklerini ise şu şekilde sıralayabiliriz: • Bireysel ya da paylaşımlı olarak kullanıcılarını eğlendirebilme, • Bireysel kullanımlar amacı ile üretilmiş farklı yazılımları ile kullanıcılarına ifade ve paylaşım olanakları sunabilme, • Geleneksel medyanın tüm içerik çeşitliliklerini (ses, görüntü, metin vb) tek başına işleyebilme ve yeniden üretebilme, • Geleneksel medyanın oluşturamayacağı farklı temsiller, gerçeklikler üretebilme ve yaşatabilme, • Farklı sektörlere yönelik profesyonel hizmetler geliştirebilme becerileridir.

Yeni iletişim teknolojileri içinde en yaygın kullanıma sahip olan ve etkileri açısından en çok önem taşıyan araç internettir. İcat edilmesi yaklaşık otuz yıl, halk tarafından serbest kullanımı ise on yıllık bir geçmişe sahip olsa da internetin kullanımı baş döndürücü bir hızla artmakta, toplumsal ve kültürel yapıda önemli bir yer edinmektedir. İnternet, toplumsal, kültürel, ticari, eğitsel ve eğlendirici küresel bir iletişim sistemidir. Bu sistemin meşru amacı, yaratıcılığın engellerini çevrimiçi kullanıcıların yararına ve onları güçlendirecek biçimde azaltarak, duygu ve düşüncelerin bütün dünyaya yayılımını sağlamaktır. İnternet, toplumsal, kültürel, ticari, eğitsel ve eğlendirici küresel bir iletişim sistemidir. Bu sistemin meşru amacı, yaratıcılığın engellerini çevrimiçi kullanıcıların yararına ve onları güçlendirecek biçimde azaltarak, duygu ve düşüncelerin bütün dünyaya yayılımını sağlamaktır.

Yeni medyayı geleneksel medyadan ayıran temel özellikler; • Sayısallık özelliği, • Etkileşimlilik özelliği, • Eşzamansızlık özelliği, • Taşınabilir olma hali, • Zaman ve mekandan bağımsız iletişim ortamı • Kitlesizleştirme özelliği, • Ağ erişimi özelliği, • Görsel iletişim özelliği, • Yakınsama özelliği, • Öteki mevcudiyet özelliği olarak sıralanabilir.

Ağ kültürü, yeni medya üzerinden insanların iletişim kurmasını sağlayan sosyal medya platformları sayesinde ortaya çıkmıştır. Günümüzde yeni gelişen medya türevleri bilginin yayılmasında, paylaşılmasında önemli bir yere sahiptir. Sosyal medya ismi verilen bu yeni alan, insanları bir araya getirmiş, sosyal hareketleri birbirine bağlayan bir ortam oluşturmuştur. İnsanların kendi ürettikleri içerikleri yayabilecekleri bir yayın mecrası haline gelmiştir.

Yeni medya ve sosyal medya kavramları sıklıkla karıştırılan kavramlardır. Yeni medya cep telefonları aracılığıyla gönderilen kısa mesajlardan, bilgisayar ağlarına, bloglara, sözlüklere ve sosyal medyaya kadar geniş bir perspektife sahipken sosyal medya, yeni medyanın kapsama alanı içindedir ve sosyal paylaşım ağlarını içerir.

Web 2.0 teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan sosyal medya kavramını kişiler, organizasyonlar, topluluklar arasında etkileşimli iletişim kurulmasını sağlayan web veya mobil tabanlı yeni iletişim ortamı olarak tanımlamak mümkündür. İnternetin ilk dönemlerini ifade eden Web 1.0 döneminde kullanıcılar interneti daha çok bilgi edinmek için kullanırken, Web 2.0 teknolojilerinin gelişmesiyle sosyal medya olanakları sayesinde insanlar ortamın sağladığı bilgiye kolayca ulaşmanın yanısıra bilgiyi üretir ve

31 paylaşır hale gelmişler, hem üretici hem de tüketici kimliği kazanmışlardır. Internet dergileri, forumlar, webloglar, sosyal paylaşım ağları, mikrobloging ortamları, wiki’ler, podcast yayınları, fotoğraf, görsel, video paylaşım siteleri gibi yeni medya uygulamaları sosyal medya kavramı içinde değerlendirilir. Sosyal medyayı wikipedia, ekşi sözlük gibi ortak işbirliği projeleri, blogspot, twitter gibi blog ve mikroblog projeleri, youtube gibi özel içerik projeleri, facebook gibi sosyal ağlar, World of Warcraft gibi sanal oyun projeleri ve Second Life gibi sanal sosyal dünya projeleri olarak altı başlık altında toplamak mümkündür.

İfade özgürlüğü anayasal demokrasilerin temel taşlarından biridir. En geniş anlamda ifade özgürlüğü bir düşünce, inanç, kanaat, tutum veya duygunun barışçı yoldan açığa vurulmasının veya dış dünyada ifade edilmesinin serbest olması demektir. Bu geniş anlamında ifade özgürlüğü sözlü ve yazılı anlatım, sanatsal gösterim, kişisel görünüm ve görüntü tercihi, gösteri, yürüyüş, toplantı yapma ve örgütlenme gibi özgürlüklerin tümünü kapsar.

Sosyal medya, içeriğini kullanıcılarının oluşturduğu ve yeni medyanın olanakları ile yayınlandığı, paylaştığı her tür platformun genel adıdır.

Genel olarak bakıldığında nefret söylemi, altı ana başlık ve ortamda kullanılmaktadır. Bunlar;

Siyasal Nefret Söylemi

Kadınlara Yönelik Nefret Söylemi

Yabancılara ve Göçmenlere Yönelik Nefret Söylemi 

Cinsel Kimlik Temelli Nefret Söylemi

İnanç ve Mezhep Temelli Nefret Söylemi

Engellilere ve çeşitli Hastalıklara yönelik Nefret Söylemi