ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Hizmetlerin ikinci derecede bir faaliyet alanı olarak görülmesinde, bu kesimde verimliliğin düşük olduğu biçimindeki geleneksel inancın büyük etkisi vardır. Bunun da kökenleri Adam Smith’e kadar iner. Klasik Ekolün kurucusu olan Smith, hizmetleri ekonomide birer kısır faaliyet alanı olarak nitelendirmişti. Daha sonraları ise hizmet faaliyetlerindeki artışlar, birincil (tarım) ve ikincil (sanayi) sektörlerdeki gelişmelerin dolaylı bir sonucu olarak görülmeye başlandı ve hizmetlere üçüncül (tertiary) sektör adı verildi. Bu anlamda hizmetlerin ulusal hasıladaki katkısı, ilk iki sektörden arta kalan bir pay veya “kalıntı” (residual) olarak düşünülüyordu.

Ekonomik hizmetler: Mesleki hizmetler (avukatlık, doktorluk, mühendislik, vb.), bilgisayar hizmetleri, araştırma ve geliştirme, emlâk, kiralama, pazarlama, kalite kontrolü, reklâmcılık, vs.

Bilgi teknolojisindeki gelişmeler mamül malların üretiminde daha büyük oranda hizmet kullanılması sonucunu doğurmuştur. Böylece ihraç ve ithal edilen malların kapsamına giren hizmetler büyük ölçüde artmıştır. Araştırmalar, sanayileşmiş ülkelerde mal ihracatının yüzde 60-80’lik bir payının hizmetlerden oluştuğunu gösteriyor.

Dünya hizmet ihracat ve ithalatında ilk sırada gelen ülke ABD’dir. Bu ülke, 662 milyar dolarlık ihracatla dünya hizmet ihracatının yüzde 14,3’ünü, 432 milyar dolarlık ithalatla da dünya ithalatının yüzde 9,8’ini karşılamaktadır.

Uruguay Görüşmeleri’nde uluslararası hizmet ticaretinin çok yanlı olarak serbestleştirilmesini sağlamak üzere Uluslararası Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (General Agreement on Trade in Services: GATS) imzalanmış ve hizmetler de mal ticareti gibi Dünya Ticaret Örgütü (WTO)’nün kapsamına alınmıştır.

Günümüzde AB, NAFTA ve APEC gibi bölgesel ekonomik birleşme hareketlerinde de hizmet ticaretini serbestleştirme yönünde oldukça önemli adımlar atılmıştır. Bu kuruluşların ana hedefi üyeleri arasındaki mal ticaretini serbestleştirmektir; ancak hizmetler ticaretinin liberalleştirilmesi alanında da çaba gösterirler. Söz konusu bölgesel gruplaşmalar arasında mal ticaretinde olduğu kadar hizmet ticareti alanında da en kapsamlı olanı AB’dir. AB’nin 1993 başında oluşturduğu Avrupa Tek Pazarı, birlik içi hizmet ticaretinin serbestleştirilmesi yönünde önemli bir ilerlemedir.

Mal ticaretinde faktör donatımı, ölçek ekonomileri, tekelci rekabet, beşeri sermaye, mal farklılıkları, vs. gibi koşullar etkili olurken hizmetler ticaretinde hizmetin ihraç edilebilirliliği ve teknolojik gelişmeler daha büyük ağırlık taşır.

Gelen turist sayısı olarak bakıldığında ise ilk sırada Fransa (97.9 milyon) yer almakta, O’nu ABD (69,8 milyon), İspanya (60,7 milyon), Çin (55,7 milyon) ve İtalya (47,7 milyon) izlemektedir. Türkiye 37,8 milyon kişi ile gelen turist sayısı açısından 6. sırada yer alır.

Dünyada en büyük turizm harcaması yapan ülke bir buçuk milyara yaklaşan nüfusu ile Çin’dir. Dünya turizm harcamaları piyasasında bu ülkenin payı yüzde 11.1 gibi oldukça yüksek bir düzeydedir. Artan geliri, dış harcamalar üzerine konulan hükûmet kısıtlamalarının azaltılması ve ulusal paranın dış değerinin düşük tutulmakta olması dolayısıyla 2000 yılından beri Çin’in dış turizm harcamaları yaklaşık on kat kadar artmıştır.

Ülkemizin coğrafi konumu, iklimi, zengin doğası ve tarihi mirasımız, turizmin geliştirilmesi için sahip olduğumuz kaynak üstünlükleridir.  Bununla birlikte,  alt yapı yetersizliklerinin yanında, başta kronik enflâsyon olmak üzere yaşanan ekonomik ve siyasal istikrarsızlıklar, zaman zaman karşılaşılan terör olayları da ülke turizmini olumsuz yönde etkilemektedir.

Klasik Ekolün kurucusu olan Smith, hizmetleri ekonomide birer kısır faaliyet alanı olarak nitelendirmiştir.

Tarım hizmetleri Dünya Ticaret Örgütü (WTO) tarafından hizmetler sektörüyle ilgili yapılan sınıflandırma içinde yer almaz

Dağıtım hizmetleri (toptan ve perakende ticaret, komisyonculuk gibi)

ABD ilk sırada yer almaktadır.

Tarım politikaları dolaysız yabancı sermaye (DYS)  yatırımlarının bütün diğer sektörlerdekilerden daha hızlı bir biçimde artmasına neden olmamıştır

Teknolojik gelişmeler hizmet ticaretinde etkili olan koşullardan biridir

Uluslararası turizm, döviz gelirlerini artırmak üzere, gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerin yoğun biçimde özendirmeye çalıştıkları bir hizmet alanıdır.

Japonya ülkeler arasında yer almaz.

Ekonomik faaliyetler döviz geliri sağlayan hizmet kalemleri arasında yer almaz

Rusya Federasyonu