ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Proje kredileri

Para piyasaları kısa vadeli, yani süresi genellikle bir yıla kadar olan nakit fonlarının arz ve talep edildiği piyasalardır.

İşletmeler, ulusal paraya bağlı finansman bonoları ile birlikte, yabancı paralar cinsinden borç senetleri ihraç ederek de kısa süreli fon sağlayabilirler. Bu mali araçlara da euro finansman bonosu (Euronotes) adı verilir.

Europara piyasası (eurocurrency market) bir ulusal paranın, onu çıkartan ülkenin sınırları dışında oluşan piyasasına verilen isimdir.

Günümüzde Avrupa’da veya dünyanın öteki önemli mali merkezlerindeki büyük ticari bankalar, Europara mevduatı kabul eder ve eurokrediler açarlar. Bu tür işlem yapan bankalar eurobank olarak da adlandırılır.

Uluslararası tahviller, bir özel şirket, hükûmet veya resmî kurum tarafından çıkartılıp, ülke dışında satışa sunulan borçlanma araçlarıdır. Uluslararası tahviller, borçlanan ülkenin ulusal para birimi dışındaki paralar cinsinden uluslararası piyasalardan borç kaynak sağlamasına olanak verirler.

Eurotahviller çok uluslu bir kredi sendikasyonu aracılığı ile çok sayıda ülke piyasasında satışa sunulmak, dolayısıyla çok sayıda ülkede yerleşik kişilere satılmak üzere çıkartılan uluslararası tahvillerdir.

Borçlanma işletme için bir firma dışı kaynak iken hisse senedi bir özsermaye
kaynağıdır.

Global fonlar; portfolyosunda Amerikan hisse senetleri ile birlikte yabancı hisse senetlerini içeren fonlardır.

İster proje, ister program yardımı olsunlar ithalatın finansmanı amacıyla sağlanan resmî kaynaklara mali yardım (financialaid) adı verilir.

Dünya Bankası, 1944 yılında IMF ile birlikte Bretton Woods Konferanslarında Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (International Bank for Reconstruction and Development: IBRD) adıyla kuruldu.

Çoğu işletmeler için en önemli kısa vadeli yerel kredi kaynağı, ticari banka kredileridir. Nitekim, yeni sanayileşmekte olan çoğu ülkede bile, oldukça gelişmiş bir ticari bankacılık sistemi bulunmaktadır. Ticari bankalar, bütün dünyada en başta gelen kısa süreli finansman kaynağı durumundadır. Bu krediler genellikle işletmenin kısa süreli alacaklarını veya stok artışlarını finanse etmek üzere kullanılırlar

Bankaların açtıkları sınır ötesi kredileri ifade eder. Uluslararası banka kredileri şu üç şekilden birisine göre yapılmış olabilir:
Yerli bankaların ülkede yerleşik olmayanlara ulusal para cinsinden açtığı krediler: Söz gelişi, İngiliz bankasının İngiltere’den mal satın alan bir Türk firmasına, finansman için sterlin cinsinden açmış olduğu kredi bir uluslararası banka kredisidir.
Yerli bankanın ülkede yerleşik olmayanlara yabancı para cinsinden sağladığı krediler: Yukarıdaki örnekte İngiliz bankasının Türk firmasına sterlin olarak değil, diyelim ki dolar olarak kredi açması durumunda olduğu gibi.
Yerli bankanın yabancı para ile ülkede yerleşik kişilere kredi vermesi: Söz gelişi bir Türk bankasının, bir Türk firmasına ABD’den ithal edeceği malların bedelini ödemesi için dolar üzerinden kredi açması da buna bir örnektir.

Europara piyasası (eurocurrency market) bir ulusal paranın, onu çıkartan ülkenin sınırları dışında oluşan piyasasına verilen isimdir. Bu piyasa daha önce de değinildiği gibi, 1960 başlarında Avrupa’da, özellikle İngiltere’de, bazı ticari bankaların Amerikan doları cinsinden mevduat kabul etmeleri ve topladıkları bu fonlara dayanarak dolar üzerinden kredi açmalarıyla ortaya çıkmıştır.
Önceleri bu işlemler yalnız dolarla yapıldığı için bu piyasalara Avrupa dolar piyasası anlamında “Eurodolar piyasası” denmiştir. Fakat ulusal sınırların ötesinde gerçekleştirilen bu tür işlemler, zamanla öteki sağlam paralar üzerinden de yapılmaya başlanmıştır.
İşlemlerin zamanla dolardan başka paralar cinsinden de yapılması dolayısıyla bu piyasalara Europara piyasaları adı verilmiştir. Ayrıca, söz konusu işlemler hızlı bir gelişme göstererek Avrupa kıtasının dışına yayılmıştır. Örneğin Bahamalar, Singapur ve Bahreyn
de önemli birer europara piyasası durumuna gelmiştir. Bazan Avrupa dışındaki europara piyasalarını ifade için onlardan kıyı ötesi piyasa anlamına gelen “oshore piyasa” diye söz edilir. İlgili paraların yurtiçindeki piyasaları ise “onshore piyasa” olarak tanınır.

İlk sendikalı europara kredi işlemleri 1960’ların sonlarında ortaya çıkmıştır.

Uluslararası tahviller, bir özel şirket, hükûmet veya resmî kurum tarafından çıkartılıp, ülke dışında satışa sunulan borçlanma araçlarıdır. Uluslararası tahviller, borçlanan ülkenin ulusal para birimi dışındaki paralar cinsinden uluslararası piyasalardan borç kaynak sağlamasına olanak verirler.

Günümüzdeki uluslararası tahvillerin ortaya çıkışında, daha önce sözünü ettiğimiz biçimde, Kennedy Yönetimi’nin 1963’te koyduğu Faiz Oranlarını Eşitleme Vergisinin önemli bir yeri vardır. O tarihe kadar Amerikan piyasasında tahvil ihraç ederek yatırım
fonu sağlayan Avrupa’daki Amerikan şirketleri, ondan sonra dolarla çıkarttıkları tahvilleri Avrupa ülkelerinde satışa arz ettiler. Zamanla bu akıma, Amerikan şirketlerinin yanında Avrupa merkezli şirketler ve resmî hükûmet kuruluşları da katıldılar.

Uluslararası tahviller, yabancı tahviller, Eurotahviller ve global tahviller olmak üzere üç gruba ayrılırlar.

Yabancı tahviller (foreign bonds), bir şirket, hükûmet veya hükûmet kuruluşunun (belediyeler, kamu iktisadi teşebbüsleri, vs.) belirli bir yabancı piyasada satılmak üzere, o ülkenin ulusal parası ile çıkarttığı ve genellikle bir kredi sendikasyonu veya yükleniciler grubu tarafından piyasaya sunulan uzun vadeli borçlanma araçlarıdır.
Bir tahvilin yurt içi (domestic) veya yabancı (foreign) olma özelliği, satılacağı ülke piyasasına göre ihraç edenin milliyetinden kaynaklanır. Örneğin Koç Grubu’nun çıkartıp Türkiye’de satışa sunduğu tahviller, ilk ve ondan sonraki satışlar açısından ulusal yasalara
tabi olup yurt içi tahvil durumundadır. Oysa diyelim ki, Japon yenine bağlı olarak çıkartıp Japonya’da satışa sunduğu tahviller yabancı tahvildir. Çünkü bunlar bir yabancı paraya bağlıdır ve o yabancı ülkede işlem görmektedirler.

İlk global tahvil ihracı 1989’da Dünya Bankası tarafından gerçekleştirildi. Ondan sonra çeşitli uluslararası kuruluşlar, hükûmetler, özel şirketler ve kamu kuruluşları da bu kanaldan yaygın biçimde borçlanmışlardır.

Yabancı borsalara kayıt ettirilmiş hisse senetlerinin o piyasalardaki yatırımcılar tarafından alım satımı, yatırımcının kendi ulusal piyasasında yaptığı borsa işleminden farksızdır. Ancak yatırımcılar, kendi ülkelerinde yabancı menkulleri başka şu gibi yollardan satın alabilirler:

Dünya Bankası, 1944 yılında IMF ile birlikte Bretton Woods Konferanslarında Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (International Bank for Reconstruction and Development: IBRD) adıyla kuruldu. IMF’nin “ikiz kardeşi” olarak kabul edilir.