ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Her tahvilin bir nominal değeri (face value) vardır, buna vade değeri (maturity value) de denir ve ödünç verene (tahvil sahibine) vade sonunda yapılacak ödemeyi gösterir.

Euro tahvil piyasasındaki gelişmeyi hızlandıran bir etken de kredi swaplarının yaygınlaşmasıdır. Bugün euro tahvil ihracının yüzde 70’inin swap işlemlerin­den kaynaklandığı bilinmektedir.

Yabancı hisse senedi ihracı: Belli bir yabancı piyasadaki yatırımcılara satılmak üzere, o ülkenin yatırım kuruluşları kanalıyla hisse senedi çıkartılmasıdır. Bu tür hisse senetleri çoğunlukla satışa sunulacakları yabancı ülkenin ulusal parası ile çıkartılır ve o yabancı ülke sermaye piyasasında borsaya kaydettirilirler. Özellikle ufak bir piyasada faaliyet gösteren fakat o piyasanın sınırlarını aşan firmalar için önemli bir öz sermaye kaynağı oluşturabilir. Yabancı piyasada sermaye ihracı ile bir­likte, borsaya çifte kayıt yaptırılması, firma hisse senetlerinin likiditesini artırarak önemli miktarda fon sağlanmasına olanak verebilir.

Yatırım Fonları: Yabancı hisse senetlerine yatırım olanağı sağlayan önemli bir araç da yatırım fonlarıdır (mutual funds). Yatırım fonu yöneticileri, ufak bireysel yatırımcılardan veya büyük kurumsal yatırımcılardan toplanan mali kaynakları farklı ülkelerdeki şirket­lerinin menkul değerlerine yatırarak bir hisse senetleri portfolyosu oluştururlar. Uzman veya profesyonel kişiler tarafından yönetilen bu fonlar, özellikle küçük yatırımcılar için yabancı menkullere yatırım yapma güçlüklerini yenmenin ve geniş bir menkul değerler portfolyosuna çabucak erişebilmenin en kolay yoludur.

Proje kredileri, kalkınma planları ve yıllık yatırım programlarında yer alan çeşitli kamu kesimi projelerinin dış finansman ihtiyacını karşılamaya yöneliktir. Bunlar projeye bağlı­dırlar, yani ancak alındıkları projelerin finansmanında kullanılabilirler. Proje kredileri bazan projenin dış finansmanının yanında, ulusal para ile ilgili harca­malarının karşılanması amacıyla da sağlanmış olabilir. Az gelişmiş ülkenin kendi iç tasar­ruflarıyla karşılanamayacak kadar büyük projelerinin finansmanında buna gerek olabilir. Çünkü açık finansmana gidilmesi ülkede enflasyonu azdırır.

Gıda yardımı, az gelişmiş ülkelere gıda maddeleri sağlanması biçimindeki yardımlardır. Bu yardımların tipik bir örneğini ABD’nin, P.L.480 programı çerçevesinde az gelişmiş ül­kelere sağladığı tarımsal ürün fazlaları oluşturur. Aslında bu yardımlar sözü edilen gıda maddelerinin, az gelişmiş ülkelere, onların kendi ulusal paraları (genellikle konvertibil olmayan) karşılığında satılması biçiminde yapılmaktadır. Gıda yardımı, belirli koşullar altında yardım alan ülkenin üretim kapasitesini artırıcı etkide bulunabilir. Bu yardımlar sonucunda işsiz duran (atıl) kaynaklar altyapı niteliğin­deki kamu tesislerinde çalıştırılabildiği veya gıda ithalâtı azaltılarak bunların yerine ya­tırım ve ara malları ithâl edilebildiği ölçüde ülkenin sermaye stokuna bir katkı yapılmış olunur.

A,B,C ve D seçeneklerinde verilen ifadeler doğru iken E şıkkındaki ifade yanlıştır. Çünkü, Eurotahviller tek bir yabancı ulusal paraya bağlanabilecekleri gibi, birden fazla yabancı paraya bağlı olarak da çıkartılabilirler. Geleneksel olarak eurotahvil ihracında Amerikan doları kullanılmıştır. Ancak 1970’lerde Amerikan dolarının döviz piyasalarında uğradığı değer kaybı karşısında Alman markı ve Japon yeni gibi ulusal paralar da eurotahvil ihracında kullanılmıştır.Fakat hangi ulusal para olursa olsun, tek ulusal paranın uğrayabileceği değer kayıpları karşısında, kur riskine karşı güvence için yeni yöntemlerin bulunması gerekmiştir. Buna karşı bulunan çözüm ise iki farklı paraya bağlı tahvil (dual currency bonds) ile çok sayıda paraya bağlı tahvil (multiple currency bonds) çıkartılması olmuştur. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Uluslararası fonlar yalnızca ABD-dışı hisse senetlerine yatırım yaparlar. Global fonlar ise portfolyosunda Amerikan hisse senetleri ile birlikte yabancı hisse senetlerini içeren fonlardır. Özel fonlar (specialty funds), yalnızca, telekomünikasyon, bankacılık, turizm, vs. gibi belirli bir sektörün veya yeni özelleştirilen şirketlerin hisse senetlerinden oluşturulur. Bölgesel fonların yatırımları ise, belirli bir coğrafi bölgedeki şirketlerin hisse senetlerine yöneliktir. Söz gelişi Güney Asya, Lâtin Amerika, Orta ve Doğu Avrupa yöresindeki şirketler gibi. Dolayısıyla, doğru seçenek "D" şıkkıdır.

I,II ve IV. ifadeler doğru iken III ve V. ifadeler yanlıştır. Çünkü, hisse senetleri belirli bir
vade ile de sınırlı değildir. O bakımdan sürekli kaynak niteliği taşırlar. Ayrıca, Hisse senedi yatırımında, yatırımcının beklediği gelir ise kârdan alınacak paylardır. Bu ise önceden belirli olmayıp işletmenin kârlılığına bağlıdır. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

A,B,D ve E şıklarındaki kuruluşlar Dünya Bankası Grubu'nu (World Bank Group) oluşturan kuruluşlar arasında yer alır iken C şıkkındaki Uluslararası Para Fonu (IMF) yer almaz. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

En yoksul durumdaki az gelişmiş ülkelere daha uygun koşullardan finansman sağlamak üzere 1960’da kurulmuş olan Dünya Bankası kuruluşu Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) 'dir. IDA, bu ülkelere faizsiz veya çok düşük faizli kredi, hibe ve oldukça uzun vadeli (örneğin, ilk 10 yılı ödemesiz dönem olmak üzere 35-40 yıl vadeli) krediler sağlar. Söz konusu ülkeler için bu finansman çok önemlidir; çünkü bu ülkelerin ticari koşullarla dünya piyasalarından borçlanabilme olanakları ya hiç yoktur, ya da çok sınırlıdır. Bu yardımların finansmanı zengin ülkelerin (ve bazı gelişmekte olan ülkelerin) katkılarıyla karşılanmaktadır. IDA kredileri yoksul ülkelerde ekonomik kalkınmayı desteklemek, yoksulluğu azaltmak ve yaşam koşullarını iyileştirmek gibi amaçlarla verilmektedir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Kalkınma hızı büyük ölçüde yapılan yatırımlara bağlıdır. Az gelişmiş ülkelerde yurt içi tasarruf oranının düşüklüğü, kalkınma hızlarının yükseltilmesi için bu ülkelerin dış mali kaynaklara başvurmalarını adeta kaçınılmaz duruma getirmektedir. Uluslararası sermaye, hem iç tasarruf boşluğunu giderme hem de döviz açığını kapama yönünden ekonomik kalkınma üzerinde olumlu etkiler doğurabilir.

Para piyasalarının temel aracı kurumları, ticari bankalardır. Bir faiz geliri elde etmek için tasarrufçuların fonlarını mevduat biçiminde bankalara yatırmaları, fon ihtiyacı olan kişi ve kuruluşların da bir faiz ödeyerek bankalardan kredi almaları para piyasası işlemlerinin temelini oluşturur.

Europara Piyasası 1960 başlarında Avrupa’da, özellikle İngiltere’de, bazı ticari bankaların Amerikan doları cinsinden mevduat kabul etmeleri ve topladıkları bu fonlara dayanarak dolar üzerinden kredi açmalarıyla ortaya çıkmıştır.

İşlemlerin zamanla dolardan başka paralar cinsinden de yapılması dolayısıyla bu piyasalara Europara piyasaları adı verilmiştir. Ayrıca, söz konusu işlemler hızlı bir gelişme göstererek Avrupa kıtasının dışına yayılmıştır. Bazan Avrupa dışındaki europara piyasalarını ifade için onlardan kıyı ötesi piyasa anlamına gelen “offshore piyasa” diye söz edilir. İlgili paraların yurtiçindeki piyasaları ise “onshore piyasa” olarak tanınır.

Günümüzde Avrupa’da veya dünyanın öteki önemli mali merkezlerindeki büyük ticari bankalar, Europara mevduatı kabul eder ve eurokrediler açarlar. Bu tür işlem yapan bankalar eurobank olarak da adlandırılır.

Uluslararası banka kredilerinden ayrı olarak dış piyasalardan ödünç sermaye elde etmenin bir yolu da tahvil ihraç etmektir. Bununla birlikte, banka ödünçleri genellikle kısa vadeli iken tahvil sermayesi uzun vadelidir. Bazı tahvillerin vadesi 10 yıl kadardır; bazılarınınki ise 10 yıldan daha da uzundur.

Her tahvilin bir nominal değeri (face value) vardır, buna vade değeri (maturity value) de denir ve ödünç verene (tahvil sahibine) vade sonunda yapılacak ödemeyi gösterir. Tahvil yoluyla borçlanmanın karşılığında da bir faiz ödenir. Buna kupon ödemesi de denir.

Uygulamada euro tahvil çıkartarak kredi sağlayanlar arasında çok uluslu şirketler, yurtiçi büyük işletmeler, hükümetler, yerel yönetimler, kamu iktisadi kuruluşları ve uluslararası kalkınma bankaları önemli bir yer tutmaktadır.

Global fonlar, ABD'de, portfolyosunda Amerikan hisse senetleri ile birlikte yabancı hisse senetlerini içeren fonlardır.