ULUSLARARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 6

Soruda verilen özelliğin yeni medyanın hangi özelliğine ilişkin olduğu sorulmaktadır. Yeni medya ile kurulan ilişkide bireye kitleden ayrı olarak da iletiler sunulabilmektedir. Bireyin medyayı kullanma alışkanlıkları kayıt altına alınarak ona özel içerikler hazırlanabilmektedir. Örneğin İnternet'teki arama motorları, kullanıcının girdiği siteleri ve incelediği başlıkları türlerine göre ayırıp kaydını tutmaktadır. Sonra bu kayıtlar o arama motorunun sahibi şirket ya da onun bu bilgileri sattığı başka bir şirket tarafından kullanılabilmektedir. Bu şirketler, aldıkları bilgilere göre kullanıcıya özel reklamlar hazırlamakta ya da kullanıcıyı ilgileneceğini düşündükleri başka içeriklere yönlendirmektedirler. Böylece her bireye özel içerik hazırlanabilmektedir. Sorunun çözümünde yeni medyanın özellikleri bilinmeli ve birbirinden ayırt edilebilmelidir.

Soruda verilen araçlarının hangisinin çift yönlü bir iletişim biçimine sahip olduğu sorulmaktadır.  İletişimin çift yönlü olabilmesi için kaynak ve hedefin aynı iletişim kanalı üzerinde yer değiştirmesi gerekmektedir. Geleneksel iletişim araçları olan gazete, sinema, televizyon ve radyo gibi iletişim araçları tek yönlü bir iletişim özelliğine sahiptir. Yeni iletişim araçlarından İnternet ve onun bir uygulaması olan sosyal medya ise çift yönlü bir iletişim biçimine sahiptir. Sorunun çözümümde geleneksel medya ve yeni medyanın özellikleri bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Soruda verilen örneğin medyada hangi yoğunlaşma türüne ilişkin olduğu sorulmaktadır. Medyanın bir alanında faaliyet gösteren bir medya şirketinin, kendisine ham madde sağlayan bir şirket ile ya da kendi ürününün insanlara ulaşmasını sağlayan bir şirket ile birleşmesi ya da onu satın alması dikey birleşmedir.  Örnek olarak bir gazeteye sahip olan şirketin kendisine kağıt sağlayan şirketi satın alması verilebilir. Ya da yine bir gazete sahibi şirketin, gazetenin dağıtımını yapan şirket ile birleşmesi dikey birleşmedir.  Sorunun çözümünde medyada yoğunlaşma türleri bilinmeli ve verilen örneğin bu kavrama ilişkin bir örnek olduğu çıkarımında bulunulmalıdır.

Soruda verilen açıklamanın hangi iletişim kuramına ait olduğu sorulmaktadır. Gündem Belirleme kuramına göre, medya halka “ne düşüneceğini” söylemede her zaman başarılı olamasa da, “ne hakkında düşüneceğini” söylemede her zaman etkili olmaktadır Yani medyada yer alan haberleri seçerek medya kuruluşları, insanların ne düşüneceğini belirleyemezler, ama ne hakkında düşüneceği üzerinde etkili olabilirler. Sorunun çözümünde günden belirleme kuramı bilinmelidir.

Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky’ye göre medyanın ana görevlerinden en önemlisi propagandadır. Ona göre medya kasıtlı bir şekilde propaganda aracı olarak kullanılmaktadır ve egemenlik ile emperyalizmi desteklemektedir

Soruda sanayi toplumuna ilişkin teknoloji, yerleşim şekli ve sosyal yapıya ifadeler verilmekte ve bu ifadelerden hangi/hangilerinin sanayi toplumuna ilişkin olduğu sorulmaktadır. Sanayi toplumunda teknoloji; makine gücü, elektrik, petrol, nükleer güçten oluşur. Sanayi toplumunda nüfusun çoğunluğu şehirlerde yaşamaktadır ve sosyal yapı karmaşık işbölümü, ve ekonomi, askeri ve dini yapılara dayanır. Sorunun çözümünde toplum çeşitleri bilinmeli ve birbirinden ayırt edilebilmelidir.

Ekonomideki küreselleşmeyle benzer malların/ürünlerin tüm dünyaya yayılması, halkla ilişkiler, reklam gibi iletişim stratejileriyle bu ürünlerin tüm dünyada talep edilen
ve arzu uyandıran nesneler olarak empoze edilmesiyle dünya yeni bir kültürel forma bürünmüştür. Benzer yiyecekleri yiyen, benzer marka arabaları kullanan, benzer kıyafetleri
giyen, benzer filmleri izleyen, benzer müzikleri dinleyen kısacası benzer şeyleri tüketen bir kitle oluşmuştur. Gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere doğru akan bir kültürel durum söz konusudur. Gelişmiş ülkelerin kültürel öğeleri az gelişmiş ülkeler üzerinde etki oluşturmaktadır. Kültürel küreselleşmenin hızlı bir şekilde yaşanmasındaki temel nedenlerden biri de kitle iletişim araçların her geçen gün çoğalıp gelişmesidir.

Kültürden ekonomiye birden çok çerçevede ele alınan küreselleşmenin genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Uluslararası mal ve hizmet ticareti serbestleşmiştir.
• Bilgi ve iletişim teknolojileri gelişmiştir.
• İnternet yeni bir küresel mekân ve özgürlük alanı ve ekonomik pazar olarak kullanılmaya başlamıştır.
• Tüketim kültürü yerleşmiştir.
• Ticaret liberal hale gelmiştir.
• İki kutuplu dünya anlayışı yıkılmıştır.
• Kaynakların üretimi, dağıtımı ve tüketimi küresel bir ölçeğe ulaşmıştır.
• Bilgi ve iletişim teknolojileri her alanda kullanılmaya başlanmıştır.
• Dijital bir devrim yaşanmıştır.
• Ekonominin uluslararası hale gelmiş, uluslararası ticaret yaygınlaşmıştır.

Gazetecilerin oluşturduğu enformasyon haber olarak adlandırılmaktadır. Habere kavramsal olarak yaklaşıldığında güncele ait zamanlı bilgi olarak tanımlamak mümkündür. Haber, günlük düzenli akışı, olumlu ya da olumsuz yönde değiştiren bilgi, olay, sistem farklılaşmasıdır.

Uluslararası haberin kriterleri şöyle sıralanmaktadır:
1. Yeni meydana gelmiş veya ortaya çıkmış olması,
2. Büyük bir ulus kitle, tanınmış birey veya küme ile ilgili olması,
3. Çatışma öğesi bulunması
4. Mesajı alanlarla psikolojik olarak yakın olması,
5. Dünyanın nasıl olduğu ve nasıl anlaşılması gerektiği konusundaki mevcut değerleri içermesi
6. Anlaşılmasının güç olmaması,
7. Uluslararasındaki çıkar çatışmasının bir parçası olması.

Haber akışının yönü haberin serbest dolaşımı kavramı çerçevesinde tartışılmaya başlamıştır. Haberin serbest dolaşımı tartışmalarının tarihi İkinci Dünya Savaşı sıralarına
rastlamaktadır. 1946’ta UNESCO’nun ilk konferansında bilginin ve fikirlerin serbestçe dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması gerektiği tartışılmıştır. İkinci Dünya Savaşı
sonrasında Amerika Birleşik Devletleri’nin haberin serbestçe dolaşımını dış politikası haline getirdiği görülmüştür. ABD’nin buna yönelik tutumu Üçüncü Dünya ülkelerince de
desteklenmiştir.

Bilginin ve haberin dünya üzerindeki dolaşımında serbestliğini engelleyen faktörleri; bilginin haberin, teknolojinin gücü sayesinde tekelde toplanması, hazırlık aşamasında da
verilerin her zaman için güçlüden taraf olan bir anlayışla düzenlenip dağıtıma sunulması olarak sıralanmaktadır. Haber toplama ve dağıtma işi gereksinim duyduğı teknoloji ve iş
gücü nedeniyle pahalı bir iştir. İşin maddi tarafı az gelişmiş ülkelerin aleyhinedir. Çünkü az gelişmiş ülkeler iç ve dış haber ağını oluşturacak yeterli maddi birikime sahip değildir. Sermaye azlığı da gerek iletişim teknolojilerine sahip olmada gerekse gerekli olan organizasyonu oluşturmada zorluk çıkarmaktadır. Maddi nedenlerden dolayı az gelişmiş ülkeler
haberin dolaşımında yer alamamaktadır.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü, küreselleşme lehinde olanlar dünyayı küçük bir köy gibi görmektedir. Onlara göre küreselleşme, tek bir ekonomik modeli, ortak bir düşünce biçimini, insanlar arası eşitliği varsaymaktadır. Karşı çıkanlara göre ise küreselleşme bir aldatmacadır, emperyalizmin günümüz koşullarına uydurulmuş bir biçimidir. Bu bağlamda küreselleşme, günümüzde birtakım eleştirilerle karşı karşıya kalmıştır. Dünyadaki bütün ülkeler aynı teknolojiye sahip değildir. Sanayileşme ve modernleşme her yerde aynı hızla gelişmemiştir. Küreselleşme ile birlikte ülkeler, insanlar, kurumlar ve şirketler arasındaki uzaklıklar kısalmakta ancak işsizlik ve ülkeler arasındaki gelir dağılımındaki eşitsizlik giderek artmaktadır. Kültürel anlamda da bir tektipleşme gerçekleşmektedir. Tüm dünyada insanlar aynı teknolojilere, aynı marka kıyafetlere, arabalara, dizilere, filmlere, müziklere ilgi duymaktadır. Kültürel bir homojenleşme yaşanmaktadır.

Az gelişmiş ülkeler ve gelişmiş ülkelerdeki bu teknoloji sahipliği, altyapı ve haberin dağıtımındaki farklar, haberin üretim sürecinde de mevcuttur. Taraflı bir bakışaçısı ve
haberlerin çarpıtılması durumu sözkonusudur. Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkeler, uluslararası medya organizasyonları için sürekli haber konusudur. Ancak habere genellikle olumsuzluklarıyla haber olmaktadır. Az gelişmiş ülkelere yönelik haberler genellikle, doğal afet, savaş, iç savaş gibi konulardadır. Az gelişmiş ülkeler kendi ülkelerine ilişkin gelişmeleri de yine gelişmiş ülkelerin egemenliğinde bulunan küresel haber ağlarından almaktadır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kendilerine ait bir haber dağıtım mekanizması olmadığından, tüm dünya, bu ülkelerdeki haberleri uluslararası medya organizasyonlarının düzenlediği şekliyle almak zorunda kalmaktadırlar.

İletişim araçlarının kültürel değişimler üzerindeki etkisi bilinmektedir. İnternet de bu kültürel alanı hızla küreselleştiren bir olgu olarak karşımıza çıkmıştır. İnternetin kültürel alandaki bu başatlığı, yeni toplumsal ve bireysel ilişki biçimlerinin, yeni kimliklerin, yeni kültürel formların oluşmasını olanaklı hale getirerek, bir anlamda küresel ölçekte başatlaşmış ve aynı zamanda homojenleşmiş küresel bir kültürün inşasını sağlamıştır. Dolayısıyla, bir internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağı olmanın ötesinde, makro düzeyde yeni bir kültürel, siyasal ve ekonomik alan olarak analiz edilmektedir. Nasıl ki kültürel ortamın yeniden inşasında gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere yönelik bir akış varsa haberin oluşumunda da aynı şey söz konusudur. Bu yüzden, doğru yanıt D seçeneğidir.

Küresel etkilenebilirlik düzeyinin yoğunlaştığı son yirmi beş yıl içinde ekonomi, uluslararası haber içeriğini belirleyen ölçütlerin ilk sırasına yerleşmiştir. Ekonomik kalkınma,
ülkeler arasında gerçekleşen yatırım oranı ve uluslararası ticaret gibi belirleyici ölçütler günümüzde haberlere ek bir önem ve yoğunluk katmaktadır. Soğuk Savaşı sona erdiren
bu gelişmenin uluslararası habercilik bağlamında ortaya çıkan en önemli etkisi, ekonomik determinizmin haber içeriği üzerinde giderek daha fazla ağırlık kazanması olmuştur. Halen dış ekonomik gelişmelere ilişkin haberler, uluslararası haberlerin ciddi yüzünü oluşturmakta; özellikle bu tür gelişmelerin güncellik taşıyan yönlerine ilişkin olarak
yayınlanan yorumlar da içeriği zenginleştirmek için yaygın olarak kullanılmaktadır.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Çünkü,  uluslararası haberin kriterleri şöyle sıralanmaktadır:

Günümüzde medya kuruluşları büyük şirket ve holdingler bünyesinde yer almaktadır. Bugün dünyada ve ülkemizde basın sektörünü elinde bulunduran holdinglerin, medya dışında da yatırımları ve sanayi kuruluşları bulunmaktadır. İletişim teknolojilerindeki gelişmelerin gazetecilik üzerindeki ilk değişikliği sahiplik üzerinde olmuştur. İletişim teknolojilerinin gazetecilik üzerindeki diğer etkileri şu şekilde sıralanmaktadır:
• Uluslararası haber gönderiminin birim maliyeti, dünya haber sisteminin artmasıyla birlikte, düşmüştür ancak etkinlik ve hızı artmıştır.
• Teknoloji dünyanın her tarafından haber alımı ve gönderimini mümkün kılmaktadır. İki yönlü iletişim sayesinde ve iletişim uydularıyla kişisel bilgisayarlar, tablet
bilgisayarlar ve akıllı telefonlar arasında bağlantı sağlanmakta ve haber tüketicileri pasif izleyicilerden farklı olarak bilgiyi kullanmaya başlamışlardır.
• Teknik ilerlemeler sayesinde bilgi kaynaklarının potansiyel sayıları sınırsız olmuştur. İletişim ve bilgisayar teknolojisiyle bilim ortaklaşa bir çabanın içine girmiştir.
• Kişisel iletişim ortamındaki etkinlik, genel olarak kitle iletişim araçlarını kontrol altına alma eğiliminde olan hükümetlere karşı bir güç olarak ortaya çıkmıştır.
• Bilgi teknolojilerindeki gelişme ve sosyal ağlarla izleyici sadece içeriği alıcısı değil aynı zamanda içerik üreten kişi haline gelmiştir.
• İzleyicinin içerik üretmesi bilgi akış sürecine ve dağıtımına katkı sağlamasıyla yurttaş gazeteciliği kavramı ortaya çıkmıştır.

UNESCO, 1953 yılında yaptığı tanımda haber ajanslarının görev ve sorumlulukları ve işlevleri genel hatlarıyla belirtilmiştir. Buna göre, “haber ajansı, hukuki statüsü ne olursa
olsun, genel anlamda haberleri, gerçekleri gösterem ve tanımlayan aktüalite belgelerini bulup, bunları kitle iletişim araçlarına yayan, yasaların hükümlerine, ticaret kurallarına
uygun olarak verdiği ölçüde tam ve tarafsız hizmet götüren kuruluşlardır”.
Haber ajanslarının üç temel işlevi vardır. Bunlar;
1. Haber ya da haber için gerekli malzemeleri toplamak
2. Haber üretmek (Yazılı, sesli ve görüntülü)
3. Toplanan ve üretilen haberleri abonelerine satmak.

Ajansların çalışma prensipleri ve şekillerine göre özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır:
1. Genelde güvenilir haber iletirler. Yanlış haber geçtikleri enderdir, olsa da çok çabuk düzeltilir.
2. Haberleri tarafsızdır. Haberleri yorum içermez
3. Güvenilirlik ve tarafsızlığın ardından haber ajanslarının en büyük özelliği ve çalışma prensibi hızdır. Haber ajanları haberi en kısa sürece hızla abonelerine geçer.
4. Haberler servislere, gazetelerde yapıldığı gibi seçilmiş ve düzenlenmiş olarak iletilir. Bu sayede gazete editörü çalışmasıyla ilgili bilgileri toplamak için uğraşmak zorunda kalmaz. Böylece gazetedeki servislerin varlığı da garanti altına alınmış olur.
5. Haberler hızla ve basıma hazır biçimde ve çoğunlukla da olayın hemen sonrasında ulaştırılır.
6. Yerel haberler dışında, yazı işlerinin günlük çalışma temposunu, ajanslar belirler.
7. Gazetecilerin görevlerinin büyük bir bölümünü üstlenirler, gazete sayfalarının, internet sitelerinin, radyo ve televizyon haber bültenlerinin dolmasına katkı sağlarlar.