Dünya Ticaretinin Serbestleşmesi

Hiper-küreselleşmeciler, devletlerin ortadan kalkacağını ve ulus üstü organizasyonlara geçileceğini; şüpheciler küreselleşmenin bir fantezi olduğunu, yaşanılan gelişmelerin yeni olmadığını ve hep olan şeyler olduğunu savunmakta; ikisi arasında bir yerde konumlanan dönüşümcüler ise birçok şeyin değiştiğini ama bazı şeylerin ise değişmediğini savunmaktadırlar.

Dünya Bankası (DB), Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) ile küreselleşme hızını iyice artırmıştır.

Küreselleşme bir süreç olmakla beraber zaman zaman hızını artırmaktadır. Küreselleşmenin hızını artırdığı ilk dalga coğrafi keşifler ve sömürgecilik dönemi, ikinci dalga II. Dünya Savaşı sonrası yaşanan gelişmeler, üçüncü dalga 1980 sonrası Neo-liberal politikalar dönemi ve dördüncü dalga ise 1991 Sovyetler Birliği’nin dağılması ile yaşanmıştır. 2016 yılında ABD’de Donald Trump’ın başa geldiği dönem ve dünyayı kasıp kavuran korona krizi ise hâlen devam etmekle beraber yeni gelişmelere gebedir.

Bu yardımların amacı, yardım yapılan ülkeleri kalkındırarak bu ülkeleri SSCB nin etki alanından kurtarmaktır.

Dünya Ticaret Örgütü GATT ın devamı ola- rak 1 Ocak 1995 yılında Uruguay Görüşmelerinin bir sonucu olarak kurulmuştur.

DTÖ’nün amacı, dış ticaret gerçekleştirenlerin uluslararası pazarlara güvenli, serbest ve öngörülebilir bir şekilde ulaşmasını sağlamaktır.

DTÖ ile GATT arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. GATT, kurumsal yapısı olmayan sadece çok taraflı bir anlaşma iken DTÖ, kurum- sal bir yapıya sahiptir. GATT geçici bir anlaşma iken DTÖ taahhütleri olan, zorlayıcı hükümler içeren ve sürekliliği olan bir kurumdur. GATT’ın hükümleri sadece mal ticaretini kapsarken DTÖ bunun yanında, hizmetler ticareti ve fikrî mülkiyet haklarını da kapsamaktadır. GATT, çok taraflı bir anlaşma olup zamanla yeni anlaşmalarla kapsamı genişletilmişken DTÖ’de ise anlaşmaların tama- mı çok taraflı ve bağlayıcı hükümler içermektedir. DTÖ, uluslararası anlaşmaların çözümünde daha hızlı ve otomatik mekanizmalara sahipti

DTÖ’nün karar organları bakanlar konferansı, genel konsey, konseyler, komiteler, sekretarya ve bütçeden oluşmaktadır.

En yüksek karar organı olan bakanlar konferansı iki yılda bir toplanmakta ve kuruluşu ilgilendiren her konuda karar alabimektedir.

GATT, uluslararası bir anlaşma olup 1947 yılın- da dünya ticaretini serbestleştirmek için kurulmuş geçici bir anlaşmadır. DTÖ ise GATT’ın devamı olup 1995 yılında kabul edilmiş, daha geniş, sürekli ve tarafları bağlayıcı hükümler içeren bir kuruluştur.

GATS, 1994 tarihinde Marakeş’te uluslararası hizmet ticaretine ilişkin temel kural ve ilkeleri or- taya koyan çok taraflı bir anlaşmadır.

Ülkelerin zamanla ortaya çıkacak etkilerle ulusal gelir düzeyi, kalkınma hızı ve ekonomik yapısını derinden etkileyen, piyasanın tama- mını etkisi altına alan, piyasanın genişlemesi dolayısıyla, kaynak arzında ve çeşitliliğinde, üretim yöntemi ve yönetiminde ve ülkelerin teknolojik yapısında bir dizi değişiklik doğu- racak etkilere dinamik etkiler denmektedir.

İktisadi birleşme türleri en dar kapsamlıdan en genişe doğru sıralanmıştır. Bir üstteki bir alttaki- nin özelliklerini taşımakla beraber ilave unsurlara da sahiptir. Sıralama, tercihli ticaret anlaşması, serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği, ortak pazar ve iktisadi ve parasal birlik şeklindedir.

İsveçli iktisatçı Gunnar Myrdal tarafından ortaya atılan bu teoriye göre gelişme düzeyleri farklı olan ülkelerin bir iktisadi gruba katılmaları durumunda piyasa şartları bunların arasındaki gelişme farklılıklarını iyice artıracaktır. Bu gelişme farklı- lıklarının birden fazla ülkeyi ilgilendirmesi durumunda bir yığılma olacaktır. Buna kutuplaşma teo- risi denmektedir

Merkezi Cakarta’da bulunan ASEAN, 1967 yılında bazı Güneydoğu Asya ülkelerinin bir araya gelmesi ile oluşturulmuş bir serbest ticaret anlaşmasıdır. Birliğe üye devletler, kurucu üyeler Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler, Singapur olmak üzere, Brunei, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya’dır.

OECD amacını, daha iyi yaşamlar için daha iyi politikalar üretmek, hükûmetler, politika yapıcılar ve vatandaşlar ile birlikte, kanıta dayalı uluslararası standartlar oluşturmak ve bir dizi sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlara çözüm bulmak için çalışmak olarak açıklamıştır. Ayrıca örgütün amaçları, ekonomik performansı iyileştirmeden iş yaratmaya, güçlü eğitimi teşvik etmeden uluslararası vergi kaçakçılığına karşı mücadeleye kadar sıralanmıştır.

Merkezi Cidde’de olan İİT, 1969 yılında Müs- lüman ülkeler tarafından din esasına göre kurulmuş bir organizasyondur. Kuruluşun 57 üyesi bulunmaktadır. Amacı, üye devletler arasındaki işbirliğini, dayanışmayı güçlendirmek ve Müslüman devletlerin çıkarlarını uluslararası alanda korumaktır.

Merkezi Brüksel’de bulunan AB nin temelleri Belçika, Fransa, Hollanda, Lüksemburg, Batı Almanya ve İtalya’dan oluşan altı ülkenin katılımı ile 1957 yılında yapılan Roma Antlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna dayanmaktadır.

AB’nin hedefleri: AB vatandaşlarının refahını yükseltmek ve barışı teşvik etmek; AB sınırları içerisinde özgürlüğü, güveni ve adaleti sağlamak; istikrarlı bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarına bağlı sürdürülebilir kalkınma ve tam istihdamı sağlayan rekabetçi bir piyasa ekonomisini sağlamak; çevrenin korunması, ayrımcılıkla ve sosyal dışlanmayla mücadele etmek; bilimsel ve teknolojik ilerlemeyi teşvik etmek; birlik içerisinde ekonomik, sosyal ve bölgesel uyumu ve dayanışmayı artırmak; zengin kültürel ve dilsel çeşitliliğine saygı duymak; ortak para birimi olan Euroya dayalı parasal birliği kurmak olarak sıralanabilir. AB’nin ortak değerleri, insan onuru, özgürlük, demokrasi, eşitlik, huku- kun üstünlüğü ve insan hakları olarak sıralanmıştır