Klasik Ticaret Teorileri

Merkantilizm: 1450-1750 yılları arasında Avrupa’da ortaya çıkarak Orta Çağ ve Fizyokrasi arasındaki dönemde gelişen siyasi ve iktisadi düşüncelerin bütünü olarak ifade edilen düşüncelerin bütünüdür.

Merkantilizmde ticarete taraf olanlardan biri kazançlı çıkarken diğeri kayba uğrayacağı için, yoğun devlet müdahaleciliği kaçınılmazdır

 Merkantilizmde müdahaleler kap­samında ihracat sübvanse edilirken tüketim malı ithalatına kotalar ve yüksek tarifeler konulmuştur.

Merkantilist dönemde, zenginliğin, bir ülkenin üretim kapasitesi yerine değerli madenlere sahip olmasıyla özdeşleştirilmesi ve dünya kaynaklarının durağan olduğu görüşü, izlenen ekonomi politi­kaları açısından çok önemliydi.

Çünkü böyle bir sistem dâhilinde ticaret yapan az gelişmiş sömürge ülkeler, zaman içinde daha da fakirleşmişler, ithalat yapamaz ve ithalat karşılığında değerli maden gön­deremez hâle gelmişlerdir.

Fizyokratlar, ticaret ve sanayi sektörlerinin ge­rekli olmalarına rağmen, verimli olmadıklarını ve toplumsal refahın temel kaynağının uluslararası ticaret yerine tarımsal üretim olduğunu savunmuş­lardır.

Fizyokratlara göre sanayi mallarına yönelik uluslararası ticaret, ülkenin dışa bağımlı hâle gel­mesini sağlayacağından dolayı savaş, kuraklık vb. gibi olağanüstü durumlarda güvenilirliğini kaybet­mektedir.

Klasik Liberalizmin ortaya çıkmasında Merkantilizm ve Fizyokrasinin payı büyüktür.

Emek-değer teorisine göre, bir mal ve hizmetin değeri üretiminde kullanılan emek miktarı ile ölçülür.

Adam Smith’e göre, Merkantilistlerin aksine dünya serveti sabit değildir. Ticarete taraf olan her iki ülke de ticaretten kazançlı çıkabilmekte ve ser­best ticaret aracılığıyla gerek ülkelerin gerekse de dünyanın toplam refahı artabilmektedir. Bunun gerçekleşmesi için ülkelerin serbest ticaretin işle­yişini engelleyecek uygulamalar içinde olmamaları gerekmektedir.

Adam Smith’in ortaya attığı, mutlak üstünlük teorisine göre, her ülke hangi malı mutlak olarak daha ucuza üretiyorsa o malın üretiminde uz­manlaşarak onu ihraç etmeli, üretim maliyetinin yüksek olduğu malı diğer ülkeden ithal etmelidir.

Karşılaştırmalı üstünlüğe göre, bir ülke, diğer­lerine göre hangi malların üretiminde daha yüksek oranda bir üstünlüğe sahip ise o malların üretimin­de uzmanlaşmalıdır.

Neo-klasik iktisatçılar, emek-değer teori­sinin geçerliliğini savunmanın mümkün olamaya­cağını çünkü üretimde sermaye, doğal kaynaklar ve girişimci gibi diğer faktörlerinin de yer aldığını, ayrıca emeğin homojen olmayıp çeşitli kaliteleri­nin bulunabileceğini kabul etmişlerdir. Dolayısıy­la, karşılaştırmalı üstünlüğün açıklamasını emek değer teorisine dayandırmak doğru olmayacaktır.

Fırsat maliyeti teorisine göre bir malın fırsat mali­yeti, o malın üretimi için vazgeçilen diğer tüm üretim faktörlerinin toplam maliyetine eşittir.

Karşılaştırmalı üstünlük teorisinin emek değer teorisine dayanmasına gerek olmadığını Gottfried von Haberler fırsat maliyeti teorisi ile açıklamaya çalışmıştır.

Üretim İmkânları Eğrisi veya Dönüşüm Eğrisi; mevcut teknoloji ve üretim faktörlerini kullanarak belirli bir dönemde bir ülkenin üretebileceği en yüksek seviyedeki mal ve hizmet bileşimlerini, diğer bir ifade ile üretim kapasitesini gösteren eğridir.

Üretim imkânları eğrisine bakarak o ülkenin üretebileceği mal ve hizmetlerin maksimum sınırı, yani ülkenin toplam üretim kapasitesi görülebilir.

Ülkeler, sınırlı miktarda sahip oldukları kaynaklarını belirli bir mal yelpa­zesi üretmek için kullandıklarında uluslararası uz­manlaşma artmaktadır.

Sabit maliyetler altında üretim imkânları eğrisi düz bir doğru şeklindedir.

Sabit maliyetler altında üretim olanakları eğrisi düz bir doğru iken, azalan maliyetlerde orijine dış bükey ve artan maliyetlerde ise orijine iç bükey bir eğri şek­linde olacaktır.