ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Türkiye’de 2011 yılında AR-GE harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 0.86 olmuştur.

2011 yılında toplam AR-GE harcamalarının yüzde 45,5’i yüksek öğretim kurumları, yüzde 43,2’si özel kesim ve yüzde 11,3’ü de kamu kesimi kuruluşları tarafından yapılmıştır.

2013’te ülkemiz, küresel rekabet üstünlüğü açısından 148 ülke arasında 56. sırada gelmiştir.

İş gücü verimliliği alanında Lüksemburg ilk sırada gelmekte, onu Norveç, Katar, İrlanda ve Fransa gibi ülkeler izlemektedir.

Yalın biçimde teknoloji ithali: Henüz bir sermaye malına dönüşmüş olmayan (disembodied) teknolojinin ithal edilmesi bu gruba girer.

Teknolojiyi kullanacak olan tarafın (licencee), teknolojinin mülkiyetine sahip olan tarafa (licencor), satış hacmi veya işletme kârı üzerinden düzenli biçimde ödeme yapması gerekir. Yapılan bu ödemelere “royalty” adı verilir.

1960’lı yıllarda İtalya, İspanya, Yunanistan ve Türkiye’den Batı Avrupa ülkelerine büyük ölçüde işçi ihraç edilmiştir.

Genellikle çalışmak için yabancı ülkelere gidenler, nüfusun genç ve erkek kesimidir.

Yaygın işsizlik içinde bulunan ülkelerin dışarıya iş gücü göndermeleri işsizlik sorununu hafifleterek emek piyasasındaki dengesizliği bir derecede giderebilir. Her yıl yeniden iş piyasasına çıkanlarla mevcut işsizlere çalışma alanları yaratabilmek, az gelişmiş ülkelerin kapasitelerini aşan ölçüde yatırımları gerektiriyor. Yabancı ülkelerde çalışmaya giden işçiler bir yönüyle bu sorunun çözümüne katkıda bulunmuş olurlar.

Türkiye’nin ilk ve en fazla işçi gönderdiği bölge AET ülkeleri ve özellikle Almanya’dır.

Günümüzde özellikle iletişim ve ulaştırma teknolojisi alanlarında baş döndürücü bir teknolojik gelişme yaşanmaktadır. Teknolojiyi üretenler ise gelişmiş sanayi ülkelerindeki büyük firmalardır. Sahip oldukları hızlı teknolojik gelişme yaratma kapasitesi dolayısıyla ileri sanayi ülkelerinden aynı zamanda “bilgi toplumu” diye de söz edilmektedir.

Uyarılmış teknolojik gelişme hipotezi: Günümüzde teknolojik gelişme “otonom” olmaktan çok “uyarılmış” (induced) bir süreç durumundadır. Başka bir deyişle yeniliklerin ortaya çıkışı piyasa gelişmelerine bir tepki niteliği taşır.

İş gücü verimliliği alanında Lüksemburg ilk sırada gelmekte, onu Norveç, Katar, İrlanda ve Fransa gibi ülkeler izlemektedir.

Belirli malların üretiminde teknolojik yenilik icat eden firmaların alacağı kararları etkileyen bir dizi koşul vardır. Örneğin şu gibi durumlarda firmanın yabancılarla lisans anlaşması yapması ekonomik açıdan daha uygun olabilir:

Yabancı piyasa konusunda yeterli bilgiye sahip olunmaması dolayısıyla bu piyasa- lara doğrudan yatırım yapma riskinin yüksekliği,

Yabancı ülke piyasasının göreceli olarak önemsiz bir yer tutması

Firmanın aynı anda birçok ülkede birden üretimi yürütecek bir kapasiteye sahip olmaması

Halen başkalarının da bu teknolojiyi elde etmiş veya teknolojinin başkaları tarafından kolaylıkla taklit edilebilir olması

Daha önce de belirtildiği gibi teknoloji ya sermaye mallarına dönüşmüş olarak (embodied) ya da yalın (disembodied) biçimde ithal edilir. Buna göre başlıca teknoloji transferi kanalları aşağıdaki gibi belirtilebilir

Sermaye malları ithaliyle sağlanan teknoloji

Dolaysız yabancı sermaye yatırımlar

Yalın biçimde teknoloji ithali

Bilimsel konferanslar, teknik bültenler ve yabancı bilim adamı değişimi programları

Teknik yardım programları

Uluslararası iktisat literatüründe genel olarak iş gücü akımlarına yeterli bir ağırlık verilmemiştir. Bunun bir nedeni Klasik İktisatçıların emeği, ülkeler arasında hareketsiz kabul etmeleri olsa gerek. Diğer bir neden konunun aynı zamanda Sosyoloji ve Demografi gibi öteki bilim dallarıyla yakından ilgili bulunması olabilir.

Uluslararası iş gücü akımlarının ilk ve en açık sonucu ilgili ülkelerin nüfus yapıları üzerinde görülür.

Ülkelerarası emek hareketlerinin dikkate değer bir yönü de az gelişmiş ülkelerden doktor, mühendis, bilim adamı gibi yüksek derecede eğitilmiş insanların gelişmiş ülkelere doğru göç etmeleridir. Bu tür insangücü akımlarına alışılmış deyimle “beyin göçü” (brain drain) denir. Beyin göçleri sanayileşmiş ülkelerin kendi aralarında da olmakla birlikte, genellikle az gelişmiş ülkelerden ABD, Kanada ve AB gibi sanayileşmiş yörelere doğru ortaya çıkar.

Batı Avrupa ülkeleri 1950’lerin sonlarında savaşta yıkılan ekonomilerinin onarımını tamamlamışlar ve hızlı bir gelişme sürecine girmişlerdi. Bu amaçla ihtiyaç duydukları iş gücünü ise İtalya, İspanya, Yugoslavya ve Yunanistan gibi Avrupa’nın göreceli olarak geri bölgelerinden karşılıyorlardı. 1963’te Türkiye de Batı Avrupa ülkelerine işçi ihracına başlamıştı.

Yurt dışından dönen işçilerin Türkiye’de yeniden istihdam edilebilmeleri de önemli bir sorun yaratmıştır. Bu amaçla işçilerimizin kendi işlerini kurmaları özendirilmeye çalışılmıştır. Türk ve Alman hükümetlerinin katkılarıyla Türkiye Halk Bankası bünyesinde oluşturulan özel bir hesaptan bu amaçla kredi verilmiştir.