Uluslararası Ticaret Politikası

164 üyeye sahip olan Dünya Ticaret Örgütünün asıl amacının uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi ve hükûmetlerin ticaret anlaşmazlıklarını müzakere etmelerini sağlamak ve ticari anlaşmazlıkları çözmek olduğu söylenebilir.

Geleneksel koruma araçları, gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları, ithalat yasakları iken yeni koruma araçları, sübvansiyonlar, tarife dışı araçlar, gönüllü ihracat kısıtlaması ve anti-damping gibi araçlardır.

Dış ödeme açıklarının giderilmesi, yurt içi endüstrileri dış rekabetten koruma, hazineye gelir sağlama, ekonomik kalkınma, ekonomik istikrarın sağlanması, otarşi.  Dış ticaret politikasının bu amaçlarının yanında, ekonominin liberalleştirilmesi, dış piyasalarda monopol gücünden yararlanma, piyasa aksaklıklarının giderilmesi, sosyal, siyasal ve askerî alanlarda dış politika hedeflerini gerçekleştirme, bir sosyal sınıfı koruma amacı ve dış ekonomik istikrarın sağlanması gibi amaçları vardır.

Gümrük vergilerinden tek taraflı olarak konulanlara otonom (kanuni), iki ya da daha fazla ülkenin karşılıklı bir anlaşmaya dayalı şekilde konulanlara da tercihli (tavizli) tarifeler denir.

Gümrük vergileri spesifik ve ad valorem usul olmak üzere iki şekilde alınabilir.

Ticaret hacmindeki daralmanın olumsuz etkilerine karşın ticaret hadlerinin iyileşmesinden doğan kârı maksimize eden gümrük vergisine optimum tarife denir.

Damping bir malın yurt içindeki fiyatından daha düşük bir fiyata ihraç edilmesidir. Anti-damping ise dampinge karşı konulan vergilerdir.

Tarife dışı araçlar kendi arasında miktar kısıtlamaları, yeni korumacılık, sübvansiyonlar, ithal ve ihraç vergileri ile monopol ve kartellerden oluşmaktadır.

Dış ticareti yönlendirmek için daha etkili ve daha dolaylı müdahale araçları miktar kısıtlamalarıdır. Bunlar, ithalat kota ve yasakları, döviz kontrolü ve çoklu kur sisteminden oluşmaktadır.

GATT’ın dış ticareti serbestleştirme çabalarından kaçınmak ve oluşan yeni ekonomik durumda kendilerini korumak için başvurdukları gönüllü ihracat kısıtlamaları, sağlık, güvenlik ve çevre standartları, idari düzenlemeler ve kamu ihaleleri gibi genelde görünmez engeller olarak tarif edilen uygulamalardır.

Kartel, aynı sektörde faaliyet gösteren birden fazla firmanın aralarındaki rekabeti sona erdirmek için yapılan birleşmelerdir.

Sübvansiyonların bazı dezavantajları da vardır. Bu destekler daha ziyade halktan alınan vergilerle oluşmuş olan bütçeden ayrılan payla yapıldığı için halkın refahını düşürücü bir etki yapmakta, eğer bu kaynak doğru alanlara aktarılamazsa verimsizliğe de neden olabilmektedir.

Gümrük vergileri uygulanırken F.O.B (free on board) ve C.İ.F (cost, insurance ve freight) olmak üzere başlıca iki tür uygulama vardır.

F.O.B, malın ihraç edilen ülke limanında gemiye yüklendiğindeki fiyatıdır.

C.İ.F ise malın ithalatçı ülke limanına ulaşınca oluşan fiyatıdır. C.İ.F, malın maliyeti, sigortası ve taşıma giderlerini içermektedir.

Gümrük vergisi = 1000 $ × 0,12 = 120 $’dır.

Bu çerçevede, ithalatçının 120 $ gümrük vergisi ödemesi gerekmektedir.

Otarşi, ülkenin ekonomik olarak kendi kendine yeterli olması demektir.

Uluslararası ticaret teorisi, dış ticaretin ulusal ticaretten farklılıklarını ve sağladığı faydaları, ülkelerin neden ihracat ve ithalat yapmaları gerektiğini, bu ticaret sonucunda oluşan uluslararası fiyatların hangi düzeyde oluştuğunu açıklamaktır. Uluslararası ticaret politikası ise yapılmakta olan dış ticarete hangi müdahalelerin hangi araçlarla yapılması ile bu ticaretten ülkenin nasıl kazançlı çıkacağını açıklamaya çalışmaktadır.